16 mei 2013 Veiligheidsonderzoek vaarwegsplitsing Nieuwe Maas, Lek en Noord Andries Westrik

Rijkswaterstaat 216 mei 2013 Aanleiding Gemeente Ridderkerk maakt zich zorgen over de veiligheid op de splitsing. De zorg van de gemeente Ridderkerk en Rijkswaterstaat betreft de drukte op de vaarwegsplitsing in het algemeen. De ligging van het ponton dat dient als veersteiger voor de waterbus in het bijzonder. Gemeente heeft brief gestuurd naar Rijkswaterstaat.

Rijkswaterstaat 316 mei 2013 Doel Om veiligheid op het splitsingspunt te verbeteren heeft Rijkswaterstaat een veiligheidsonderzoek laten uitvoeren Onderzoek naar het aantal ongevallen in de periode van 2000 tot Ongevallen zijn geanalyseerd Onderzoek gedaan of deze ongevallen te voorkomen waren geweest met een maatregel Analyse gedaan hoe ongevallen in de toekomst zijn te voorkomen Onderzoek geeft een voorstel tot veiligheidsverbetering op de splitsing

Rijkswaterstaat 416 mei 2013 Onderzoeksgebied ligt binnen de gemeenten Ridderkerk, Kinderdijk en Krimpen aan de Lek Nieuwe Maas Noord Lek

Rijkswaterstaat 516 mei 2013 Onderzoeksmethode Geregistreerde ongevallen en incidenten Onderzoek toe- of afname van de scheepvaart Expertmeeting gehouden Inventariseren van maatregelen Kwalificeren van de risico’s Kans op ongevallen volgens bepaalde methode gekwantificeerd (Fine & Kinney) Op basis van berekende beperkingen van de risico’s is een aanbeveling opgesteld om de risico’s te verminderen en veiligheid te verbeteren.

Rijkswaterstaat 616 mei 2013 Geregistreerde ongevallen In de periode zijn 41 ongevallen en incidenten geregistreeerd 3 bijna aanvaringen 7 aanvaringen 5 aanvaringen van objecten (anders dan steiger), inclusief ongevallen 26 schip-schip aanvaringen

Rijkswaterstaat 716 mei 2013 Oorzaken Uit de koers raken door onjuist ingeschatte stroomsterkte (8 keer), al dan niet in combinatie met: Misverstanden in communicatie (plaatsbepaling, marifoon 3 keer) Bedieningsfouten: te laat uitzetten van stuurautomaat (4 keer) en onjuiste nautische inschatting Oplopen: verkeer te laat opmerken om gewenste manoeuvre correct uit te voeren (5 keer) Onjuiste inschatting of interpretatie van voorrangsituatie

Rijkswaterstaat 816 mei 2013 Geregistreerde ongevallen en incidenten: RVC: Regionale Verkeerscentrale; in de verkeerscentrale worden ongevallen geregistreerd. VIS+: registratiesysteem aan boord van RWS-schepen; voorafgaand aan Digitaal Journaal (per 2011). Infraweb: SOS-database:

Rijkswaterstaat 916 mei 2013 Onderzoek naar toe- of afname van de scheepvaart Voor de verkeerscijfers is gebruik gemaakt van telgegevens van Rijkswaterstaat op vier punten rond het onderzoekgebied. Prognoses van de vervoer- en verkeersontwikkeling voor de scheepvaart, vooral de zogenoemde WLO-scenario’s en de uitwerking daarvan voor zuidwest Nederland. Locatie gebonden ontwikkelingen: de scheepvaartbewegingen die zijn gerelateerd aan specifieke ontwikkelingen in de directe omgeving van de onderzochte locatie.

Rijkswaterstaat 1016 mei 2013 Expert meeting Aan de meeting hebben experts deelgenomen van: verschillende dienstonderdelen van Rijkswaterstaat Korps Landelijke Politie Diensten Vaarweggebruikers, vertegenwoordigd door: Koninklijke Schuttevaer Watersportverbond (jachthavens in de buurt) Arriva waterbus Schipper van het Driehoeksveer gemeente Ridderkerk (verkeerskundige / havenmeester); onderzoekers van Advin

Rijkswaterstaat 1116 mei 2013 Vaartuig waar onderzoek is mee gedaan

Rijkswaterstaat 1216 mei 2013 Maatregelen inventariseren De oorzaken en gevolgen van de ongevallen zijn gebundeld en geanalyseerd. Onderzocht is of er een patroon in de ongevallen valt te herkennen of dat een specifieke oorzaak vaker voorkomt. Benoemen maatregelen die de kans op ongevallen hadden kunnen voorkomen of de gevolgen van de ongevallen hadden kunnen verkleinen. Gezocht is naar maatregelen die meerdere ongevallen zouden hebben kunnen voorkomen. Daartoe is per maatregel bepaald wat het effect van de maatregel is en in welke mate dat effect bijdraagt aan het verminderen van het risico.

Rijkswaterstaat 1316 mei 2013 Kwantificeren van risico’s De risico’s c.q. de kans op ongevallen zijn gekwantificeerd met behulp van de methode die wordt aangeduid als “Fine & Kinney”. Bij deze rekenmethode wordt het Risico (R) berekend door de cijfers voor: Waarschijnlijkheid Blootstelling Effect

Rijkswaterstaat 1416 mei 2013 Waarschijnlijkheid (W): Hoe waarschijnlijk is het dat het risico optreedt? Vrijwel zeker te verwachten 10 Zeer wel mogelijk onder bepaalde condities 6 Ongewoon maar niet uit te sluiten 3 Onwaarschijnlijk maar mogelijk in grensgeval 1 Nauwelijks denkbaar 0,5 Praktisch onmogelijk 0,2 Bijna niet denkbaar 0,1

Rijkswaterstaat 1516 mei 2013 Blootstelling (B): Met welke frequentie treedt het risico op? Voortdurend, meerdere keren per dag 10 Maximaal 2 keer per dag, regelmatig 6 Maximaal 2 keer per week, wekelijks 3 Maximaal 2 keer per maand, maandelijks 2 Maximaal 1 keer per jaar, jaarlijks 1 Maximaal 1 keer per 2 jaar, zelden 0,5

Rijkswaterstaat 1616 mei 2013 Effect (E): Wat is het effect van het risico als het optreedt? Ramp, enkele doden, schade > Euro 40 Zeer ernstig, 1 dode, schade > Euro 15 Aanzienlijk, ernstig letsel of invaliditeit, schade > Euro 7 Belangrijk, arbeidsverzuim of klein letsel, schade > 1000 Euro 3 Gering, letsel zonder verzuim, EHBO, schade < 1000 Euro 1

Rijkswaterstaat 1716 mei 2013 De cijfers voor waarschijnlijkheid, blootstelling en effect worden met elkaar vermenigvuldigd en leiden tot een score “R” voor het risico. i punten Risico wellicht aanvaardbaar ii punten Mogelijk Risico iii punten Belangrijk Risico iv. meer dan 200 punten Hoog Risico

Rijkswaterstaat 1816 mei 2013 risicoberekening Waarschijnlijkheid: Het aanvaren van de steiger is, gezien de incidenten en ongevallen in de afgelopen 10 jaar, beoordeeld als “zeer wel mogelijk onder bepaalde condities” (6 punten). Blootstelling: Is beoordeeld als “wellicht aanvaardbaar” of “mogelijk”. (1 punt) Effect: Het effect is naar schatting “Belangrijk” of “Aanzienlijk” geweest: Bij aanvaringen van de veersteiger zijn door de gemeente Ridderkerk voor twee gebeurtenissen kosten van meer dan € gemeld waarvan eenmaal € Er zijn geen ongevallen met blijvende invaliditeit of doden geregistreerd of bekend bij de geconsulteerde experts. (15 punten)

Rijkswaterstaat 1916 mei 2013 Incident of ongeval (Huidige situatie) W B E R 1 aanvaren van de steiger ernst gevolgen aanvaren van de steiger 0,5 0,5 15 3,75 3 uit koers door verkeerde inschatting stroomsterkte misverstanden met ongeval tot gevolg 1 0,5 1 0,5 5 ongevallen / incidenten tgv voorrangssituatie 0,5 0,5 1 0,25 6 aanvaren van de steiger door oplopen 1 0,5 1 0,5 7 aanvaren van de steiger door automatische piloot 1 0,5 3 1,5

Rijkswaterstaat 2016 mei 2013 Incident of ongeval W maximaal gesteld W B E R 1 aanvaren van de steiger ernst gevolgen aanvaren van de steiger 10 0, uit koers verkeerde inschatting stroomst misverstanden met ongeval tot gevolg 10 0, ongevallen/incidenten tgv voorrangssituatie 10 0, aanvaren van de steiger door oplopen 10 0, aanvaren van de steiger door automatische piloot 10 0,5 3 15

Rijkswaterstaat 2116 mei 2013 Incident of ongeval W en E hoger geschat W B E R 1 aanvaren van de steiger ernst gevolgen aanvaren van de steiger 10 0, uit koers raken door verkeerde inschatting stroomsterkte misverstanden met ongeval tot gevolg 10 0, ongevallen / incidenten tgv voorrangssituatie 10 0, aanvaren van de steiger door oplopen 10 0, aanvaren van de steiger door automatische piloot10 0,5 3 15

Rijkswaterstaat 2216 mei 2013 Risico R i puntenRisico wellicht aanvaardbaar ii punten Mogelijk Risico iii punten Belangrijk Risico iv. meer dan 200 punten Hoog Risico

Rijkswaterstaat 2316 mei 2013 Maatregelen aan de infrastructuur De veersteiger verplaatsen buiten de risicozone Extra nooduitgang om de veersteiger sneller te kunnen verlaten

Rijkswaterstaat 2416 mei 2013 Extra uitgang op de veersteiger

Rijkswaterstaat 2516 mei 2013 Maatregelen met lokale verkeersmaatregelen Waarschuwing voor stroomsnelheid geven op borden langs de rivieren Onderscheid naar hoofd- en nevenvaarwater instellen Oploopverbod instellen

Rijkswaterstaat 2616 mei 2013 Maatregelen in de communicatie De communicatie per marifoon verbeteren (positie ten opzichte van herkenningspunten op het land, AIS, campagnes gedragsverandering) Media-aandacht voor de vaarwegsplitsing Verkeersbegeleiding (VTS)

Rijkswaterstaat 2716 mei 2013 Verplaatsen veersteiger Route – ebstroom - technisch falen- menselijk falen Risico: kans op aanvaren wordt verminderd en de mogelijke gevolgen Kans op incidenten wordt niet verminderd Huidige situatie Kosten: € (+ aansluitende wegen en parkeerplaats)

Rijkswaterstaat 2816 mei 2013 Nooduitgang (extra uitgang) Wachtende reizigers op de steiger zijn risico Risico: Het risico wordt verminderd door reizigers te laten wachten op de wal of een tweede verbinding maken Kans op gevolgd schade wordt verminderd De Waarschijnlijkheid en de Bloodstelling aan het risico dat de steiger wordt aangevaren worden niet beïnvloed door extra uitgang Kosten: De vermindering van het berekende risico in verhouding met de kosten voor het realiseren van een nooduitgang of een gecontroleerde toegang tot de steiger (bijvoorbeeld een verkeerslicht dat de reizigers alleen bij een afgemeerde Waterbus toelaat tot het ponton) is gering.

Rijkswaterstaat 2916 mei 2013 Verkeersregeling, verkeerstekens Meest specifieke om de alertheid te verhogen is plaatsen van informatiebord Kan statisch – kan dynamisch Risico: De Waarschijnlijkheid van het risico neemt af, blootstelling en effect blijven gelijk Kosten: Tussen de € en €

Rijkswaterstaat 3016 mei 2013 Hoofdvaarwater en Nevenvaarwater Verkeer vanaf de Noord geeft voorrang aan verkeer vanaf de Lek Nieuwe situatie Noord is hoofdvaarwater Risico: De maatregel werkt indirect en vermindert in beperkte mate de waarschijnlijkheid van het risico op ongevallen en incidenten. Kosten: Plaatsen en beheren borden. Minder dan €

Rijkswaterstaat 3116 mei 2013 Oploopverbod Doel is dat schepen achter elkaar blijven varen en niet (deels) gelijk opgaand. Nadeel: langzame schip bepaalt het tempo Risico: Het verkeersbeeld wordt minder complex maar daar staat tegenover dat er nieuwe risico’s ontstaan. De maatregel vermindert de waarschijnlijkheid van de aanvaringen Kosten: Vergelijkbaar met de kosten van voorrangsregeling vergt meer handhaving en dit maakt het duurder dan de voorrangsregeling. Deze maatregel is minder effectief om risico’s te beperken

Rijkswaterstaat 3216 mei 2013 Communicatie (marifoon), Verbetering communicatie: Campagne Herkenningspunten Verificatie Verkeersbegeleiding Risico: Verbeteren communicatieprotocol vermindert de kans op misverstanden Kosten: € – €

Rijkswaterstaat 3316 mei 2013 AIS Communicatiesysteem waarbij schepen voor elkaar en voor walstation herkenbaar zijn. Toepassen van AIS vergt geen technische kosten voor apparatuur

Rijkswaterstaat 3416 mei 2013 Aandacht in de Media Extra publiciteit in beroepsbladen, varen doe je samen Risico: Verhoogt de alertheid van de vaarweggebruiker en vermindert daarmee de Waarschijnlijkheid van uit de koers lopen en aanvaringen. Maatregel is gericht op gedragsverandering. Lange inzet en herhaling van de Campagne Kosten: € €

Rijkswaterstaat 3516 mei 2013 Verkeersbegeleiding (VTS) Communicatie met een verkeerspost vergroot de gespreksdiscipline. Risico: verlaagt de kans op ongeval omdat een verkeerspost de schippers een beter overzicht van de scheepvaart geeft in hun omgeving. Invoeren van VTS leidt tot een daling van de risicowaarde Kosten: Zijn hoog

Rijkswaterstaat 3616 mei 2013 Conclusie en Advies Risio’s aangegeven naar herberekening op grond van toegepaste maatregel Incident of Ongeval Maatregel W B E R 1 aanvaren van de steiger ponton / veersteiger verplaatsen ernst gevolgen aanvaren van ponton / veersteiger nooduitgang de steiger realiseren 0,2 0,5 15 1,5 3 uit koers raken door verkeerde informatie over stroomsnelheid inschatting stroomsterkte geven 1 0,5 1 0,5 4 misverstanden met ongeval communicatie per marifoon tot gevolg verbeteren 0,5 0,5 1 0,25 5 ongevallen / incidenten tgv hoofdvaarwater - nevenvaarwater voorrangssituatie onderscheiden 0,5 0,5 1 0,25 6 aanvaren van de steiger door verkeersmaatregel: oploopverbod oplopen instellen 1 0,5 1 0,5 7 aanvaren van de steiger informatievoorziening door automatische piloot vaarweggebruikers toespitsen op gevaarlijk punt 0,5 0,5 3 0,75

Rijkswaterstaat 3716 mei 2013 RESUME De kans op ongevallen of incidenten in de komende jaren is zonder maatregel even groot als in de afgelopen jaren. Risico’s zijn geclassificeerd als “Wellicht aanvaardbaar” Aanvaren van de steiger geclassificeerd als “belangrijk” ook na ophoging van waarschijnlijkheid en effect

Rijkswaterstaat 3816 mei 2013 ADVIES Plaatsen van Drips: - informeren over actuele stroomsnelheid en richting - informeren over verkeers- en communicatiegedrag Kosten zijn vergelijkbaar met het verplaatsen van de steiger. De kosten van het verplaatsen van de steiger worden vooral bepaald door de kosten van de voorzieningen en ontsluiting op het land. Door verplaatsen van de steiger neemt de complexiteit ter plaatse af maar neemt toe op een andere locatie

Rijkswaterstaat 3916 mei 2013 Vervolg Advies Toezicht op de communicatie ter plaatse en de schippers attenderen op stroomsterkte en andere scheepvaart is de meest kosteneffectieve maatregel. Kosten zijn laag als de diensten kunnen worden uitgevoerd binnen de kaders van beschikbarre middelen voor toezicht.

Rijkswaterstaat 4016 mei 2013 VRAGEN?