Patrick Willems Klimaatveranderingen in België

op basis van …  Klimaatscenario’s i.s.m. KMI: Federaal Wetenschapsbeleid & INBO  Invloed op rivieren binnenland & kust: Waterbouwkundig Laboratorium  Invloed op rioleringen: VMM & CIW  Algemeen overzicht + milieu- en natuurverkenning 2030: MIRA-S 2009 & NARA-S 2009  Invloed op landbouw: VLM

Klimaatscenario’s voor België Op basis simulaties met mondiale en regionale klimaatmodellen (GCMs & RCMs): DMI 25 km GCM RCM

Broeikasgas- emissiescenario’s IPCC, 2007: IPCC, 2013: “Representative Concentration Pathways”

Neerschaling Grote schaal Schaal impactanalyse Dynamische schaling Statistische schaling Mondiale klimaatmodellen (GCMs) Regionale klimaatmodellen (RCMs) 150 – 300 km; maand tot dagschaal ± 50 km; dagschaal ± 25 km; dag en -uurschaal Rivieren, rioleringen, …: uur-, 10-minutenschaal

Klimaatscenario’s voor België Statistische analyse en stochastische neerschaling van: -31 runs met 12 RCMs (EU PRUDENCE project) -18 runs met 7 RCMs (EU ENSEMBLES project) -17 runs met ECHAM5 GCM (EU ESSENCE project) -27 runs met GCMs (IPCC AR4) -Lopend: EU Theseus project

Nauwkeurigheid temperatuur ( ) Klimaatscenario’s voor België tot 2100

Toename temperatuur ( ) Klimaatscenario’s voor België tot 2100

Klimaatscenario’s Onzekerheden: -Fysische processen klimaatmodellen -Broeikasgasemissiescenario’s -Initiële condities klimaatmodellen -Neerschalingsprocedure

Toename temperatuur ( vs ) Klimaatscenario’s voor België tot 2100 winter: +1.5 tot 4°C zomer: +2 tot 7°C Temperature increase [°C]

Toename temperatuur 10% warmste dagen Klimaatscenario’s voor België tot 2100 zomer: +3 tot 9°C Temperature increase [°C]

Toename verdamping Klimaatscenario’s voor België tot 2100 zomer: tot +70% PET increase [°C]

Neerslag: -totale neerslagvolumes Klimaatscenario’s voor België tot 2100 winter: tot +60% : toename in winter zomer: tot -70% : afname in zomer (minder kleine regenbuien) aantal natte dagen zomer: tot -50%

Neerslag in zomer: -extreme zomerbuien meer intens Klimaatscenario’s voor België tot 2100 grootste bui in 2 jaar: tot +30%

Neerslag: -extreme zomerbuien meer intens Klimaatscenario’s voor België tot 2100 grootste bui in 10 jaar: tot +50%

Invloed op waterhuishouding: -In winter: Toename neerslag Toename verdamping -In zomer: Afname neerslagvolumes Toename verdamping Toename intensiteit extreme buien Klimaatscenario’s voor België tot 2100 Invloed op rivier- overstromingen onzeker Verdroging Meer lokale wateroverlast rioleringen

Invloed op rivierpiekdebieten winter Regionale verschillen % toename piekafvoeren:  Verandering in overstromingskansen nog zeer onzeker  Tot 35% toename in piekafvoeren Laag-klimaatscenario Hoog-klimaatscenario

Invloed op rivierpiekafvoeren winter  Verandering in overstromingskansen nog zeer onzeker  Tot 35% toename in piekafvoeren

Verdroging Daling in laagwaterdebieten

Invloed op rivier- laagwaterdebieten zomer Regionale verschillen % toename laagwaterafvoeren:  Laagste zomerdebiet rivieren daalt met 20% tot 70% tegen 2100 Laag-klimaatscenario Hoog-klimaatscenario

Verdroging Daling in laagwaterdebieten Invloed op: -Drinkwaterproductie o.b.v. oppervlaktewater (+ toename watervraag: tot 40%) -Watergebruik landbouw, industrie -Diepgang scheepvaart -Waterkwaliteit Daling in grondwaterstanden -Drinkwaterproductie o.b.v. grondwater

Verdroging Invloed op landbouw -Land-, fruit- en tuinbouw, bij huidige teelten: Temperatuurstijging: daling mogelijke opbrengst Neerslagtekorten: gereduceerde gewasgroei Verhoogde CO 2 -concentraties: positieve invloed Netto effect alle klimaatscenario’s: oogstverliezen behalve voor winter- en voorjaarteelten -Dierlijke productie: Verhoogde overschrijding kritische gevoelstemperatuur (droge lucht, 30ºC): –hittestress, afname voederopname –verminderde productie (hoog klimaatscenario: 9% schapen, 8% runderen, 6% varkens, 3% pluimvee)

Invloed op natuur Temperatuurstijging en daling gemiddelde zomerneerslag: 18 soorten broedvogels en 16 soorten dagvlinders, waaronder een aantal algemene soorten, lopen een verhoogd risico om tegen 2100 uit Vlaanderen te verdwijnen nieuwe broedvogel- en dagvlindersoorten kunnen zich in Vlaanderen vestigen

Regionale verschillen Neerslagwijziging 10% hoger aan de kust: natter in winter:

Regionale verschillen Neerslagwijziging 10% hoger aan de kust: minder droog in zomer:

Regionale verschillen Noord-zuid variaties Europa: minder droog in zomer:

Riolering Toename korte-duur regenwaterpieken zomer: Hoog klimaatscenario 2100: -Terugkeerperiode ontwerpneerslag: 1.5 maand wordt 1 maand 2 jaar wordt 1 tot 1.5 jaar 5 jaar wordt 2 jaar 50 tot 100 jaar wordt 10 jaar -+/- verdubbeling frequentie rioleringsoverloop (idem overloop buffervoorzieningen) -Benodigde bergingsvolumes: 20 tot 30% hoger

Riolering Andere invloeden: Langere droogweerperioden: -Sedimentatie, corrosie, sterkere “first flush”, invloed op riooloverstortpollutie en RWZI influent,...: bijkomende operationale en onderhoudskost -Bijkomende interactie met afwaartse waterloop Temperatuurverhoging: -Versnelling kinetische processen -Meer sulfide-productie

Toename windsnelheid Klimaatscenario’s voor België tot 2100 winter: tot +20%

Invloed op kust Invloeden: Verandering windklimaat (toename windsnelheid): hoger stormopzet CLIMAR

Zeespiegelstijging Klimaatscenario’s voor België tot cm tot +2m

Invloed op kust Invloeden: Verandering windklimaat (toename windsnelheid): hoger stormopzet Zeespiegelstijging & verhoogde tij-amplitude (hoogwaters stijgen sneller dan gemiddelde zeespiegel; laagwaters stijgen trager): -toename golfbelasting en getijslag -verhoogde erosie strand en duinen -verhoogde frequentie bresvorming Bijkomende uitwateringsmoeilijkheden van Polders en Ijzer naar kust Zoutindringing duinen en polders CLIMAR

Invloed op kust CLIMAR Bressen in duinen voor superstorm (17000 jaar terugkeerperiode):  Huidig klimaat: +8m TAW Oostende (1953 storm was +6.66m TAW); bressen in Wenduine, Oostende & Mariakerke  Hoog klimaatscenario 2100: +10.5m TAW Oostende

Invloed op Schelde Terugkeerperiode overstromingen Vlissingen-Gent : Huidig klimaat: 70 jaar Na realisatie GOG KBR: 350 jaar Middenscenario 2100 (60cm zeespiegelstijging) en geen verdere maatregelen: 25 jaar Nog te bekijken: gezamelijke invloed kust – binnenland

Invloed op aquatisch biologisch leven Temperatuurstijging (en invloed op respiratie, fometabolismesnelheden, groei, voortplanting …): -Verschuiving in soorten: benthische soorten verschuiven naar noorden of verder van de kust (tong, schol, kabeljauw, …) ; invasie van invasieve en exotische soorten (mul, J-D-zonnevis, Pacific oester, …) -Afname beschikbare nutriënten oppervlakkige waterlaag: daling dynamiek fytoplankton -Toename potentieel schadelijke algenbloei Toename CO 2 -concentratie (en versnelling fotosynthese primaire productie): -verandering biomassa hogere trofische niveaus -verandering broedkans vogels -verandering samenstelling hele ecosysteem CLIMAR

Besluiten

Komende decennia: graduele toename verwacht (huidige klimaatmodelruns) in: -Temperatuur (ganse ecosysteem, verschuiving soorten, …) -Laagwater- en droogteproblematiek (drinkwaterproductie, landbouw) -Korte-duur regenwaterpieken (zomeroverstromingen rioleringen en kleine waterlopen) -Zeespiegelstijging (erosie strand en duinen, bresvorming, overstromingskansen Schelde, Ijzer, Dender, …)

Meer informatie Programme SSD « Science for a Sustainable Development »

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarneerslag Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in extreme neerslag, Ukkel, 1898 – 2005, 10 min. piekintens. zomerbuien: voorbije 15 jaar jaren1960jaren

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in extreme neerslag, Ukkel, 1898 – 2005, dagneerslag winter: voorbije 15 jaar jaren1960jaren

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaargemiddelde temperatuur Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaargemiddelde temperatuur Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks laatste vorstdag Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks eerste vorstdag Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks aantal warme dagen Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks aantal warme dagen Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks aantal hittegolven Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks aantal koude dagen Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks aantal koudegolven Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks gemiddelde windsnelheid Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijks aantal stormdagen Ukkel:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in zeewatertemperatuur Noordzee:

Klimaattrends Trends en natuurlijke oscillaties in jaarlijkse zonneschijnduur Ukkel: