Toekomstverkenningen Werkpakket 3 KULeuven / P&O Ugent / Labo S

(deeltijdse opdracht) (deeltijdse opdrachten) Toekomstverkenningen voor Ruimtelijk Beleid in Vlaanderen WP3.1. Scenario-analyse (Kritische studie methodes) (KUL/ P&O Annette Kuhk/ Jan Schreurs) WP3.2. Ontwerpmatig onderzoek Modaliteiten v. verandering en ruimtelijke transformaties (UGent/ Labo S: Daan De Vree, Martin Dumont / Michiel Dehaene) WP3.3. Toekomstverkenningen in cyclische planning (A. Kuhk/ J. Schreurs/ M. Dumont/ M. Dehaene)

Kritische studie van methodes in scenario-analyse (wp 3.1.) Analyse van de beleids- en onderzoekscontext voor toekomstverkenningen bij ruimtelijk beleid –Exploratieve interviews in en buiten ruimtelijk beleid –Deelname aan toekomstverkenningen (o.a. VLM Megatrends-studie) Experten diverse domeinen (huisvesting, milieu, energie, economie, mobiliteit, landbouw, natuur, etc.) Procesbegeleiders Beleidsmakers (als deelnemers en/of opdrachtgevers)

Kritische studie van methodes in scenario-analyse (wp 3.1.) Evaluatie van drie beperkte toepassingen (werkwijze en doorwerking) (zie ook meta-evaluatie SBOV) –Exploratieve scenario’s voor ruimtelijk beleid in Vlaanderen (scenario-workshop, expertpanel) –Systeemanalyse en exploratieve scenario’s voor UZ Gasthuisberg (3 daagse workshop, opleiding in kader van ‘technology for decision makers) –Mapping van significante en onzekere factoren bij de metropoolvomring in Vlaanderen (namiddag, in het kader van Steunpunt-workshop) (Mapping) > systeemanalyse > scenarisch kader > scenario’s (deel-)strategieën > matrix (strategie/scenario)

Ontwerpmatig onderzoek: Modaliteiten v. verandering en ruimtelijke transformaties (wp 3.2.) Ontwerpend onderzoek, toegepast op peri-urbane ontwikkeling 1. De ontwikkeling van peri-urbane landbouw: mainstream en niches –De wassende maan, Asterne-Deinze –De Zonnekouter, Machelen aan de Leie –Boerderij De loods, Aalst –Boederij ‘t Ullenbos, Moerbeke-Waas –Wijveld, Destelbergen –De Lochting, Roeselare Afwegingen inzake autonomie vs. flexibiliteit, diversiteit vs. specialisatie, burger vs. consument, nabijheid vs. transport Bron beeld: PLUREL, Scenarios for peri-urban landscapes

Ontwerpmatig onderzoek: Modaliteiten v. verandering en ruimtelijke transformaties (wp 3.2.) Ontwerpend onderzoek, toegepast op peri-urbane ontwikkeling 2. Peri-urbane landbouw in verschillende verstedelijkingsscenario’s

Toekomstverkenningen in cyclische planning (wp 3.3.) WERKWIJZEN bestuderen, testen en ontwikkelen Toepassen op concrete CASES (typeproblemen) Situeren in ruimere KADERS (planvormen en wetenschappelijke paradigma’s) FRAMING METHODS WICKED PROBLEMS

Toekomst verkennen ~ ex ante evaluatie Typologisch Scenario’s / Ontwerpmatig onderzoek naast ex ante evaluaties Hoe kun je analytisch gefundeerde voorafnames maken om beleid te ondersteunen? Hoe kom je tot opdrachten/ taak- en probleemstellingen? (meer dan: hoe worden de opdrachten uitgevoerd? ) Fundamenteel Omgaan met (on)gekende onzekerheden, Omgaan met niet-reduceerbare complexiteit, Omgaan met tegenstrijdige belangen en waarden, Omgaan met inertie en padafhankelijkheid, Omgaan met gelijktijdige onzekerheden van doelen en middelen (cf. typeproblemen) Strategieën en voorwaarden voor verandering

Toekomst verkennen ~ ex ante evaluatie Omgang met onzekerheid, complexiteit, … verschilt naargelang de framing Bv. technocratisch tov sociocratisch, probleemgestuurd versus mogelijkheidsgestuurd, procesrationaliteit vs. focus op het substantiële, etc. Complementariteit en simultaan gebruik van verschillende werkwijzen PrognoseSWOTScenario’sOntwerpmatig onderzoek Modelmatige benaderingen Expertpanels Participatieve trajecten

Case-based learning : kwalitatief onderzoek Dendervallei Overstromingsgevoelige gebieden (cf. WP2) Peri-urbane problematiek Relatie met BHG en grens- overschrijdende vraagstukken (mobiliteit, tewerkstelling, stadsaanwas, waterproble- matiek > Ath) Aalst, eindpunt op lijn vanaf Jette via Ternat Zottegem, eindpunt op lijn via Haaltert en Denderleeuw naar Midi Ninove en Geeraardsbergen op lijn van Denderleeuw tot Halle en Sint Job What used to be the periphery

Cases – pre-traject 1. Discours/ narratieven/ precedenten/ framing reconstrueren thema: metropoolvorming (+ subthema’s: ‘over de rand’ en ‘peri-urbaan’) focus: ‘policy core’ + inschatten van padafhankelijkheden en onzekerheden 2. Bestaande (en/of verlopen) actorcoalities reconstrueren (interviews, concept maps) 3. Reconstructie van inertie en iteratie van beleid (tijdslijn) > Zoom-in bepalen: territoriaal/ thematisch

Cases - workshops Mapping en Scenario-analyse inzetten: - om onzekerheden opnieuw in te schatten (with hindsight), - om reeds gearticuleerde strategieën op kwetsbaarheid te testen, - als ondersteuning bij ‘potentiality-mapping’ Projectdefinities ontwikkelen (problem finding), Agenda maken, (o.a. inzet van ontwerpmatig onderzoek, ontwerp van atlas) Re-framing van narratieven door iteraties van doelen naar middelen Bv. stadsldbw: planningsreserve? grondgebruik? Open ruimte voor sted. Structuur? Cultureel? Maatschappelijk? Landschappelijk? Economisch? “Doorbraakscenario’s” construeren (policy scenario’s/ strategieën) = return to the subject of concern In relatie tot (lerend vermogen in) planningsproces

Referenties Studie Toekomstverkenningen Rapport Scenario’s Onderzoeks- en beleidscontext > Netwerk > Voorbeelden (int.) Lessen uit drie toepassingen > Werkwijze > Evaluatie Rapport Ontwerpmatig onderzoek Uitgangspunten (o.a. evolutionair perspectief, OO. als kennisbeheer) Peri-urbane landbouw, Niches, alternatieve ldbw OO binnen 3 verstedelijkingsscenario’s Nota Methodologische uitdagingen TKV en planvormen Typeproblemen Transdisciplinariteit Case-based learning

Referenties Studie Toekomstverkenningen Conferenties/ studiedagen ONTWERPMATIG ONDERZOEK “Design research for sustainability transitions: managing multiple forms of knowledge in a context of irreducible uncertainty”, AESOP 2013 METROPOLITANE DENDERVALLEI Kuhk A., Schreurs J., Dehaene M. (2014), Het zijn en worden van de metropolitane Dendervallei, Bijdragen aan de PlanDag 2014 (22 mei 2014) TRASNDISICIPLINARITEIT Kuhk A., Schreurs J. (2013), Transdisciplinariteit: voorbij de strijd?, in: Reniers S., Filius F., Uittenbroek C., Vanempten E., Bouma G. (Eds.): Planning is niet waarde-n-loos, Bijdragen aan de PlanDag 2013, pp CYCLISCHE PLANNING Kuhk A., Schreurs J., Dehaene M. (2012), Meer toekomst met minder plannen?, in: Bouma G., Filius F., Vanempten E., Waterhout B.(Eds.): Meer... met minder? Bijdragen aan de PlanDag 2012, pp ONTWERPMATIG ONDERZOEK en SCENARIO’s Schreurs J., Kuhk A. (2011), ‘Hybride narratieven in regionale toekomstverkenningen: Verkenningen van complementariteit van Ontwerpmatig Onderzoek en Scenario-Bouw’, in: Bouma G., Filius F., Vanempten E., Waterhout B.(Eds.): Planning van de toekomst. Bijdragen aan de PlanDag 2011, pp

Referenties Studie Toekomstverkenningen Vorig onderzoek/ Steunpunt Ruimte en Wonen Kuhk A., Engelen G., Vandenbroeck PH., Lievois E., Schreurs J., Moulaert F. (2011), De toekomst van de Vlaamse Ruimte in een veranderende wereld, Scenario-analyse voor ruimtelijk beleid, vertrekkend van de studie Welvaart en Leefomgeving Nederland (2006), Kwalitatieve analyse van de Scenario- Workshop op 30 maart 2011, Leuven: Steunpunt Ruimte en Wonen (ook online beschikbaar). Vandenbroeck Ph., Kuhk A., Lievois E., Schreurs J., Moulaert F. (2011), De toegevoegde waarde van scenario’s voor ruimtelijk beleid, Voortgangsrapport december 2011, Leuven: Steunpunt Ruimte en Wonen. Kuhk A., Schreurs J., Moulaert F. (2010), Methodieken voor Scenarioanalyse: een kritische doorlichting. Voortgangsrapport maart 2010, Leuven: Steunpunt Ruimte en Wonen, 60 p. (+ bijlagen). Van den Broeck P., Kuhk A. & Verachtert K. (2010), Analyse van het Vlaams instrumentarium voor Ruimtelijke Planning en Ontwikkeling. Vooruitgangsrapport maart Kuhk A., Moulaert F., Schreurs J. (2010), Methodieken voor Scenarioanalyse: Aanzet voor een operationele methodiek voor Toekomstgericht Ruimtelijk Beleid in Vlaanderen. Voortgangsrapport juni 2010, Leuven: Steunpunt Ruimte en Wonen

Living labs