Beeldende Kunst & Architectuur En een beetje design 3. Modernisme Beeldende Kunst & Architectuur En een beetje design mgv@vszh.nl, versie febr. 2015

Breuk met het verleden! Avant-garde De voorhoede, zij die hun tijd vooruit zijn of verondersteld worden dat te zijn. Verschillende groepen Kunstenaars met dezelfde visie of ideologie gaan samen werken in groepen of vormen een stroming. Het futurisme, surrealisme, constructivisme, dada en de Stijl zijn voorbeelden hiervan. Manifesten (weergaven van uitgangspunten van een groep)

Verschillende stromingen Naast elkaar

Wereldtentoonsellingen De eerste in 1851 - Londen Invloed van buitenaf - Primitivisme. Reizen vergroot je wereld & maakt mogelijk om te ontdekken Pablo Picasso - Demoiselles de’ Avignon 1907

Wereldtentoonstelling Gent 1913 Waarheidsgetrouwe weergaven van een exotische nederzetting

Het futurisme Snelheid - beweging – vooruitgang Breuk met het verleden! Marinetti (1876 - 1944) Italië Dichter en schrijver van het futuristisch manifest (1909)

Giacomo Balla- Hond aan de lijn

Giacomo Balla- Abstracte snelheid - de auto is voorbij 1913

Speeding car (1913) and Speeding car plus light (1913) by Balla

Futurisme (1909) De futuristen eisten de vernietiging van alle tradities. Snelheid en dynamiek moesten tot uitdrukking komen in de kunst. In de schilderkunst werden daarvoor aspecten uit expressionisme, kubisme, pointillisme en film verwerkt.

Guns in action (1915) by Severini

Umberto Boccioni - Unieke vormen van continuiteit in de ruimte 1913

Het Kubisme (1910-1914) Analytisch kubisme (kleine vakjes) Synthetisch kubisme (overzichtelijke composities). Picasso, Braque, Gris, Léger, e.a. Kenmerken: Vereenvoudigen hun voorstellingen tot geometrische vormen. De diepte werd uit het schilderij weggehaald. Men schilderde vanuit verschillende gezichtshoeken. De kubisten gebruikten als eerste “papiers collés”, voorlopers van de collage.

Pablo Picasso - Demoiselles de’ Avignon 1907

Analytisch kubisme (kleine vakjes)

Synthetisch kubisme (overzichtelijke composities)

Wenen: Kubistische architectuur Wotruba-kerk van Fritz Wotruba

Expressionisme (1910 – 1920) verzetten zich tegen de natuurgetrouwe weergave Frankrijk : Fauvisme (1905-1908) O.a. Henri Matisse, de Vlaminck, André Derain  Duitsland: Die Brücke (1905-1913) O.a. Kirchner, Heckel,  Oskar Kokoschka  Duitsland: Der Blaue Reiter (1911-1914) o.a. Kandinsky, Franz Marc, P. Klee 

Expressionisme (1910 – 1920)

kenmerken van het expressionisme: Individuele, subjectieve expressie; persoonlijke uitdrukking van gevoelens De innerlijke wereld, emoties krijgen vorm De stijl is grof en bewegelijk, factuur Duidelijke vormen, geen details = vereenvoudiging Fel kleurgebruik Gedeformeerd ( = herkenbare vormen zo veranderen dat ze veel verschillen van de realiteit door verschuiving, verdraaiing, verkleining etc.)

Expressionisme in de architectuur De Amsterdamse School

Constructivisme (1913 – 1922) Het constructivisme ontwikkelde zich vanuit het kubisme en futurisme. Constructivisten als Malevich, Tatlin en El Lissitzky wilden met hun kunst een nieuwe, esthetische en geconstrueerde werkelijkheid bereiken. Onafhankelijk maar parallel aan het constructivisme ontstond in Nederland De Stijl.

Het Suprematisme

Het suprematisme Malevich 1878-1935 Rusland Baanbrekend Totale Abstractie bereikt Kazimir Malevich - Het zwarte vierkant 1915

Suprematisme Vormen zijn afhankelijk van de echte wereld. De vormen die Malevich schilderde waren niet te vinden in de echte natuur. Hij gebruikte elementaire vormen (vierkant, cirkels, driehoek etc.) Dynamische en complexe composities creëren. Fragment uit het suprematistisch manifest: ‘Zwart vierkant is het gezicht van de nieuwe kunst. Het vierkant is een levende koninklijke zuigeling. Het is de eerste stap in de zuivere ontwikkeling van de kunst. Ervoor ontstonden naïeve wanstaltigheden en kopieën van de natuur. Pas na het verdwijnen van een mentaliteit die in schilderijen kleine hoekjes van een schilderij ziet (...) zullen wij een werk van zuivere levendige kunst aanschouwen’

Malevich Mondriaan Het zwarte vierkant Pier en oceaan 1915 Rusland 1915 Nederland

De Stijl Opzoek naar: evenwicht, harmonie en orde. Door abstractie komen tot het fundament der dingen. De Stijl is opzoek naar het universele. Zie artikel: Piet Mondriaan (1872- 1944) Compositie met rood, geel en blauw, 1920

De Stijl (1917) Piet Mondriaan, van Doesburg, Van der Leck, Rietveld e.a. Mondriaan belangrijke theoreticus van de groep Zijn werk in primaire kleuren en horizontale en verticale lijnen gaf hij de naam neoplasticisme.

De Stijl: levendig, vrolijk en vrij leden van De Stijl op zoek naar ideale samenleving en een vormentaal die daarbij paste grondgedachte typisch Nederlands samen werken: kunstenaars en architecten een Totaalkunstwerk Kunsthistorici omschrijven De Stijl vaak als een beredenerende, gestructureerde, haast kille stroming. De intenties van de kunstenaars zelf lagen anders. Met heldere, primaire kleuren vervaardigden zij kunstwerken die juist levendig, vrij en vrolijk waren, als de toekomst zelf.

Piet Mondriaan: Victory Boogie Woogie (1942-1944), het monument voor New York, de stad die ritme en ongeremde vitaliteit ademt

WO-I 1914 -1918 Maakt einde aan vooruitgang in Europa. Kapt uitbarsting van creatief talent af. Kunstenaars zijn minder streng en de vooruitgangsgedachte zwakt af. Kunstenaars en intellectuele vluchten naar Zurich (Zwitserland) en New York. Ze ontlopen de oorlog en protesteren vanuit dit veilige grondgebied tegen de samenleving die deze oorlog had ontketend.

Dada vanaf 1916 1917 in New York & Zurich Geestesinstelling i.p.v. Artistieke stroming Dadaïsten dreven de spot met de gevestigde waarden. Tegen nationalisme wat leidde tot oorlog en tegen de oorlog zelf. Werken vanuit intuïtie Jean Arp -Collage van vierkanten aangebracht volgens de wetten van het toeval

Dada vanaf 1916 Begon in 1916 als cabaret Dadaïsten beschouwden zich als antikunstenaars. Met hun collages, acties, onzinteksten, objecten enz. hebben ze de weg vrijgemaakt voor latere kunstvormen als surrealisme, concept-art, performance fluxus en arte povera. Marcel Janco / Cabaret Voltaire in Zürich

Marcel Duchamp - Fountain 1917; Ready-made

Marcel Duchamp - Ready mades Duchamps ready mades zijn alledaagse fabrieks voorwerpen. Kunstenaar maakt deze tot kunst omdat hij het gekozen heeft. Ready made levert kritiek op de kunst die voor de oorlog gemaakt werd. Door het benoemen van voorwerp tot kunst worden ‘traditionele kunstwerken’ waar vakmanschap, smaak, en talent belangrijke rol spelen in een keer belachelijk gemaakt.

Hanna Hoch , Knap meisje, 1920

Man Ray, Cadeau, 1921 Dada wil niets gladstrijken. Dada wil blijven irriteren om zodoende de creatieve geest wakker te houden

Bauhaus (1919 – 1933) Bauhaus: Design in a Nutshell Marcel Breuer http://www.youtube.com/watch?v=ZQa0BajKB4Q Bauhaus: Design in a Nutshell

Bauhaus (1919 – 1933) Oprichter Walter Gropius Hogeschool voor de kunsten Streven naar eenheid tussen beeldende kunsten, architectuur en toegepaste kunst. Les in functionele vormleer en moderne productietechnieken. Het Bauhaus had invloed op de ontwikkeling van de nieuwe zakelijkheid en het functionalisme.

Bauhaus 1919 Walter Gropius oprichter van Bauhau in Weimar 1925 verhuisd Bauhaus naar Dessau Opvolger van Gropius werd Mies van der Rohe (1928) Bauhaus wilde bijdragen aan het scheppen van nieuwe maatschappelijke verhoudingen en streefde naar een nieuwe visuele omgeving. Bauhaus werd een ontmoetingsplaats waar alle vormen van kunst en onderwijs samen kwamen. In 1922 komt Bauahaus in contact met de Stijl. Vanaf dat moment wordt Bauhaus soberder en functioneler. Versieringen worden weggelaten en de functie van het product wordt benadrukt. De producten van Bauhaus werden industrieel geproduceerd. Ze streefde ernaar prototypes te leveren voor de massaproductie.

Architect van de Stijl Gerrit Rietveld Schroderhuis, utrecht, 1924

Architect van de Stijl Gerrit Rietveld Eigenschappen architectuur van de Stijl: Asymmetrie, rechthoekig, onversierde vormen van een strakke precisie, platte daken die vaak op de hoeken oversteken, grote ramen in doorlopende horizontale banden, het ontbreken van ongebogen vormen en andere versieringen en de voorkeur voor de kleur wit. Doorzichtig volume, skeletconstructies zonder dragende muren zorgde voor openheid en gewichtloosheid. Deze kenmerken komen terug door heel Europa en ook Amerika Deze architectuur wordt de internationale stijl genoemd

Het nieuwe bouwen Belangrijke architecten: Mies van der Rohe en Le Corbusier Zij streefde Idealen na van Bauhaus en De Stijl. Een nieuwe geheel eigen stijl waar niet terug gekeken wordt naar het verleden en geen architectonische beeldelement of bouwtechnieken kopieert. Iedereen (bevolking) is gelijk aan elkaar - socialistisch ideaal. Le Corbusier - Plan Voisin voor Parijs 1925

Het nieuwe bouwen Het belangrijkste kenmerk: Functionaliteit ‘form follows function’ Decoratieve elementen verdwijnen. Hierdoor ontstaat er een nieuwe esthetische waarde. Skeletconstructie, beton, metaal. Door deze materialen en nieuw technieken kan er een open en vrije architectuur ontstaan. Dragende muren zijn niet meer nodig waardoor interieur geheel vrij kon blijven. De buiten muren bestaan voor een groot deel uit glas. Hierdoor ontstaat er ruimtelijkheid en kan er veel licht naar binnen vallen. Doordat muren vervangen kunnen worden door ramen ontstaat er een relatie tussen binnen en buitenwereld. Licht, lucht en ruimte zijn belangrijke kenmerken waar het nieuwe bouwen aan moest voldoen. Dit zou mensen beter laten voelen waardoor de wereld uiteindelijk zou verbeterden.

Mies van der Rohe - Farnsworth House 1951

Le Corbusier wil de stad laten funtioneren als machines. Le Corbusier: ‘ Kronkelstraatjes zijn voor ezels, rechte straten zijn voor mensen’ (Hiermee doelde hij vooral op het gebruik maken van auto`s) Le Corbusier wil de stad laten funtioneren als machines. wooncomplexen waarin alle benodigde functies waren ondergebracht en de verkeersstromen streng geregisseerd werden Le Corbusier en de herziening van de stad: http://mens-en-samenleving.infonu.nl/diversen/91160-le-corbusier-en-de-herziening-van-de-stad.html

Het Surrealisme Droomwerelden van het onderbewuste. Freud psychoanalyse wil patiënten genezen van krankzinnigheid Breton vindt surrealiteit veel interessanter dan realiteit. het verlost de kunst van zijn burgerlijkheid.

Surrealisme (1924) In het Surrealisme werd gezocht naar middelen om het fantastische, irreële en onbewuste tot uiting te brengen. Dromen (Freud), associaties, onbewuste handelingen, fantasieën boden daarvoor oplossingen. Men ontwikkelde de collage, frottage, en het automatisch schilderen.

Dali en Magritte Dali en Magritte schilderen onrealistische taferelen op een natuurgetrouwe manier. Ze schilderen vanuit onderbewustzijn. Hierdoor ontstaat er verwarring of het nu realiteit of surrealiteit is. Magritte De inhoud van het werk is Surrealistisch. Fantasieën of droombeelden. De techniek van schilderen bij deze kunstenaar niet! Dali