Pacemaker en ICD aan het levenseinde Symposium “PZ in hart en nieren” Hasselt 20 januari 2015 Dr. Birgit Wijgaerts

Met een pacemaker kan je niet sterven! Een defibrillator afzetten is euthanasie….?

Leidraad “pacemaker en ICD aan het levenseinde” PST team ism dienst CARDIOLOGIE

Inhoud 1. Indeling van de hartstimulatoren 2. Functie aan het levenseinde 3. Na overlijden 4. Nuttige gegevens

1.Soorten hartstimulatoren 1. pacemaker 2. CTR 3. ICD

1)Klassieke pacemaker Zorgt voor een minimum hartritme Wordt gebruikt bij ritme- en geleidingsstoornissen (tachy/brady)

2) CRT (cardiac resynchronisation therapy) Zorgt ervoor dat beide hartkamers gelijktijdig samentrekken en verhoogt zo de efficiëntie van de hartwerking Zorgt voor meer efficiënte pompfunctie Wordt gebruikt bij hartfalen

3) ICD (implantable cardioverter defibrillator) Geeft een elektrische shock bij een bepaalde levensbedreigende ritmestoornis (ventrikelfibrillatie) Vergelijkbaar met elektroshocks bij een uitwendige reanimatie

2. FUNCTIE AAN HET LEVENSEINDE

KLASSIEKE PM : ondersteunt ritme comfortverhogend effect CRT – PM : ondersteunt pompfunctie Vergelijkbaar met medicatie Minder kortademigheid, druk op de borst, pijn > behouden tijdens palliatieve en stervensfase

ICD = Inactief aanwezig : draagt niet bij aan comfort mogelijk electroshock bij VF, in de stervensfase  Kan het stervensproces verstoren  Zo geen reanimatie gewenst (CBT 1, 2..) of overlijden verwacht op korte termijn: ICD uitschakelen  Via dienst cardiologie/cardiologische wachtdienst

Klas/CRT pacemaker Verhoogt comfort Verstoort sterven niet AAN

ICD Verhoogt comfort niet Kan sterven verstoren UIT

3. Na het overlijden …

Alle stimulatoren dienen verwijderd te worden !! Begraving: bodemverontreiniging door lithiumbatterij Crematie : ontploffing van stimulator Door arts in het ziekenhuis Door begrafenisondernemer of 2 de arts (bij crematie) Plaats(en) aanduiden en verwittigen zo ICD niet uitgeschakeld werd !

4. Bij vragen kan U terecht bij Het Palliatief Support Team De dienst Cardiologie Dr. Marc Desmet,Dr. Paul Dendaele diensthoofd palliatieve zorgendiensthoofd cardiologie 011/ Dr. Birgit Wijgaerts, Dr. Johan Vijgen palliatief support artsKliniekhoofd electrofysiologie 011/ Marleen Van Overloop, verpleegkundige-coördinator PST 011/