Themabijeenkomst Risicomanagement 13 januari

Doel Inzicht verschaffen in de wijze waarop binnen de gemeente Zeist het risicomanagement wordt vormgegeven. 2

Positionering Risicomanagement is evenals Projectcontrol en Interne Controle onderdeel van de onafhankelijke cluster Control Gemeente- secretaris Afdeling Concern- controller Projectcontrol Risico Management Interne Controle 3

Gehanteerde begrippen Risico Risico’s zijn onzekere toekomstige omstandigheden of gebeurtenissen die het behalen van de strategische, operationele en financiële doelstellingen van de organisatie kunnen beïnvloeden. Kwantificeren De inschatting van de kans van optreden van een risico en het financiële gevolg daarvan Beheersmaatregelen Activiteiten gericht op het verminderen (controleren, autogordel, goedkopere variant kiezen) dan wel elimineren (niet uitvoeren, verzekeren, voorziening treffen) van de kans van optreden en/of financiële gevolg Weerstandsvermogen Het vermogen om weerstand te bieden aan het financiële gevolg van een opgetreden risico Ratio De verhouding tussen de beschikbare- en benodigde weerstandscapaciteit 4

Wat is risicomanagement? “Risicomanagement is het identificeren en beoordelen van risico`s en het vaststellen van beheersmaatregelen” En….. 5

Acceptatie of beheersen van risico’s is afhankelijk van de individuele afweging. In het dagelijkse leven zijn we er allemaal mee bezig! 6

Waarom doen we het? Risicomanagement is gericht op het optimaal beperken van nadelige gevolgen. Het doel is niet het uitsluiten van risico’s, maar het verkrijgen van inzicht zodat optimaal kan worden ingespeeld op bedreigingen en ingezet op het verlagen van het risicoprofiel. De voordelen van risicomanagement liggen o.a. op het gebied van: betere besluitvorming minder verrassingen toename van kwaliteit van de organisatie/processen draagt bij aan financiële duurzaamheid 7

Hoe doen we het? Identificeren en beoordelen: Inventarisatie (actualisatie) en kwantificering van risico’s en beheersmaatregelen i.s.m. de materiedeskundigen; Volgen van (landelijke) ontwikkelingen o.a. via lidmaatschap van PRIMO (Public Risk Management Organisation, Europees platform voor kennisdeling en dialoog in het publieke domein); Beoordelen van college- en raadsvoorstellen; Nauwe samenwerking met Interne Controle en Projectcontrol, binnen de cluster Control; Intergemeentelijke uitwisseling d.m.v. intervisie bijeenkomsten van het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement; Registreren en rapporteren: Registratie van risico’s en beheersmaatregelen en bepaling van het weerstandsvermogen via het systeem Naris; Verzorgen van rapportages voor bestuur (paragraaf bij begroting, berap en jaarrekening) en management (marap’s). 8

Wie stapt er in? Stratosphere Tower, Las Vegas (attractie op ca. 280 m. hoogte) 9

Geen exacte wetenschap Risico acceptatie/subjectiviteit Wie stapt er in (en tegen welke prijs)? - Ja, zondermeer; - Alleen voor X-bedrag; - Nooit van m’n leven. Inschatting kans van optreden door consultatie van de materiedeskundige collega’s, raadplegen van ervaringscijfers Inschatting van het maximaal financieel gevolg 10

Weerstandsvermogen en Ratio Weerstandsvermogen = relatie tussen: 1. De middelen waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om risico’s af te dekken (Beschikbare weerstandscapaciteit); 2.De risico’s waarvoor geen beheersmaatregelen zijn getroffen, of waarvan er na het nemen van maatregelen nog een (financieel) restrisico overblijft (Benodigde weerstandscapaciteit). Ratio = Beschikbare weerstandscapaciteit Benodigde weerstandscapaciteit Beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit: Stelposten risico’s en onvoorzien; Vaste componenten Reserve Weerstandsvermogen; 25% van het jaarrekeningresultaat (huidige coalitieperiode); Incidentele toevoegingen. } 11

Weerstandsvermogen en Ratio Niet alle risico’s zullen tegelijkertijd en in volle omvang optreden Monte Carlo simulatie: Rekenmethodiek om kans van optreden van de risico’s en de financiële impact daarvan te bepalen simulaties (berekende scenario’s), waarmee vastgesteld wordt wat de gemiddelde schadelast is. Deze gemiddelde schadelast staat gelijk aan het benodigde weerstandsvermogen. 12

Weerstandsvermogen en Ratio Normtabel, ontwikkeld door het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement in samenwerking met de Universiteit Twente. De tabel biedt een waardering van de ratio. RatioKwalificatie groter dan 2,0Uitstekend 1,4 - 2,0Ruim voldoende 1,0 - 1,4Voldoende 0,8 - 1,0Matig 0,6 - 0,8Onvoldoende kleiner dan 0,6Ruim onvoldoende 13

Fluctuatie Ratio De ratio is onderhevig aan schommelingen veroorzaakt door: Schommelingen in beschikbare weerstandscapaciteit: - Jaarrekeningresultaat is geen vaste waarde; - Incidentele toevoegingen eveneens geen vaste waarde; - Uitname voor het oplossen van risico’s. Schommelingen in benodigde weerstandscapaciteit: - Toe- en afname van risico’s (bijv. ‘open einde’- regelingen zoals uitkeringen en schuldhulpverlening; oplossen asbestproblematiek bij een school); - Nieuwe beheersmaatregelen die kans van optreden en/of financieel gevolg van risico’s positief beïnvloeden. Er zijn ontwikkelingen waardoor het risicoprofiel zal wijzigen. Een voorbeeld daarvan zijn de decentralisaties. Dit zal ook gevolgen hebben voor het weerstandsvermogen, echter... de hoogte van de gewenste Ratio is een politieke keuze! 14

Fluctuatie Ratio Vóór professionalisering van het risicomanagement : 0,29 In het boekwerk Begroting 2014: 0,84 Resultaat bereikt door: Toename van de beschikbare weerstandscapaciteit Structurele aandacht voor risicomanagement o.a. door periodieke actualisatie van de risico’s Bewustwording binnen de organisatie Meer en beter beheersen van de risico’s Oplossen van risico’s Huidige ratio beantwoordt aan de streefratio uit het coalitieakkoord, maar ……. ”in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst!” 15

De Rol van de Raad O.a. Kaderstellend - vaststellen risicomanagementbeleid; - budgettering (o.a. 25% jaarrekening resultaat en incidentele toevoegingen). Controlerend - planning- en controlcyclus; - individuele voorstellen. Initiërend - bijv. opdracht aan het college om risico’s t.a.v. projecten te verkleinen. 16

Einde Vragen? 17

Casus 18 Risico’s bij een grondexploitatie

Woningbouw A 200 stuks x € B 200 stuks x € C 200 stuks x € Vragen 1. Welke risico’s zijn te onderkennen? 2. Wat is de kans en kwantificering van het risico? 3.Welke beheersmaatregelen kunnen genomen worden? A B C50 Fictief voorbeeld grondexploitatie

PAUZE 20

Grondexploitatie 21 Proces Ruimtelijke plan, ruimtelijke randvoorwaarden Van Haalbaarheidsonderzoek naar Grondexploitatie (van planontw. -> uitvoering) Financiële doorrekening, alleen Grex en niet vastgoed expl. Sturing op financien, planning en risico’s( tijdens de rit)

Grondexploitatie 22 Organisatie en Administratie Project als organisatievorm Is volgens b.b.v. onderhanden werk, sluit niet goed aan bij projectmatig werken. Kan met derde-partij of intern Complex : juridisch, administratief en financieel Verzameling investeringen en opbrengsten

Grondexploitatie 23 Cijfers Verleden, heden en toekomst in de cijfers Complexe renteberekeningen, Netto contante waarde Wat is een negatieve boekwaarde ? - Voorziening voor verliezen o.b.v. NCW Bijzondere kosten elementen ?, BTW ? Geheim verklaring : Waarom ?

Grondexploitatie 24 Risico’s Aan de kostenkant - BTW, V&T, rente, Aanbesteding, Verwerving, onderhandelingen Aan de opbrengstenkant - Inzakken van de Markt, vertraging, onderhandelingen Methoden - Monte Carlo methode : Statistisch, Niet Systeemrisico’s - NAR : Politiek,Financieel, Juridisch en organisatorisch

Grondexploitatie 25