Bètaonderwijs in verandering Kerst Boersma bèta5 ECENT 2009

bèta5 Wat is bèta5? Commissie Nieuwe Natuurkunde Commissie Toekomst Wiskunde Onderwijs Commissie Vernieuwing Biologie Onderwijs Stuurgroep Natuur, Leven, Technologie Stuurgroep Nieuwe Scheikunde ECENT 2009

Opdracht OCW Advies over examenprogramma’s havo/vwo (B, N, S, W, NLT) Op basis van een concept-context-benadering (B, N, S, NLT) Beproefd op haalbaarheid en uitvoerbaarheid in de klassenpraktijk Met een advies over invoering NLT: ontwikkelen en invoeren bèta5 ECENT 2009

Overzicht Wat is de aanleiding voor de vernieuwing van de examenprogramma’s Wat wordt met de vernieuwing beoogd? Wat is de concept-contextbenadering en waar is die op gebaseerd? Wat voor gevolgen heeft de invoering van de nieuwe examenprogramma’s voor de klassenpraktijk en de lerarenopleiding? bèta5 Toespitsing op biologie!

Ontwikkeling van wetenschap en technologie Stormachtige ontwikkeling wetenschap en technologie (nanotechnologie, biotechnologie, etc.) Automatisering en mondialisering Sterke impact op persoonlijke levenssfeer Bètaonderwijs moet leerlingen voorbereiden op hun deelname aan de samenleving Te geringe instroom in bètaopleidingen (Platform Bèta-Techniek) bèta5 ECENT 2009

Knelpunten in het huidige bètaonderwijs Te geringe relevante, vanuit het perspectief van leerling, samenleving en wetenschap Te weinig samenhang binnen en tussen vakken Onbevredigende aansluiting met hbo/wo Overladenheid: te veel aanbod, te weinig tijd voor leerlingen om diepgaand te leren Niet uniek voor Nederland bèta5 ECENT 2009

Oplossing knelpunten? Bijdrage vanuit de concept-contextbenadering Kan niet alleen door verandering van examenprogramma’s Veel hang af van verdere keuzen van scholen en docenten bèta5 ECENT 2009

Concept–contextbenadering bèta5 Context 1 Concept A Context 2 Concept A ontwikkeling van concepten concepten zijn ingebed in contexten leerlingen moeten concepten wendbaar (= in meerdere contexten) leren gebruiken ECENT 2009

Wat is een context? bèta5 ECENT 2009 Context als handelings- praktijk Voor het kiezen van doelstellingen Biologie (Scheikunde) Context als situatie (of probleem) Voor didactische uitwerking Natuurkunde Scheikunde NLT

Wat is een context? ( Engestrøm, 1991; Van Aalsvoort, 2000, etc.; Van Oers, 1998 ) bèta5 ECENT 2009 handelingspraktijkhuisarts activiteitdiagnostiseren concept transport

Specificeren van contexten bèta5 ECENT 2009 context activiteit deelnemer huisartsenpraktijk diagnosticeren diagnosticeren van longontsteking diagnosticeren van longontsteking door huisarts A diagnosticeren door huisarts A een probleem bij het diagnosticeren van longontsteking een probleem bij het diagnosticeren van longontsteking door huisarts A

Gesitueerde karakter van concepten (Lave; 1988; Van Weelie, 2001) ecosysteem ontwikkeling soort levensgemeen- schap dynamiek populatie evenwicht natuurbeheer ecologisch onderzoek bèta5 ECENT 2009

Recontextualiseren ( van Oers, 1998; 2001;Westra, 2008; Wierdsma ) Ecologisch onderzoekNatuurbeheer modellerenbeheren ecosysteem 1 ecosystem 2 bèta5 ECENT 2009

Concept-contextbenadering - in eindtermen - bèta5 RelevantieVoor leerlingen, samenleving en vervolgonderwijs relevante typen contexten kiezen SamenhangRichten op concepten; concepten in meerdere contexten gebruiken OmvangBeperken van het aantal concepten ECENT 2009

Concept-contextbenadering - uitwerking in de klas - bèta5 RelevantieVoor leerlingen relevante contexten kiezen; concepten ontwikkelen vanuit contexten SamenhangVanuit eenzelfde context meerdere concepten ontwikkelen; concepten in meerdere contexten gebruiken; samenhang tussen concepten uitwerken OmvangUitwerking van concepten inperken ECENT 2009

Ontwikkeling lesmateriaal Uittesten van haalbaarheid en uitvoerbaarheid van de examenprogramma’s Door docenten van scholen, met begeleiders Vooral bij NLT ook gezamenlijk met uit het docenten HO en onderzoeksinstellingen Didactische keuzen op basis van didactische keuzen van docenten Veel didactische variatie bèta5 ECENT 2009

Evaluatie Op haalbaarheid en uitvoerbaarheid Extern, door SLO (Kuiper, e.a.) Resultaten verwerken in eindadvies aan Minister bèta5 ECENT 2009

Didactische keuzen Sinds de Commissie Deijsselbloem: de overheid bepaalt het ‘wat’, de scholen het ‘hoe’ Aard van doelstellingen bepaalt didactisch speelveld Operationalisering van eindtermen leidt ook tot nadere inhoudelijke uitwerking ECENT 2009 bèta5

Ontwikkeling van examen- programma’s (B, N, S) Visiedocument Examenprogramma Concept lesmateriaal Concept syllabus/ handreiking Concept examenprogramma Syllabus/ handreiking Lesmateriaal Experimentele examens bèta ECENT 2009

Experimentele examens bèta5 08/0909/1010/1111/12 B,N, S, NLT (havo) XXXX B,N, S, NLT (vwo) XXX W (havo)XX W (vwo)X ECENT 2009

Verdere planning bèta5 B, N, S,(NLT)W Oplevering advies OCW december 2010Eind 2012 Parlementaire besluitvorming Eerste landelijk examen havo Eerste landelijk examen vwo ECENT 2009

DUDOC (Didactisch Universitair onderzoek van DOCenten naar vernieuwing van de bètavakken) bèta5 Ondersteuning van vernieuwing met didactisch onderzoek Promotieonderzoek voor leraren havo/vwo in de bètavakken 2 x 10 promovendi 4 jaar 3 dagen per week onderzoek, 2 dagen per week lesgeven op school ECENT 2009

Oplossing knelpunten -1 Vergroting relevantie Gebruik van contexten vergroot relevantie voor leerlingen (Bennett et al., 2006; Kuiper, 2009) en vervolgonderwijs Vergroting samenhang Examenprogramma’s maken uitwerking van samenhangend bètaonderwijs mogelijk Multipilots onder regie van SLO DUDOC-onderzoek naar samenhang binnen en tussen bètavakken (Ummels, Boer, Verschut) Afhankelijk van uitwerking op school en in de klas bèta5 ECENT 2009

Oplossing knelpunten -2 Terugbrengen overladenheid Inperking van uitwerking van eindtermen in syllabi Afhankelijk van keuzen van scholen en interpretatie van docenten Gebruik maken van vrije ruimte SE Verbeterde aansluiting met HO Keuze van beroepscontexten en wetenschappelijke contexten Concepten als ankerpunten voor verder leren bèta5 ECENT 2009

Implementatie nieuwe examenprogramma’s Koppelen aan duurzaamheidsagenda PBT Gemeenschappelijk implementatieplan Opschaling Inhoudelijke en didactische professionalisering van docenten Schoolontwikkeling Rol van lesmateriaal Regionale ondersteuning Geen beleidsarme invoering bèta5 ECENT 2009

Gevolgen van de invoering van de nieuwe examenprogramma’s voor scholen en docenten (en lerarenopleiders) Vakinhoudelijke vernieuwing Didactische vernieuwing Organisatorische vernieuwing bèta5 ECENT 2009

Inhoudelijke vernieuwing Verbreden van kennis van beroepscontexten en wetenschappelijke contexten (Wat zijn in 2010 voor leerlingen relevante contexten?) Actualiseren van natuurwetenschappelijke kennis (Wat is in 2010 de relevante natuurwetenschappelijke kennis?) bèta5 ECENT 2009

Verbreden van kennis van beroepscontexten en wetenschappelijke contexten Wat zijn voor havo- en vwo-leerlingen veelgekozen vervolgopleidingen in de bètavakken en techniek en waar leiden die voor op? Wat voor bètaonderzoek wordt (in Nederland) uitgevoerd en welke technologie wordt ontwikkeld? Wat zijn de belangrijkste maatschappelijke vraagstukken en met behulp van welke bètakennis worden die vraagstukken aangepakt of opgelost? bèta5 ECENT 2009

Actualiseren van natuur- wetenschappelijke kennis Schoolboeken geven een gedateerd beeld van de wetenschappelijke stand van zaken. Voorbeelden vanuit de biologie: –Gedragsbiologie –Ecologie –Evolutie bèta5 ECENT 2009

Didactische vernieuwing Hoe maak je gebruik van authentieke contexten? Hoe leer je leerlingen concepten (en vaardigheden) wendbaar te hanteren? bèta5 ECENT 2009

Gebruik maken van authentieke contexten bèta5 conceptenFocus ontwikkelen: aandacht richten op dat deel van de context (of die activiteit) waaruit beoogde concept kan worden ontwikkeld (van Moolenbroek, Wierdsma) vaardighedenDidactiseren van denk- en werkwijzen in authentieke contexten (Westbroek, 2005; Prins, van Hees) ECENT 2009

Organisatorische vernieuwing Hoe werk je samenhang tussen de bètavakken uit? Hoe voorkom je overladenheid? bèta5 ECENT 2009

Samenhang tussen bètavakken bèta5 Gemeenschappelijke kernconcepten (macro- micro, maat, verandering, energie, systeem) Gemeenschappelijke denk- en werkwijzen (onderzoeken, modelontwikkeling, etc.) Noodzakelijke voorkennis vak 1 voor vak 2 (bijv. chemische basiskennis voor biologie) Contextuele samenhang (bijv. duurzame energie, bodemsanering) ECENT 2009

Ontstaan van overladenheid bèta5 Commissies, OCWte omvangrijk examenprogramma CEVO, Cito/SLOte ruime van interpretatie van examenprogramma in syllabus (CE) en handreiking (SE) Leermiddelen- ontwikkelaars te ruime interpretatie van syllabus/handreiking in lesmateriaal Docentente ruime interpretatie van lesmateriaal bij lesvoorbereiding Docenten en leerlingen bij uitvoering in de klas blijkt overladenheid ECENT 2009

Onderbouw en basisonderwijs? Leerlijn voor biologie en wiskunde van 4 – 18 Uitwerking van de concept-contextbenadering voor basisonderwijs (van Graft et al., 2008), met voorbeeld-lesmateriaal (van Graft & Kemmers, 2009) Belangstelling en enkele eerste uitwerkingen bij 2e graads lerarenopleidingen Onderzoek in vmbo naar relatie biologie met beroepsvoorbereidende vakken (Mazereeuw) bèta5

Lerarenopleiding bèta5 Inhoudelijke component overzicht ‘natuurwetenschap in de samenleving’ vakinhoudelijke cursussen Didactische component didactisering van de concept- contextbenadering recontextualiseren Organisatorische component samenhang met andere bètavakken voorkomen van overladenheid ECENT 2009