NINTES Nintes Experience 19 november 2008 Fitness in Bedrijf: Aanvoerders met Uithoudingsvermogen! © NINTES juni ’16

Introductie thema ­ De druk om prestaties te leveren is groot en kent vele gezichten; aandeelhouders, afnemers, wet/- regelgeving en andere stakeholders. Niet altijd zijn de belangen helder, maar besluiten worden genomen, moeten worden genomen. Hoe gaan managers / bestuurders om met die druk, wat helpt hen om te relativeren? Hoe blijf je fit onder alle omstandigheden? Hoe houdt je je mensen fit? Daarover gaan we in dialoog met ervaren managers en bestuurders en niet alledaagse sprekers. Met o.a. mevrouw Dr R. Weehuizen, econome aan de Universiteit Maastricht, lid van de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid en onderzoeker aan UNU-MERIT, mevrouw drs Monique Caubo, directeur Arbodienst DSM NV en de heer generaal b.d. D.L. Berlijn, voormalig Commandant der Strijdkrachten

Introductie Rifka Weehuizen Rifka Weehuizen studeerde aan de Rijksuniversiteit Groningen, het Randolph Macon College in de VS en de Eberhard-Karls Universität Tübingen. In 1996 haalde zij een MA in Theoretische Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van werkte zij als beleidsmedewerker bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen op het gebied van onderzoek- en wetenschapsbeleid. Van was zij projectleider bij de Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) voor een groot verkenningsproject over de toekomst van arbeid, wat resulteerde in het boek waarin meer dan 20 mensen uit wetenschap, beleid en bedrijfsleven hun visie op de toekomst van arbeid uiteenzetten. Vanaf 2000 werkt zij als onderzoeker bij MERIT, een onderzoeksinstituut van de Universiteit Maastricht gericht op technologie, innovatie en economische ontwikkeling (sinds 2007 is MERIT UNU-MERIT geworden, een samenwerkingsverband van de Universiteit Maastricht met de United Nations University). Zij werkte in onderzoeksprojecten voor de Nederlandse overheid en de Europese Commissie. Daarnaast gaf ze les aan de Faculteit Economie op het gebied van instituties en economie, ethiek en economie, en kennisfilosofie. In juni 2008 verdedigde ze met succes haar proefschrift in de economische wetenschappen, met als onderwerp ‘Mental Capital. The economic significance of mental health’. Vanaf september 2008 werkt ze bij de Adviesraad voor Wetenschap- en Technologiebeleid (AWT) aan een advies over de positie van Nederland in het mondiale kennis- en innovatiesysteem. Daarnaast werkt ze twee dagen per week bij UNU-MERIT aan onderzoek naar de rol van ‘mentaal kapitaal’ in de economie.

Inleiding Rifka Weehuizen ­ Mentaal Kapitaal van steeds groter belang voor bedrijven ­ Toenemende complexiteit van de factor arbeid (te verklaren vanuit de kennisintensiteit van arbeid in moderne maatschappij) ­ WHO: kosten inzichtelijk van ziekte in westerse wereld ­Kosten van het ziek zijn ­Kosten arbeidsuitval ­Kosten van de behandeling ­ In 40% van de gevallen is sprake van een psychische aandoening (In Nederland is 1/3 van alle arbeidsongeschiktheid psychisch) ­ Relatie tussen psychische aandoeningen en ontwikkeling ­100 jaar geleden 80% arbeid (landbouw) ­Rest diensten en fabriek ­ Nu zijn de verhoudingen omgekeerd ­Meet kennisintensiteit, meer interactie

Inleiding Rifka Weehuizen ­ Druk is hoog -> mindere conditie -> productiviteit direct omlaag 1.Relatie tussen geluk & economische groei (als de groei reeds hoog is, zal de toename van de groei lager zijn) 2.Relatie tussen economische groei & het zelfmoordcijfer in Japan (groei van de economie correleert met aantallen zelfmoorden in betrokken land) ­ Groei kent dus een prijs in de vorm van stress -> investeer dus in menselijk kapitaal! ­ Kosten van niet investeren zijn zeer groot en belopen voor en land als Nederland al snel enkele miljarden Euro’s, investeren in mentaal kapitaal rendeert dus ook goed!

Inleiding Monique Caubo ­ 1987:Cum Laude Graduated as Doctor of Medicine Rijks Universiteit Leiden ­ :M.D. Research Assistant Internal Medicine ­ :Vocational training Company Doctor at Shell Nederland Raffinaderij Chemie Pernis ­ :Manager Arbodienst Shell International Exploration and Production ­ : Independent established Company Doctor, a.o. working for Achmea Arbo ­ :Lead Assessor Audits Arbodiensten for BVQI ­ :Teammanager For head Offices Rabobank Arbodienst ­ 2003-today:Director Occupational Health Center DSM

Inleiding Monique Caubo ­ Welke invloed heb je als manager op je leven ? En welke op je omgeving? ­ Op alle niveaus (operatie - raad van bestuur) 90% van de inspanning is een mentale inspanning ­ Aandacht voor de mentale conditie van mensen (vb. DSM) ­Verzuim (gemiddeld) ­Medewerker tevredenheid +/- ­ Performance indicatie voor mental health ­Op alle niveaus communiceren ­Weinig aandacht, weinig professionals ­ Aandacht voor gezondheid dient een integraal onderdeel te zijn voor management ­Primaire zorg ­ Fysieke fitheid - voorkomen ziekte ­ Voorkomen uitval

Inleiding Monique Caubo ­ Preventie ­Toxicologisch (met name in een omgeving als DSM), kan nog veel beter ­Mental health ­ DSM heeft wereldwijd een programma geïmplementeerd dat alle aspecten van gezondheid monitoort en coacht ­ Vitality checkpoint (meten, communiceren, evalueren, > 4 jr, duurzaam resultaat) ­Voeding - performance bepalend ­Beweging - stemming beïnvloed, betere uitstraling ­Herstel - nemen van pauzes, sabbatical ­Stressmanagement ­ Doel is een duurzame gedragsverandering voor top 300 executive management (leiderschap, health) ­Dit is een proces van jaren consequent beleid voeren

Discussie 1. Economische welvaart leidt tot meer ziekte, is het niet zo dat de verzorgingsstaat een zekere aanzuigende werking heeft? ­Vb. Arbeidsongeschiktheid / instroom begin 2000 (o.a. Advies commissie Donner) ­Impact op productiviteit is veel hoger dan in het verleden, dus meer druk ­Huidig systeem maakt transparant dat er veel ziekte is ­Over welk deel van de werkenden hebben we het dan? ­ Vb. DSM 65% van de mensen is 0% ziek, 35% ‘langdurig’ ziek ­ > 2 weken direct proberen terug te brengen door kort op de bal te spelen ­ Effect op productiviteit niet-ziek zijn (presentiisme), extrapolatie naar 25% vd totale werktijd 2. Verschil in ziekteverzuim tussen hoog en lage posities in de organisatie ­Compensatie goede en slechte tijden ­Onderdeel zijn van de ploeg

Discussie (2) ­ Regelmogelijkheid (maar ook empowerment is een bron van stress) 3. “Nederland is ziek” (uitspraak van Ruud Lubbers begin jaren 90), Nederland lijkt wereldkampioen arbeidsongeschiktheid ­Zieken komen niet terug in statistieken, agv wachttijden ­ NL 104 wkn ­ VS 26 wkn ­ China 2 wkn ­DSM - > Sabic (totaal andere perceptie over verzuim, woestijn = 0,7% vs. DSM op 1,8 - 2,5% EN DIE LAATSTE IS CULTUREEL BEPAALD) ­Ziektecijfers over Europa vrijwel gelijk ­ NL Arbeidsongeschiktheid omlaag -> als gevolg van incentives ­ VB. VS - > niet ziek melden, dat is een taboe (dan kun je je afvragen of werknemers productief zijn of wel de juiste beslissingen nemen als ze ziek op hun werk zitten.)

Discussie (3) 4. Wat is de invloed van non-performance op de groep? ­Engagement, werksfeer van belang ­Privé -werk balans ­Stressniveaus Dus stress = geluk, dicht bij jezelf blijven 5. Wat is de historische relatie tussen fysiek en stress? Voorheen was 80% van het werk fysiek ­Is er een relatie tussen fysiek werk en de mate van absorptie van stress? ­En dan kun je de vraag stellen of de mens wel geschikt is voor de kenniseconomie? ­Korte stress is goed ­Stress is nu complexer ­ Wegnemen is niet mogelijk ­ Fysieke reactie op stress ook moeilijk ­ Stress is hartprobleem nummer 1 en gevaarlijker dan roken !

Discussie (4) 6. Hoe kun je de toename van dagjesverzuim in perspectief brengen van de organisatie? (vb. Verzekeraar kent een verzuim van gemiddeld 2 a 3 dagen / medewerker / jaar, 20% > 5 dagen / jaar verzuim!) ­Ruimte kan nodig zijn voor herstel, dan is het goed voor de productiviteit ­Toename van aantal dagen verzuim is vaak een indicatie voor stress (medisch, dus een performance probleem) ­Eerste aanknopingspunt is de afdeling, hoe staat het met het management 7. Hoe verhoudt de aanhoudende prestatiedruk zich tot een bepaalde ethische grens? Almaar stijgende druk om meer te presteren, hogere productiviteit (vooral bij het niet halen van een target)? ­Primaire zorg = werkgever ­Preventie = werkgever en werknemer ­Gezondheidspromotie = scheidsvlak ­Vb DSM: programma is vrijwillig, benefit werkgever is benefit werknemer ­VB DSM USA: % BMI (Body Mass Index) > 30 (wellicht als gevolg van situatie thuis, moed indrinken op zondagavond), performance laag, kunnen we dit gedrag aanpakken (denk aan privacy!)