Nederlandse Studie naar Depressie en Angst Van onderzoeksvraag naar artikel Nicole Vogelzangs & Sophie Vreeburg Psychiatrie & EMGO + instituut, VU medisch centrum

Opzet Achtergrond NESDA Design NESDA Data verzameld.. En nu? Voorbeeld depressie en HPA-as – –Analyse & resultaten – –Interpretatie & implicaties – –(presentatie & publicatie)

Waarom onderzoek naar depressie en angst?

‘Common Mental Disorders’ DEPRESSIE 1Somberheid 2Gebrek aan interesse 3Slaap problemen 4Moe / geen energie 5Veranderde eetlust 6Minderwaardigheid 7Concentratie problemen 8 Rusteloosheid 9 Zelfmoord gedachten ANGST Paniek stoornis Sociale fobie Gegeneraliseerde angst stoornis

lifetime prev. 1-jaar prev. Hoge prevalentie NEMESIS, n= jaar - Bijl et al. SPPE 1998 depressie angststoornis m v

Ziektelast* in Nederland * in gezonde levensjaren (RIVM, Nationaal Kompas Volksgezondheid) 1Hartziekten 2Angststoornissen 3Beroerte 4Depressie 5Longziekten 6Diabetes 7longkanker 8Alcohol afhankelijkheid 9Artrose 10Dementie Hoge ziektelast

Wat weten we al? Angst & depressie hebben hoge prevalentie Angst & depressie hebben grote gevolgen voor volksgezondheid

Beperkt inzicht in de lange termijn beloop van depressie en angststoornissen Beperkt inzicht in de belangrijke (combinaties van) determinanten van het beloop van depressie en angststoornissen Wat weten we (nog) niet?

Nederlandse Studie naar Depressie en Angst Gesteund door het Geestkracht programma van ZonMW en bijdragen van deelnemende organisaties

Vier centrale NESDA doelen Beschrijving beloop en gevolgen Voorspellen van beloop (demografische, psychosociale, somatische, biologische en genetische determinanten) Rol van stress regulerende mechanismen en hersenstructuren op het beloop Kwaliteit van zorg en zorgbehoefte

Uitgangspunten voor NESDA design Depressie EN angst (hoge comorbiditeit) Verschillende ‘settings’ Lange termijn beloop Integratie van psychosociale, klinische, genetische en (neuro)biologische onderzoeksparadigma’s

Design?

Naturalistische cohort studie Basismeting and metingen na 1, 2, 4, 6, 8 jaar Depressie: - Major Depressie - Dysthymie - Minor Depressie Angst: - Gegeneraliseerde angststoornis - Sociale fobie - Paniek stoornis NESDA design

Mensen met depressie/angst uit bevolking (NEMESIS) Kinderen van ouders met depressie/angst (ARIADNE) Eerste lijn: 3-stap screening bij 65 huisartsen – –depressie/angst patiënten – –‘gezonden’ Depressie/angst patiënten uit tweede lijn Aanmelding bij 17 GGZ-lokaties met (primaire) angst en/of depressie NESDA design

2981 personen 1979 vrouwen (66%), 1002 mannen (34%) jaar, gemiddelde leeftijd = 41.9 ± 13.0 jaar Gemiddelde opleiding = 12.1 ± 3.3 jaar 97% heeft Nederlandse nationaliteit 92% geboren in Nederland NESDA populatie

Totale N Aantal resp. met huidige Depr/Angst Aantal resp. met lifetime Depr/Angst Bevolking steekproef: -met lifetime Depressie / Angststoornis -met ouders met Depr / Angststoornis Eerste lijn steekproef -controles: geen symptomen/stoornis -met subthreshold symptomen -met lifetime Depr / Angststoornis -met huidige Depr / Angststoornis Tweede lijn steekproef -met huidige Depr / Angststoornis 807 Totaal * huidig = in de afgelopen 6 maanden

NESDA baseline meeting Thuis: vragenlijst 1 (o.a. ernst, functioneren, lifestyle) Informed consent Bloedafname Ontbijt Interview deel 1 (demografie, CIDI-diagnoses) Medisch interview (o.a. bloeddruk, hartslag, spierkracht) Interview deel 2 (o.a. ziekten, functioneren, zorggebruik) Psychologische computertaak Interview deel 3 (psychische geschiedenis) Direct of thuis: vragenlijst 2 (psychische kenmerken) Thuis: speekselwatjes voor cortisol uur

Databestanden Dé NESDA database bestaat niet! - - Omvang te groot (±9000 variabelen pp!) - - Veel verschillende gebieden - - Ruwe en samengestelde variabelen

Databestanden ±100 datasets ingedeeld op onderwerp Bijvoorbeeld: N1_A100: leeftijd, geslacht, nationaliteit, opleiding N1_A236R: Beck Anxiety Inventory, ruwe gegevens N1_A256R: CIDI depressie, ruwe gegevens N1_A256D: CIDI depressie, diagnoses N1_A354: medicatie N1_A401: bloedgegevens

Van onderzoeksvraag tot artikel… Eerst een analyseplan!

Aanvrager: Datum aanvraag: Project: BestandsnaamOmschrijvingAanvragen N1_A100  Leeftijd moment interview, sexe, nationaliteit, opleiding, □ N1_A101  Burgerlijke staat, partnerstatus, seksuele voorkeur, huwelijken □ N1_A102  Werkstatus □ N1_A103  Kenmerken partner □ N1_A104  Woonsituatie, verhuizingen □ N1_A105  Kenmerken ouders, familie □ N1_A106  Inkomen □ N1_A107  Sociaal Economische Status □ Aanvraag databestanden

Goedgekeurd analyseplan Datasets ontvangen => Aan de slag!

Depression and dysregulation of the hypothalamic-pituitary- adrenal axis Sophie Vreeburg Johannes van Pelt, Richard van Dyck, Roel H. de Rijk, Witte J.G. Hoogendijk, Jan H. Smit, Frans G. Zitman, Brenda W.J.H. Penninx

Heart disease consequences of depression Evidence from systematic meta-analyses Review Nr of studies persons Evidence RR Rugulies, Wulsin, Nicholson, Van der Kooy, ±

depression Cardiovascular disease Metabolic alterations, inflammation, atherosclerosis Biological BLACK BOX

depression Cardiovascular disorders HPA-axis Autonomic nervous system Metabolic alterations, inflammation, atherosclerosis

Background Depression and Cortisol Increased HPA-axis activity Caroll (1976), Holsboer (1984), Nemeroff (1984), Gold (1986), Young (1994), Bhagwagar (2005) Decreased HPA-axis activity Chrousos and Gold (1992), Asnis (1995), McGinn (1996), Levitan (2002), Stetler and Miller (2005) No association Schlechte (1986), Strickland (1998), Anisman (1999), Posener (2000), Young (2002)

Saliva cortisol collection Saliva sampling at home Saliva sampling at home 73% returned saliva samples to Leiden lab 73% returned saliva samples to Leiden lab 7 samples: 7 samples: Cortisol awakening response: T1: at awakening T1: at awakening T2: +30 minutes T2: +30 minutes T3: +45 minutes T3: +45 minutes T4: +60 minutes T4: +60 minutes Evening: T5: 22:00h T6: 23:00h T6: 23:00h DST: 0.5 mg dexamethasone before sleepingT7: at awakening

MDD groups Controls n=308 No MDD or anxiety, based on CIDI IDS ( Inventory of Depressive Symptoms ) score <14 Remitted MDD n=579 MDD in the past, based on CIDI MDD not present in the last 6 months Current MDD n=701 MDD present in the last 6 months, based on CIDI

AUC to ground Berekening area under the curve (AUC) AUC to increase Cortisol nmol/l Minuten na ontwaken

CharacteristicsControlsn=308 Remitted MDD n=579 Current MDD n=701p % Female <.001 Age (mean years) <.001 Education (mean years) <.001 % Smoking <.001 Physical activity (mean 1000 MET-min/ wk) Awakening time 07h1807h2807h30.05 % Working <.001

AUC to the increase* p=0.002 p=0.004 p=.02 p=.001 AUC to the ground* control remitted current MDD MDD control remitted current MDD MDD p=.28 p=.04 * Adjusted for sociodemographic, sampling and health factors

Cortisol Awakening Response * Current MDD (n=701) Remitted MDD (n=579) Controls (n=308) Cortisol (nmol/l) direct group effect time*group effect Remitted MDD vs controls p=.007 p=.008 Current MDD vs controls p<.001 p=.46 * Adjusted for sociodemographic, sampling- and health factors

Additional analyses Comorbid anxiety: higher CAR Psycho-active medication: generally lower salivary cortisol

Evening cortisol and DST Higher salivary cortisol T5 in current MDD No difference in T6 More suppression in current MDD group

Conclusions Depression is associated with: - A modest significant increase in cortisol awakening response - No difference in evening cortisol - No increased non-suppression No difference between remitted MDD and current MDD

Interpretation/implication Statistical significance CAR Clinical relevance?

Statistical significance CAR Clinical relevance? -Effect size -Association clinical relevant outcomes (cardiovascular risk, unfavorable course disease) Interpretation/implication

Interpretation/implication No difference remitted and current MDD

Interpretation/implication No difference remitted and current MDD:  Trait vs state - Biological vulnerability - ‘Scar-effect’ Further research?