College 6: Modern Nederlands TAALGESCHIEDENIS DT JAAR 1, , PERIODE 3

Aan het einde van dit college kun je:  beschrijven hoe het proces van standaardisering en ontstandaardisering van het Nederlands is verlopen;  een paar vernieuwingen in het Nederlands van de 19 e en 20 e eeuw noemen;  de discussie over 'hun' als onderwerp rationeel samenvatten;  de voornaamste spellingshervormers en hun ideeën opnoemen;  uitleggen wat de dialectrenaissance is;  uitleggen hoe het Afrikaans zich van het Nederlands heeft afgescheiden;  de Vlaamse en Friese taalstrijd kort omschrijven. DOELEN VAN DIT COLLEGE

 Standaardisering en ontstandaardisering  Taalverandering in de 19 e en 20 e eeuw  Spellingstrijd  Dialectrenaissance  Afscheiding van het Afrikaans  Taalstrijd in Vlaanderen en Friesland MODERN NEDERLANDS

 16 e eeuw: aanzet tot standaardisering  17 e eeuw: standaardschrijftaal ontstaat  18 e eeuw: normen standaardtaal verspreiden zich  19 e eeuw: standaardtaal wordt spreektaal bovenlaag  20 e eeuw: standaardtaal wordt algemene spreektaal  late 20 e eeuw: einde van de standaardtaal STANDAARDISERING EN ONTSTANDAADISERING

Een paar voorbeelden:  opkomst van 'jullie'  opkomst en ontwikkeling van 'u'  opkomst van 'hun' als onderwerp (1911)  strijd tegen het Duits (vroege 20 e eeuw)  Engelse leenwoorden (na 1945)  straattaal  Poldernederlands  Gooise r  "de op een na laatste"  "een jongetje die"  "meer gezellig" TAALVERANDERING IN DE 19 E EN 20 E EEUW

TAALVERANDERING IN DE 19 E EN 20 E EEUW: "HUN HEBBEN"

 Arnold Moonen, Nederduitsche spraekkunst (1706):  fonetisch principe:  ik (niet 'ick')  huis, graf (niet 'huiz', 'grav')  vrede (niet 'vreede')  zee (niet 'ze')  maen (niet 'maan')  vrou, eeu (niet 'vrouw', 'eeuw') SPELLINGSTRIJD

 Matthijs Siegenbeek, eerste officiële spelling (1804)  noten / genooten  mooi / mooijer  licht / ligt  Jan Frans Willems, alternatieve spelling Vlaanderen (1844)  kaes, ryden, vuer  De Vries & Te Winkel, 1883  ligt -> licht, koninglijk -> koninklijk  Marchant, 1934  zoo -> zo, mensch -> mens  Woordenlijst der Nederlandse Taal (1954)  Taalunie, 1995 ('pannenkoek'), 2006 ('paardenbloem') SPELLINGSTRIJD

 In de 20 e eeuw verliezen veel dialecten hun functie.  Regiolect wordt de nieuwe spreektaal.  1971: Kerkradeproject  Vanaf jaren 70: dialectrenaissance  Jaren 90: Nedersaksisch, Limburgs, Zeeuws 'nieuwe talen' DIALECTRENAISSANCE

AFSCHEIDING VAN HET AFRIKAANS

 Verenigd Koninkrijk, taalpolitiek Willem I (1815)  Belgische opstand (1830)  Taalstrijd, loopt uit in Gelijkheidswet (1898)  Opdeling in taalgebieden (1962)  Voerstreek, Rand, BHV  Kneppelfreed (1951)  Fries toegestaan als voertaal op school (1955)  Fries toegestaan in de rechtszaal (1956)  Fries verplicht schoolvak (1980, 1994)  'Fan geunst nei rjocht' (1985)  Brummelkamp, NS, belastingdienst TAALSTRIJD IN VLAANDEREN EN FRIESLAND

Aan het einde van dit college kun je:  beschrijven hoe het proces van standaardisering en ontstandaardisering van het Nederlands is verlopen;  een paar vernieuwingen in het Nederlands van de 19 e en 20 e eeuw noemen;  de discussie over 'hun' als onderwerp rationeel samenvatten;  de voornaamste spellingshervormers en hun ideeën opnoemen;  uitleggen wat de dialectrenaissance is;  uitleggen hoe het Afrikaans zich van het Nederlands heeft afgescheiden;  de Vlaamse en Friese taalstrijd kort omschrijven. DOELEN VAN DIT COLLEGE

 Volgende week gaan we kijken naar het Nederlands van vandaag de dag en proberen we te voorspellen hoe de taal er in de toekomst uit zal zien. VOLGENDE WEEK