Zonnestroom: van niche naar giga- & terawatts Duurzame energie voor de wereld én voor Nederland Wim Sinke ECN Zonne-energie SER Werkconferentie 28 januari 2013

Inhoud Zonnestroomtechniek De economie van zonnestroom Marktgroei en mogelijkheden voor Nederland 2

Inhoud Zonnestroomtechniek De economie van zonnestroom Ambities en scenario’s 3

First Solar HyET Solar Würth Solar Zonnestroomtechnologieën Commerciële panelen 4 Wafergebaseerd silicium (88%) - monokristallijn - multikristallijn (& quasi mono) Modulerendementen 14  21% Toyota City of the Sun (NL) Concentrator (<1%) - meerlaags III-V halfgeleiders - silicium Modulerendementen 25  30% Abengoa/Concentrix FhG-ISE Dunne films (11%) - silicium - koper-indium/gallium-diselenide/sulfide (CIGS) - cadmiumtelluride (CdTe) Modulerendementen 6  14% ECN’s Black Beauty

Zonnestroomtechnologieën Laboratorium en proefproductie Super-hoog-rendement concepten (nanotechnologie aan de vierkante kilometer) Super-lage-kosten concepten & technologieën voor nieuwe toepassingen 5 Voorbeeld: polymere zonnecel (Holst Centre) Voorbeeld: spectrumconversie met nanokristallen (UvA)

Systemen en toepassingen Soorten en maten Milliwatt tot gigawatt Autonoom of netgekoppeld Geïntegreerd, toegevoegd of vrijstaand Gebouwen, infrastructuur of vrije veld Alleen stroomopwekkend of multifunctioneel Vast of zonvolgend 6 Sharp Corp. Gem. Heerhugowaard Enel Phoenix Solar

Inhoud Zonnestroomtechniek De economie van zonnestroom Ambities en scenario’s 7

Leercurve PV-panelen Effect van volume en innovatie 8 Bron: Fraunhofer ISE (2013)

Prijsdaling PV-systemen Duitsland, Bron: Fraunhofer ISE (2013) x ⅓

PV-systeemprijzen (excl. installatie) NL, 2012

Installatiekosten PV-systemen NL, 2012

Opwekkosten vs stroomprijzen Particuliere eigenaars Stefan Luxembourg, ECN (2012) (voorbeeld)

Opwekkosten vs stroomprijzen Commerciële eigenaars Stefan Luxembourg, ECN (2012) (voorbeeld)

Inhoud Zonnestroomtechniek De economie van zonnestroom Marktgroei en mogelijkheden voor Nederland 14

Historische marktgroei Mondiaal geïnstalleerd vermogen 2012:  100 GWp (0,1 TWp) Bron: IEA-PVPS (2012)

Historische marktgroei Geïnstalleerd vermogen NL Eind 2011: 130 MWp Eind 2012:  250 MWp

Integratie in het elektriciteitsnet Duitsland loopt voorop 17 M. Lippert, SAFT Bron: Fraunhofer ISE (2013)

Historische bijdragen hernieuwbare energie aan het stroomverbruik (Duitsland) 18 Bron: Fraunhofer ISE (2013)

Mogelijke bijdragen hernieuwbare energie aan het stroomverbruik (Duitsland) 19

Nationaal Actieplan Zonne-energie NL: 4 GWp in 2020

4 GWp in 2020 (of meer?) 4 GWp in 2020: 2,5-3% van NL stroomverbruik Ter vergelijking: Duitsland in 2012: 5-6% (2020: 9-12%)  Realistische range NL 2020: 4-8 GWp tot 5-6% van stroomverbruik = 1% van energie-eindverbruik (helft van verhoging doelstelling 14%  16%) Technisch potentieel NL: >100 GWp (>300 PJ e ) 21

Voorwaarde voor grootschaligheid Publiek draagvlak 22 Oh my God, please help our country and send us a terrific and destructive hailstorm! Courtesy Michael Marčák

De toekomst van zonnestroom We ain’t seen nothing yet 23 Vandaag2020 Langetermijn potentieel Rendement commerciële modules - vlakke plaat (1 zon) / concentrator (%) 5  21 / 25  3010  25 / 30  3520  40+ Turn-key systeemprijs - vlakke plaat (€/Wp) 1,2  50,8  30.5  1,5 Opwekkosten (LCoE, €/kWh) 0.06    0.15 Energieterugverdientijd (jr) 0.5    0.5 Geïnstalleerd vermogen (TWp) 

De toekomst van zonnestroom We ain’t seen nothing yet 24 Vandaag2020 Langetermijn potentieel Rendement commerciële modules - vlakke plaat (1 zon) / concentrator (%) 5  21 / 25  3010  25 / 30  3520  40+ Turn-key systeemprijs - vlakke plaat (€/Wp) 1,2  50,8  30.5  1,5 Opwekkosten (LCoE, €/kWh) 0.06    0.15 Energieterugverdientijd (jr) 0.5    0.5 Geïnstalleerd vermogen (TWp)  x2 x ⅓ x 100+

9 March © Greenpeace