Verminderde nierfunctie & de apotheek 1

Inhoud Wat doen nieren? Wat is ‘verminderde nierfunctie’? Hoe ontstaat verminderde nierfunctie? Waarom willen we de nierfunctie weten? Nierfunctie bepalen – definities Privacy Afspraken in de apotheek Tips en tools Meer weten?

Wat doen nieren? x 2, 160g per stuk http://www.gezondheidsnet.nl/nieraandoeningen/15-vragen-over-nierschade Een nier is opgebouwd uit een miljoen kleine filtertjes, nefronen. Die filteren het bloed en 'vangen' de afvalstoffen die in het bloed terechtkomen door de verschillende stofwisselingsprocessen in het lichaam. 12cm Afvalstoffen (en geneesmiddelen) worden afgevoerd met de urine. Gezonde nieren maken precies genoeg urine om de vochthuishouding van het lichaam op peil te houden.

Wat is ‘verminderde nierfunctie’? De nefronen in de nieren zijn niet voldoende in staat om afvalstoffen uit het bloed te filteren. Voorbeelden van afvalstoffen zijn creatinine en ureum. Te hoge waardes hiervan in het bloed zijn een aanwijzing voor nieren die minder goed werken. Meestal wordt de creatinineklaring in het bloed gebruikt voor de bepaling van de nierfunctie. https://www.nvn.nl/nierziekten-en-behandeling/onderzoek-en-diagnose

Hoe ontstaat verminderde nierfunctie? http://www.gezondheidsnet.nl/nieraandoeningen/15-vragen-over-nierschade Acute nierschade Infectie Auto-immuunziekte Nierstenen Tumor Chronische nierschade Diabetes Type II Hoge bloeddruk 60+: jaarlijks nierfunctie laten controleren Risicofactor (DMII, HVZ, etc.): sowieso jaarlijks laten meten, ongeacht leeftijd Ouder worden Vanaf je 40e gaat je nierfunctie heel langzaam achteruit. Als je gezond bent op je 70e, is je nierfunctie nog 60-70%.

Waarom willen we nierfunctie weten? Van de 17.000.000 Nederlanders hebben: 1.700.000 mensen ‘verborgen nierschade’. 850.000 mensen nierschade met verlies van nierfunctie. 58.000-68.000 mensen een ernstig gestoorde nierfunctie.

Waarom willen we nierfunctie weten? Medicatiebewaking is een belangrijke taak van de apotheek. Van veel geneesmiddelen is bekend dat de dosering moet worden aangepast bij een verminderde nierfunctie. Dosisaanpassing is nodig om geneesmiddelen veilig en effectief te kunnen toepassen.

Nierfunctie bepalen - definities GFR (glomerulaire filtratiesnelheid) – Is het volume dat in een bepaalde tijdseenheid gefilterd wordt door beide nieren. Is de belangrijkste factor voor het inschatten van de nierfunctie. Klaring – Snelheid waarmee de nieren een bepaalde stof per tijdseenheid uit het bloed verwijderen. Creatinineklaring – Snelheid waarmee creatinine uit het bloed wordt verwijderd, hiermee kan een inschatting van de GFR gemaakt worden. Dit heet de e-GFR (estimated GFR).

Rekenformules creatinineklaring De creatinineklaring kun je met Nierfunctie bepalen Rekenformules creatinineklaring De creatinineklaring kun je met verschillende formules inschatten De veel toegepaste formules zijn: Modification of Diet in Renal Disease (MDRD) –formule Cockroft-Gault-formule Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration (CKD-EPI) Formule van Schwartz N.b. Niet in alle apotheken is het gebruikelijk om het apotheekteam met de rekenformules van de creatinineklaring te laten werken. Het kan dus nodig zijn deze sheet uit de presentatie te verwijderen.

Creatinineklaring bepalen De MDRD-formule Geeft de e-GFR weer in ml/min/1,73 m2 Betrouwbaarder dan de Cockckroft-Gault-formule bij 20-60 ml/min/1,73 m2 Let op! Gaat uit van een standaardgewicht Gevalideerd tot 70 jaar De Cockcroft-Gault-formule Geeft de e-GFR weer in ml/min Let op! Lichaamsgewicht als maat voor de spiermassa gebruikt N.b. Niet in alle apotheken is het gebruikelijk om het apotheekteam met de rekenformules van de creatinineklaring te laten werken. Het kan dus nodig zijn deze sheet uit de presentatie te verwijderen. Let op! Gaat uit van een standaardgewicht. Daardoor niet goed toepasbaar bij: Personen met ondergewicht > overschatting. Gespierde sporters > onderschatting. Let op! Lichaamsgewicht als maat voor de spiermassa gebruikt. Overschatting > overgewicht en mensen met sterk afgenomen spierfunctie Onderschatting > ouderen

Creatinineklaring bepalen De Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration (CKD-EPI) Relatief nieuwe formule (2009) Geeft de e-GFR weer in ml/min/1,73 m2 Even betrouwbaar als de MDRD-formule Nauwkeuriger bij patiënten met relatief goede nierfunctie (bij GFR 60-90 ml/min) Formule van Schwartz Toegepast bij kinderen Nierfunctie kan worden geschat voor meisjes van 1-17 jaar en voor jongens van 1-14 jaar N.b. Niet in alle apotheken is het gebruikelijk om het apotheekteam met de rekenformules van de creatinineklaring te laten werken. Het kan dus nodig zijn deze sheet uit de presentatie te verwijderen.

Geneesmiddelenwet De Geneesmiddelenwet geeft apothekers een brede bevoegdheid om, met toestemming van de patiënt laboratoriumwaarden op te vragen die noodzakelijk zijn bij de terhandstelling van geneesmiddelen. Daarnaast staat in de Regeling Geneesmiddelenwet (artikel 6.10) dat artsen, die laboratoriumonderzoek hebben laten uitvoeren naar de nierfunctie van de patiënt, verplicht zijn om een afwijkende uitslag aan de apotheker van de patiënt te verstrekken.

Privacy Altijd toestemming van de patiënt nodig

Afspraken in de apotheek Hoe krijgt de apotheek de nierfunctie binnen? Wie overlegt met de voorschrijver over medicatiebewakingssignalen? Wat doen we met de nierfunctie meldingen? Staat de melding bij mensen > 70 jaar aan? Hoe wordt de nierfunctie genoteerd? Wie vraagt toestemming aan de patiënt? Wanneer wordt de nierfunctie opgevraagd? Hoe wordt de patiënt op de hoogte gebracht van aanpassingen in de medicatie? Krijgt de apotheek alle waarden door? Of alleen afwijkende waarden?

Tips en tools Bespreek verminderde nierfunctie op het werkoverleg e-Learning van CME-online ‘Geneesmiddelen bij nierfunctiestoornissen’ KNMP KennisTest ‘Nierfunctie’ Rekenmodules creatinineklaring: http://www.knmp.nl/rekenmodules/creatinine_html Praktische tools: http://www.knmp/nierfunctie Tabel doseringsadviezen voor geneesmiddelen bij verminderde nierfunctie: https://www.knmp.nl/downloads/TabelbijVerminderdenierfunctie.Doseringsadviez envoorgeneesmiddelen.pdf/view

Meer weten? Deze (en meer) informatie is ook te vinden op www.knmp.nl/apotheekteam