Heerlen van 1896 tot Gisteren.

Presentatie over: "Heerlen van 1896 tot Gisteren."— Transcript van de presentatie:

1 Heerlen van 1896 tot Gisteren.

2 Emmastraat .

3 De schoorstenen: Lange Jan and Lange Lies van de Oranje Nassau I - mijn te Heerlen.

4 Het fundamentele begrip 'reizen per spoor' heeft Engeland als bakermat
Het fundamentele begrip 'reizen per spoor' heeft Engeland als bakermat. Op 27 september 1825 reed de eerste goederentrein over de eerste openbare spoorweg ter wereld van Stockton naar Darlington. De primeur op het vaste land van Europa komt toe aan België, op 5 mei 1835 werd daar de lijn Brussel-Mechelen geopend. Duitsland volgde eveneens in 1835, terwijl Frankrijk in 1837 en Oostenrijk in 1838 de eerste spoorkaartjes verkochten. Na veel gehakketak, onder andere over de juiste 'spoorbreedte', kwam op 25 augustus 1839 de eerste spoorlijn in ons land tussen Amsterdam en Haarlem gereed. Zij werd op 20 september daaropvolgend met de historische locomotief "De Arend" plechtig geopend. In onze regio duurde het uiteraard nog enige jaren, voordat de landelijke rust opgefleurd zou worden door voorbijrollende stoomtreinen met fluitende locomotieven. Ondanks de ongerustheid van plattelanders, bleek het melkvee niet door de rijdende treinen aangetast te worden of minder melk te geven. Omstreeks 1870 waren reeds veel steden en dorpen in Nederland op het spoorwegnet aangesloten. In onze streek zou het nog royaal na 1890 worden, alvorens tussen Sittard-Heerlen-Kerkrade-Herzogenrath een spoorlijn zou worden geopend. Niettemin in 1878, vergaderde in het nu niet meer bestaande "Hotel Cloot" aan de Emmastraat-Bongerd, een commissie van notabelen over wensen en doelstellingen. Veel verder dan vrome plannen kwam men vooralsnog niet. Een concessieaanvraag op 24 mei 1889 van onder andere de bekende H. Sarolea, oud-sectie-chef van de Staatsspoorwegen op Java, had meer succes. Henri Sarolea woonde destijds aan "D'r Schram", een lokatie ter hoogte van de huidige spoorwegovergang aan de Willemstraat. Door allerlei ontwikkelingen duurde het nog tot , maar dan .... op donderdag 30 april 1896 werd de spoorlijn Sittard-Heerlen-Kerkrade-Herzogenrath meer dan feestelijk geopend. Op de foto is het eerste stationsgebouw van Heerlen uiterst links. Dit werd gebouwd door de bekende Heerlense aannemer J. Ubachs (1857©1937), die de meeste stations langs de lijn Sittard-Herzogenrath in die jaren heeft gerealiseerd. Naast dit eerste station zien we het in 1912 opgeleverde nieuwe stationsgebouw. Vanaf dat jaar werd de enkelsporige lijn richting Sittard omgezet in een dubbelspoor. Bij zo'n stoomlocomotief die op de rails staat brak menigeen het angstzweet uit, want de te halen snelheid bedroeg 40 tot 45 kilometer. Er gingen dan ook stemmen op om deze snelheidsduivels in de steden te beperken tot 10 (!) U leest het goed 'tien' kilometer per uur. Het is nooit zover gekomen, integendeel! Voor het maken van de hier afgebeelde foto, is het personeel en de aanwezige reizigers waarschijnlijk gevraagd even stil te staan, om naar het 'vogeltje' van het fototoestel te kijken. De foto dateert van 1912.

5

6 Medio 1935 is deze vrijwel onherkenbare foto gemaakt aan deWillemstraat. Het is een opname waarin een eetsalon, een kapsalon, de bakker en enkele cafés het beeld bepalen. De namen vande families Braem, Boltong en Van Ormelingen blijven aan deze hoek verbonden. In het vierde pand, destijds onder meer woonhuis van de familie Van Ormelingen, vestigde zich vanaf 1937 bakker A.J. Handels. De zaak werd laatstelijk in 1988 verbouwd, door Joen Ietje Handels. Nu vinden we hier naast bakkerij Handels namen als Van Sloun, Pizzeria Rico, Gallerie 'Inpakken & Wegwezen' en de schoenenzaak Pieds sur Terre. De eerste drie huizen van deze foto zijn afgebroken. Uw oriëntatiepunt is nu uitsluitend bakkerij Handels op de hoek van de Willemstraat-Spoorsingel. Daarom werd in de aanhef gesproken over 'vrijwel onherkenbaar.'

7

8 Op wat nu een van de terraspleinen van Heerlen is stapte men in 1927 op de tram. Op 14 augustus 1925 werd er een lijndienst naar Kerkrade geopend en 14 mei 1950 weer opgeheven, omdat busverbindingen uiteindelijk beter bleken. Rechts staat nog een koetsier als concurrent van de tram. Links zien we café Bracke, voorheen Beckers. Verder rechts achter de tram ligt nu Stap-In-Restaurant met daarnaast het Stadscafé 't Brandpunt. De Provinciale Bank uiterst rechts is in 1967 afgebroken. Maar ook de blik in de Geleenstraat leert ons dat er aan de facades heel wat is veranderd.

9

10 Tijdens deze opname in het voorjaar van 1950, was Heerlen nog een echte mijnstad. Op het gevaar af dat jongere lezers niet weten wat een mijnstad is, het verwijst naar het feit dat op Heerlens grondgebied vier steenkolenmijnen lagen. Het busvervoer was in die tijd nog niet zo ontwikkeld. In Heerlen kon je ook met de tram mee. Het Wilhelminaplein doet in dat opzicht antiek aan en laat ons de tram zien op de terugweg van Kerkrade naar Heerlen. De huizen links hebben nu vrijwel dezelfde entourage als destijds. Op de plaats van de huizen achter het kruisbeeld, ligt vanaf 1988 het winkelcentrum De Klomp. Het kruisbeeld hier nog op een centraal punt, werd een tiental meters verplaatst naar links. De foto van deze tram werd hoogstwaarschijnlijk gemaakt tijdens een van zijn laatste ritten. De lijn werd 14 mei 1950 definitief opgeheven

11

12 Een echt 'marktgezicht' in slagorde opgesteld met hondekarren opde voorgrond. In heel Nederland, dus ook in het Heerlen van1911, waren hondekarren op de markt een normaal begrip. Bij voorkeur zwaar gebouwde honden waren heel gewild om als trekdier te dienen. Op afgeladen groentekarretjes kwamen boeren,voor zover dat met een grote boerenkar niet nodig was, met hun voorraad naar de markt. Aan de markt werden de karretjes afgeladen en mochten de honden uitrusten. Op deze foto is dat nog mooi te zien. Vanaf 1910 bestond er de zogenaamde trekhondenwet en de gebruikers waren daarmee verplicht, om minstens een maal per jaar het beest, tuig en kar te laten keuren. Vooral de schofthoogte en borst-breedte van de hond was bepalend voor het keurmerk. Later werd het gebruik van hondekarren verboden. Deze markt aan het Kerkplein was speciaal bedoeld voor het verhandelen van boter, kaas, eieren en groenten. De markt voor vee en graan werd gehouden aan het tegenwoordige Wilhelminaplein,dat destijds de Veemarkt heette. De markt werd vroeger door allerlei omstandigheden tijdelijk her en der verplaatst. Vanaf 1917 werd de markt van het Kerkplein vast gesitueerd op de Bongerd. We zien links op de achtergrond nog gedeeltelijk detoren van de Sint Pancratiuskerk. Deze vormt daarmee een mooie plaatsbepaling voor de reconstructie van deze foto. De huizen op de achtergrond zijn omstreeks 1933 afgebroken inverband met de aanleg van het Glaspaleis. Wanneer de honden nu op dezelfde plaatsen zouden liggen, konden ze een bakje waterkrijgen op de terrassen van een der Grand Cafés

13

14 Het is niet alle dagen kermis. Dat was de Romein Sartorius albekend
Het is niet alle dagen kermis! Dat was de Romein Sartorius albekend. 'Men is ook niet van een koude kermis thuis gekomen ' wanneer men een zo zeldzaam exemplaar hier kan afbeelden. Rond de eeuwwisseling waren er in Heerlen jaarlijks twee kermisfeesten, in het voor-en najaar. In 1913 is er sprake van een derde bijzondere kermis, waarvan deze afbeelding getuigt. Enkele dagen na de gewone zomerkermis werd op 3 juni in de krant aankondiginggedaan van een extra volksfeest, georganiseerd door de HeerlenseBond van Hotel-Café- en Restauranthouders. Deze belangenvereniging organiseerde vaker populaire bijeenkomsten. Het jaar daarvoor in 1912, had zij van zich doen spreken, door zich tegen de opkomende cinema's enigszins te verzetten. Het nu georganiseerde volksfeest werd door veel burgers ervaren als geldklopperij en overbodig. Zo kreeg het feest al spoedig de bijnaam van een 'herbergierskermis'. Toch zijn de dagen met veel publieke aanwezigheid een drukke bedoening geworden. Het feit dat men er een speciale ansichtkaart van liet maken spreekt namelijk voor zich. Zo te zien kon men over de hoofden lopen. Er werden speciale kinderfeesten gehouden waarop 'belangrijke prijzen bestaande uit leerrijke boeken' gewonnen konden worden. Spoedig stond er een ingezonden stuk in de krant, waarin een lezer klaagde over 'deze duitenkermis waarbij de zakken worden leeggepompt voor allerhande rommel ' Hoe dan ook is het aardig deze kermis nog eens inde herinnering te brengen. Het geheel speelde zich af aan de Akerstraat, meer in het bijzonder op het grasveld dat de Ruys de Beerebroucklaan toen was. De voorste kinderen op deze foto stonden ter hoogte van de kruising bij de huidige brandweerkazerne.

15

16 De Valkenburgerweg was ook in 1915 al een van Heerlense grotere in- en uitvalswegen. Kapitale villa's stonden er vanaf het beginvan onze jaartelling. Rechts op de achtergrond zien we villa Beukenhorst. Sinds 1992 dient het pand als onderkomen van hetAlgemeen Burgerlijk Pensioenfonds. Nu nog staan dikke beuken, als herinnering aan de naam van het huis, achter een forse muur. Links op de voorgrond ligt heden een vestiging van de NederlandseBank op de hoek van de Europalaan-Valkenburgerweg. In het jaar van deze opname is de auto nog zeldzaam in beeld. Wel zien we opde achtergrond een boerenkar met paard. De opname is destijdsgemaakt, ter hoogte van de plaats waar nu het viadukt voor de autoweg aan het Bejaardencentrum Douvenrade ligt.

17

18 De ingang van de Saroleastraat links wordt geflankeerd door twee panden die van hun herkenbaarheid weinig hebben verloren. De Stationstraat heeft in dit gedeelte even en oneven nummers na elkaar. Links nummer 22 het Hotel-Café 'In de Poort van Herle',dat in 1957 onder leiding van J.A. Franssen de naam 'Metropole' droeg. Het hoekpand aan de overkant op nummer 23, voorheen café Bracke, is nu Huppertz-Automatiek. Verderop zijn de sigarenzaak van Einerhand en anderen inmiddels vervangen. Vanaf juli 1993 betrok de apotheek Ritzen een architektonisch stijlvolle nieuwbouw. Rechts op de achtergrond zien we nog het filiaal van de firma Van de Venne & Van der Sluys. Gespecialiseerd in bouwmaterialen betrokken zij op 1 maart 1975 een nieuw complex op het industrieªterrein In de Cramer. Op de open plaats uiterst rechts werd in het Royal-Theater gebouwd. Helemaal op de achtergrond van de Stationstraat bij de kruising Geerstraat- Looierstraat lag Hotel Limburg. De opname van hierboven dateert uit 1926.

19

20 Het wordt al drukker in de Stationstraat die hier nog Stationsplein heet. Drie auto's die vandaag bij de liefhebbers een kapitaal zouden opbrengen, geparkeerd voor ondermeer Hotel Du Nord. Dit hotel, voorheen Dirix, werd in 1926 geëxploiteerd door J. Pommé en in 1957 door H.M. Bijsmans. Dit pand op nummer 17 herbergde later onder andere dancing Fiësta, Barbarella en nu het Petit Restaurant Trocadero. De gevellijn is duidelijk veranderd alhoewel het laatstgenoemde pand in een gelijksoortige stijl werd aangepast. Verder op de nummers 18 tot en met 21 achtereenvolgens onder andere kunsthandel Colson, de sigarenzaak Hertog later Bijsmans. Nu zijn dit Vobis Micro Computers, In de gekroonde Haan en reisbureau Mosa. De afgebroken toren van Hotel Victoria heeft het aanzien van dit gedeelte zeer veranderd. De originele kaart werd op 3 augustus 1921 vanuit Heerlen naar Arnhem verzonden.

21

22 Het station van Heerlen, zoals het in heel veel herinneringen vast zal blijven. Daarboven kijken nog net twee schoorstenen van de Oranje-Nassau-Mijn I over alles heen. Het kleine voorportaal van de stationshal met daarboven het balkon behorende bij de woning van de stationschef. De specifieke toren met klok die aangeeft dat uur een mooie sluitertijd was voor de fotograaf. Op de achtergrond zien we de loodsen van Van Gend & Loos. Ook enkele bussen van de L.T.M. staan op het punt weg te rijden. Al met al genomen in 1960, zien we het station en een daarbij behorend gedeelte van het plein. Heerlen was in dat jaar een stad met inwoners.

23

24 Op de hoek Saroleastraat-Dautzenbergstraat links het Heerlens Lederwarenhuis van F.J. Wenders, nu juwelier Vroemen-Thissen. De ronding van het balkon is blijvend verwerkt in de gevel. Op de achtergrond ligt de Bongerd met duidelijk op de hoek modezaak Maison Chic, nu apotheek Claessens. Deze laatste is vanuit het huis naast Maison Chic als het ware een deur opgeschoven. Naast Wenders links lag onder meer de winkel van Albert Heijn, lunchroom J.A. Bernaerts en juwelier P.H. Huyts. We spreken over het jaar Het hoekpand rechts is anno gisteren drastisch veranderd. Voorheen onder andere de kledingzaak van de firma Grote is hier nu Steps-Mode.

25

26 Jammer, om maar geen andere term schrijven,is het wanneer we op deze plek nu staan en constateren hoe bestaande oude gevels in de binnenstad geweld kunnen worden aangedaan. We volstaan met een aantal namen te noemen van winkelsen families, in dit gedeelte van de Saroleastraat gevestigd vanafde jaren dertig tot heden. Modezaak Witteveen, apotheek J. Peerboom, schoenenzaak H. Putters-Hoogenbosch, lunchroom J. Verheugen, magazijn De Duif, modezaak G. Finken, café-restaurant P. Schiffers, Rotterdams Kledingmagazijn, drogisterij Gebr. M. Schijns,kruidenier Coöperatie Glück Auf, Bata schoenenzaak, horlogerie L. Baggen, parapluiehuis M. Wilmes, café Oud-Heerlen, Xenos-winkel, schoenenzaak Dolcis, Olympus-Sport, Adams-Kindermode,Imago-Mode, Free-Record-Shop, kapperszaak Gebr. Hanssen, grammofoon platenzaak Dom van de Bergh, spaarbank St. Pancratius,kledingzaak J. Eder, sigarenmagazijn J. Bour, bakkerij J. Crijns-Dreessen, schoenenzaak Jaap van Kuijk, J. Weijden Electro, Cobi Geurten Damesmode, magazijn Kapé, Modemagazijn Vinke en alle anderen die wij zijn vergeten kunt U zelf invullen

27

28 We noemen één referentiepunt om U een idee te geven waar deze opname uit 1953 werd gemaakt. Rechts de grote ingang van Kledingzaak Hollenkamp (nu Kreymborg). Verder vertellen we uitsluitend over wat op deze foto is te zien. Links Café Restaurant Ruto, daarnaast Café Restaurant Monopole en vervolgens bij het bord 'Sigaren' de winkel van Mengelers. Op dezelfde plaats bevond zich de ingang van de Hollandia-Bioscoop. Naast de bioscoop enigszins teruggelegen, stond het woonhuis van de bekende Heerlense arts Dr. Ed. Hustinx ( ). Bijna alle winkels werden in de ochtenduren bevoorraad door een ijverige medewerker van Van Gend & Loos, met het paard dat hier rechts op de foto staat. Wanneer U wil zien hoe alles veranderd is, gaat U nog eens kijken op het eerst genoemde punt.

29

30 De grote rotonde aan de Schaesbergerweg-Spoorsingel in de dagen dat er om de tien minuten wel een auto voorbij kwam. We spreken hier over 1953, al lijkt het met één autobus en drie fietsers nog veel langer geleden. Vandaag is deze kruising een zeer druk en centraal doorgaand punt naar diverse richtingen. De hier nog grote, met groenvoorziening milieu- vriendelijke rotonde is, na eerst nog verkleind te zijn, helemaal verdwenen. Computergestuurde verkeerslichten waarborgen hier nu een optimale doorstroming. De 'Lange Jan' op de achtergrond waakte over Heerlen. En wie kenter nog de I.A.O. bus ... uiteindelijk opgegaan in het streekvervoer V.S.L.

31

32 De bus gemist, want hij rijdt net weg
De bus gemist, want hij rijdt net weg Dan gaan we weer op het bankje zitten. Hoeveel mensen zaten niet op deze bankjes in de tijd dat de bus nog vertrok aan de zijkant van het station. Het is een wat onwezenlijk beeld, dat in de herinnering zo snel vervaagt, tot het moment dat men zo'n foto weer ziet. De rijwiel-stalling van de spoorwegen iets verder links met een bromfiets tegen de muur. Een Volkswagen 'Kever' en een Volkswagenbusje op de parkeerstrook voor het station. Wandelende mensen die geen haast leken te hebben. In oktober 1980 verschenen de eerste berichten dat Heerlen aan een nieuw station toe was. De gebouwen links op de foto werden eind 1984 begin 1985 afgebroken. In januari 1985 staat er al het bouwskelet van het huidige station. In de zomer van dat jaar ontstaat er enige vertraging bij de bouw, maar vanaf 1 september is het effectief in gebruik. Een vijftig meter kleurig glas-in-loodraam van Hans Truijen siert de nieuwe hal. Het laatste restant van het oude station, de toren die we hier op de achtergrond zien, viel op vrijdag 11 oktober Was het een toeval, dat op die dag een feestelijke borrel werd geschonken in het nieuwe stationsgebouw Op het denkbeeldige trottoir van het huidige station, stond als het ware de fotograaf voor de opname uit 1958.

33

34 Meer dan veranderd is deze omgeving, waarmee ook de voorgaande foto's in verband kunnen worden gebracht. Deze zeldzame opname laat zien hoe de verbindingstunnel onder de spoorlijnen bereik baar was. Vanuit het Stationsplein en vanaf de Parallelweg-Esschenderweg liepen twee sterk dalende wegen richting tunnel. Het hoge gebouw rechts in het midden van deze foto is Hotel Terminus. Links boven zien we op het terrein van de Spoorwegen nog een tram staan. Uitgaande van het feit, dat vanaf 1949 de trams uit het Heerlense stadsbeeld verdwenen, is deze opnamedus van eerdere datum. Om nu een beeldkoppeling te maken met het heden, kunnen we vermelden dat het helling links is terug te vinden in het fietspad dat vanaf de Parallelweg onder de nieuwe tunnel gaat. De eerste vijf woonhuizen aan de rechterkant zijn ook allemaal afgebroken. Ter plaatse ligt nu een negen verdiepingen tellende wooneenheid 'De Heugden' met de nummers De tunnel die in 1928 werd gerealiseerd, is in 1976 sterk verbreed en ook anderzijds is de accomodatie veranderd. Op 19 mei 1976 werd de nieuwe verbinding tussen de Kloosterweg en de Looierstraat feestelijk heropend. Auto's kunnen de tunnel nu in ieder geval niet meer bereiken op de wijze zoals dit in deze opname is te zien.

35

36 Zalig Nieuwjaar......als twee eenvoudige letterstempels, zo stuurde Edmund Kaufmann op 30 december 1903 zijn nieuwjaarsgroet naar familie in Vaals. Met het oude postkantoor op de achtergrond bevinden we ons op het Emmaplein. Later werd het postkantoor verplaatst naar de Honigmanstraat. Op de plaats van het hier afgebeelde postkantoor bevindt zich nu de Abn-Amro-Bank. In een vrolijke entourage, gelet op de kleding waarschijnlijk uit een zomer omstreeks 1900, gaat de familie 'wie dan ook' met paard en calèche op stap. Dat reclame maken ook toen al heel gewoon was blijkt uit een bord met het woord BALLON, in die tijd een bekend botermerk van de firma Jurgens.

37

38 Het Emmaplein waar men in 1958 nog bij De Gruyter de boodschappenkon doen. Direkt daarnaast was het reisbureau van de White-Cars en wanneer men geld moest lenen ging men weer een deur verder bij de Twentsche Bank. Het standbeeld van Mgr. Poels, hier nog middenop het plein, hield alles nauwgezet in de gaten. Nu staat hij wat afwezig in een hoekje bij de kerk. U kunt tegenwoordig op een vande café terrassen gaan zitten en het geheel vergelijken. Het grootste gedeelte van deze lokatie wordt nu door de bank genomen.... ingenomen door de bank.

39

40 Oranje Nassaustraat in de vijftiger jaren
Oranje Nassaustraat in de vijftiger jaren. Een typisch beeld uit de jaren vijftig. De auto werd in de Oranje-Nassaustraat nog weinig in de weg gelegd. Op deze lokatie eerder genoemd, treffen we duidelijk in beeld de volgende panden en zaken aan. Uiterst rechts het bijkantoor van De Nieuwe Limburger, nu reisburo Holland International; daarnaast op de hoek met de Dautzenbergstraat de zaad- en vogelhandel Frissen, op dit moment Interior Design Toro. Op de andere hoek rechts de speelgoedwinkel van de familie J. Wevers, nu juwelier Consten. Daarnaast naar beneden lagen onder andere de reformwinkel van de familie Gitsels en een kruidenierszaak van de gezusters Spruyt. Nu op nummer 16 de ijssalon van Dino Belfi. Niet te vergeten de winkel van Vincken-Meisters. De panden links zijn hiervoor reeds beschreven, namelijk Anten en de Amsterdamsche Bank. Het lijkt waarschijnlijk dat de mensen op deze foto van de markt kwamen of op weg waren er naar toe. Hoeveel andere vertrouwde namen uit deze straat kunnen we nu, uitgaande van het feit dat dit een kijkboek is, niet noemen....

41

42 Oranje Nassau IV Na de Oranje-Nassau-Mijn III moeten we in een adem de Oranje-Nassau-Mijn-IV noemen. Inwoners van de wijk Heksenberg zeiden: 'deze mijn hoort bij ons .....' Want strikt genomen lag voor de Heksenbergers hun buurwijk Heerlerheide minstens een deur verder. Deze in 1927 in bedrijf genomen laatste Oranje-Nassau-Mijn lag opde Heksenberg aan de rand van de heide. Met ingang van 9 oktober1967 werd de zelfstandige vestiging als zodanig opgeheven. Ondergrondse werkzaamheden vonden tot 1973 nog plaats vanuit de Oranje-Nassau Mijn III. Ook hier is alles vergane zwarte glorie. De foto hierboven dateert uit 1929, het jaar waarin de mijn reeds een netto-produktie had van ton steenkool.

43

44 Oranje Nassau III We verlaten de Heerlerheide via de Kolonie, schreven we bij delaatste foto maar we zijn weer terug! Want in Heerlerheide bevonden zich enkele industrieën die meer dan al één keer onze aandacht verdienen. Hier een foto van de Oranje-Nassau-Mijn III nog in de ontwikkelingsfase. In 1914 reeds goed voor een netto-produktie van ton kolen, was deze mijn na Heerlen enSchaesberg de derde Oranje-Nassau-Mijn. Min of meer de trots vanHeerlerheide, waar duizenden en duizenden in de loop van haarexploitatie hun broodwinning vonden. Bij een naderende ontmanteling van alle Limburgse Mijnen, vond in 1967 nog een integratieplaats met de Oranje-Nassau-Mijn IV. Op vrijdag 3 augustus 1973 was het met de produktie-beëindiging van deze mijn ook helemaal afgelopen. Woningbouw als een goed alternatief voor het bedrijfs-terrein herinnert nu aan een stukje mijngeschiedenis.

45

46 Oranje Nassau I in Mede dank zij de mijnindustrie is Heerlen groot geworden. Reeds in 1893 werd daarvoor een concessie verworven. Nog in datzelfdejaar werden de eerste proefboringen verricht. Steenkool werd het toverwoord voor de industrie, maar ook voor de doodgewonekachels. In deze antieke opname uit 1903 is goed te zien, dat er al een behoorlijke bebouwing uit de grond was gestampt. In dat jaar had Heerlen inwoners. Daarvan was een groot gedeelte in de landbouw werkzaam. Dat komt ook enigszins tot uiting in het stuk gras- of landbouwgrond dat op de voorgrond royaal aanwezig is. De kolenwinning aan de Oranje-Nassau-Mijn I werd op31 december 1974 beëindigd. Op de voormalige mijnterreinen vinden we nu onder meer de wijk Zeswegen.

47

48 Ziet U rechtsboven op de reclamezuil Buick 1929 staan
Ziet U rechtsboven op de reclamezuil Buick 1929 staan? Zo weten we dank zij een automerk dat deze foto in 1929 werd genomen. De auto's op de voorgrond staan er als het ware symbolisch bij. De fruitkistjes staan klaar en over enkele uren zal de markt starten. De kiosk op de achtergrond had in het televisieloze tijdperk een kunstzinnige funktie. Het glaspaleis van Schunck zou pas vanaf 1934 de rechterkant vullen. Vanaf een hoogtepunt in de Saroleastraat kijken we over de Markt heen, waarbij links de zonwering van het in 1921 gebouwde café-restaurant Limburgia een zonnige dag doet vermoeden.

49

50 De markt in een opname die nog marktachtiger lijkt dan het al is
De markt in een opname die nog marktachtiger lijkt dan het al is. Stevige boerenkarren compleet met paard en haverzak staan te wachten op nieuwe aan- en afvoer. Boeren maar ook burgers en buitenlui bepalen het beeld. Links is de winkel van Hollenkamp al indrukwekkend aanwezig. Daarnaast zien we een houten omheiningvoor het eveneens hoge pand dat café-Limburgia was. Dit doet vermoeden dat deze opname in 1921, het jaar waarin de bouw werd opgeleverd, moet zijn gemaakt. Op de achtergrond zien we de muziekkiosk die in de jaren twintig en dertig de Bongerd sierde.Het grote pand uiterst rechts was de bekende winkel van H. Hennen-Lintzen. Deze zaak is al lang afgebroken, maar het huidige gebouw gelegen aan de bordestrappen richting Kerkplein, heeft in de uiterlijke stijl nog iets van dit voormalige pand. Deze kaart werd op woensdag 19 september 1923 verstuurd van Heerlen

51

52 Het Marktplein in 1957 Ook dit mag een vertrouwd beeld worden genoemd
Het Marktplein in Ook dit mag een vertrouwd beeld worden genoemd. Alhoewel de twee eerste panden links zijn afgebroken en vervangen door nieuwbouw,past het geheel nog mooi bij elkaar. Links de winkel van Hollenkamp welke inmiddels in Kledingzaak Kreymborg is veranderd. Het eerder beschreven Café-Restaurant Limburgia herbergt op de benedenverdieping een groot eethuis en daarboven het Heerlense Snooker-en Biljartcentrum. Tot en met het hoekpand van juwelier Vaessen, dat in 1926 werd gebouwd, is dit alles een typische lokale plek in het hartje van Heerlen. Van een taxi-standplaats zoals hier links nog aanwezig, is nu geen sprake meer. De bloemenstand is hooguit enkele meters opgeschoven en dat geldt ook voor de telefooncel die we rechts nog zien. De vishandel H. van der Tuyn staat zo'n 40 jaar na deze opname nog steeds op de markt van Heerlen. Mensen met het oog voor een detail zien nog een hekwerkje staan tussen de twee stands in. Daar konden de heren naar beneden .... en gebruik maken van de openbaren toiletten. Vaak wordt gezegd, dit is de 'Markt', maar de feitelijke naam is de Bongerd. Hoe dan ook gezien door de fotograaf in Heerlen op een door de weekse dag in 1957.

53

54 Markt in 1946. 'Mevrouw, de appelen zijn heerlijk'
Markt in 'Mevrouw, de appelen zijn heerlijk'!... zei de marktkoopman tot de dame die voor hem stond. Het is een opname uit 1946 en de sobere sfeer van de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog is hier enigszins te proeven. Op de achter grond liggen een aantal winkels aan de Saroleastraat. Deze panden zijn in de loop van de jaren zestig allemaal afgebroken, omdat op deze plaats de huidige Markt overgaat in de Saroleastraat en de Promenade.

55

56 Hotel Kroon Emmastraat In de Emmastraat ter hoogte van het Kegelpaleis kijken we in de richting van de Gasthuisstraat. Het grote op de achtergrond liggende Hotel de Kroon behoorde tot de historische kern van Heerlen. Ooit burgemeesterswoning werd dit pand omstreeks 1917, mede op initiatief door Mgr. H. Poels, als "Ons Volkhuis" in gebruik genomen. In 1943 grotendeels door een bombardement vernield, werd het in 1955 afgebroken. Hier was de ingang naar de Morenhoek met de firma Wocom-Wooncomfort en modezaak Rubens. Links daarnaast aan de Gasthuisstraat 2 is Huize Joseph Savelberg, waarvan de brede deur ook nu nog authentiek lijkt. Het hoge huis links op nummer 6, is de voormalige smederij van J. Schmitz. Rechts op nummer 20 het in 1901 gebouwde huis voor de pastoor van de St. Pancratiusparochie, heden nog steeds als zodanig in stand

57

58 Honigmanstraat in We zien hier de Honigmanstraat ter hoogte van het postkantoor, dat rechts enigszins teruggelegen niet is te zien. Het balkon uiterst links markeert ook nu nog de eerste verdieping van Modezaak Elbee. Het meest herkenbaar op deze foto is de leesbibliotheek van H. Feijen (1917©1992). In dit pand is nu Mara Boutique Damesmode gevestigd. Daarnaast vinden we nu de Galerie for Arts van Lá‚áon Theunissen. De open plaats wordt nu ingenomen door de meubelwinkel van de firma Vegers, met daarnaast op de hoek van de Schinkelstraat restaurant De Postiljon. De twee bekende schoorstenen van de Oranje-Nassau Mijn I op de achtergrond waren vanuit veel invalshoeken in Heerlen, zo ook vanuit deze straat, zichtbaar. Het hoekpand verder rechts op deze foto is de voormalige Rotterdamsche Bank. Zoveel geparkeerde auto's links en een rijtje vuilnisbakken rechts op het trottoir, dat was de Honigmanstraat in 1958.

59

60 Honigmanstraat Ging U rechts de eerste trede op, dan was U bijna in het postkantoor. De eerste trede is min of meer gebleven, alle monumentale panden aan de linkerkant zijn verdwenen. De Rotterdamsche Bank hier links is een creatie uit 1929 van de architekt J. Wielders( ). Het was gebouwd in een kubusachtige stijl maar het pand had, mede door het gebruik van donkere bakstenen, fraaie architectonische lijnen en daarmee een aparte vormgeving. Het was een van de panden waarvan de afbraak nu vraagtekens oproept. Dat laatste geldt in evenzo grote mate voor het monumentale wittepand daarnaast. Het is bekend geworden als Hoofdbureau van de Staatsmijnen. De latere naam, 'het D.S.M.-gebouw', voegde niets toe maar deed er ook niets af. Nadat de D.S.M. in november 1985 een futuristische nieuwbouw betrok in het Overloon, stond dit gebouw zwaar te discussie. Uiteindelijk is het grootste gedeelte van het kantorencomplex in 1986 afgebroken. Enkele later gebouwde panden van D.S.M, staan in 1993 nog overeind Op de achtergrond van de foto zien we een klein gedeelte van de Saroleastraat. Nog net te zien is ook de hoge gevel die café Schiffers zo kenmerkte. Min of meer in het midden op de achtergrond zien we café 'Oud-Heerlen'. De populieren, hoog en indrukwekkend, hebben ondanks alles ook het loodje gelegd. Misschien kunt U nog iets doen met een praktische mededeling. Op de plaats waar op deze foto fietsen en bromfietsen staan geparkeerd, kunt U nu met een behulp van een pasje en de juiste pincode 'geld halen uit de muur.

61

62 Blij met de tramverbinding van Heerlen naar Sittard waren ook de inwoners van Heerlerheide. Bij de Ganzeweide kon je op en afstappen. Voor een paar dubbeltjes kwam je al een heel eind. Driesporige rails zeggen ook iets over de frequentie van lijnen.Veel van het personenvervoer voor mijnwerkers, die in de Staatsmijn Emma in Hoensbroek werkten, liep via deze drukke verbinding. De lijn werd op een zogenaamd normaalspoor aangelegd en vanaf 27oktober 1923 in gebruik genomen. Met de sterk gewijzigde vervoersbehoefte waaraan de autobussen konden voldoen, werd zij op 1augustus 1949 opgeheven. Op de achtergrond zien we nog bestaande huizen, die als beambtenwoningen in 1912 door de Oranje Nassau Mijnen werden gebouwd.

63

64 Mei 1958 Wilhelminaplein. Het Wilhelminaplein in mei 1958
Mei 1958 Wilhelminaplein. Het Wilhelminaplein in mei Rechts het Grand Hotel waarvan op 15 juni 1981 de 'mei' in de top van de nieuwbouw aan de Groene Boord kwam te staan. Later werd hier het Golden Tulip City Hotel gevestigd. Daarnaast zien we in één pand de Lederwarenzaak van de firma Wenders en Electro Müller. De eerstgenoemde is vertrokken, de firma F.J.H. Müller op nummer 15 is nog steeds daar gevestigd. Op het hoekpand vonden we de firma Lankhorst, nu café De Klomp. Het grote witte huis aan de Klompstraat was onder meer de voor malige woning van dokter F. De Wever. Tijdens deze opname waren er enkele kantoren en toonkamers van Vroom & Dreesmann gevestigd. Op de achtergrond zien we nog een klein gedeelte van de magazijnen van V & D liggen, welke op 17 en 18 december 1964 vrijwel volledig zijn uitgebrand. Later deels weer opgebouwd werden de gebouwen in juni 1979 stelselmatig afgebroken in het kader van de stadsvernieuwing. Op deze lokatie in totaliteit bevindt zich nu het winkelcentrum 'De Klomp.'

65

66 Geleenstraat Aan de Geleenstraat nummer 10, bij de kledingzaak van Ferdinand Busch ( ). Dit familiebedrijf, waarvan U de winkel rechtsmooi kunt zien, kwam in 1919 vanuit Arnhem naar Heerlen. Vanaf dat jaar was hier steeds de hoofdvestiging. Het pand is inmiddels verbouwd en de zaak heet nu 'Doublesse.' Een beetje jammer is,dat de zwart geglansde plaat met de oude firma-naam moest verdwijnen. Naast het hoekpand verder, waar nu de firma 'United Colors of Benetton' is gevestigd, mondt de Saroleastraat uit in de Geleenstraat. Dat is hier praktisch niet te zien. Op de andere hoek, waar destijds de dakreclame van de familie Ritzen aan de Parijse Mode deed denken, is nu juwelier Bour gevestigd. De opname is uit 1921, het jaar waarin Heerlen reeds inwoners telde.

67

68 Geleenstraat Wanneer de tram nog uit de Saroleastraat zou komen kon hij nu rechtdoor rijden. Dat is eigenlijk het aardigste van deze opname. Rechts zien we het pand waar de rijwielhandelaren Engelen later van Leest zaken deden. De laatste jaren vonden we hier een filiaal van de grammofoonplatenzaak Roeks en nu is hier "United Colors of Benetton" gevestigd. Het hoekpand daarnaast wordt nu ingenomen door de juwelier Bour. De panden links zijn afgebroken, omdat daar de Saroleastraat inmiddels overgaat in de Dr. Poelsstraat. Deze kaart werd verzonden in 1938 van Heerlen naar Driebergen in Utrecht.

69

70 Akerstraat Noord Hoensbroek
Akerstraat Noord Hoensbroek. De linkerhelft van Hoensbroek en de rechterkant van Heerlen, dat is de hele waarheid. De moderne schacht van de vierde Heerlensemijn lag nog op Heerlens grondgebied. Menige mijnwerker zei 'ik werk op de Emma in Hoensbroek!' Na een herindeling van gemeenten is Heerlen Hoensbroek één begrip, deze dubbele tram symboliseert dat min of meer. Zij werd in een serie van twintig stuks, gebouwd door de firma Weyer uit Düsseldorf. Later werd het motorrijtuig gedeelte gebouwd door het bedrijf Beijnes en Werkspoor. Het waren zogenaamde twee-assers die werden verbouwd tot drie assers. Voltooid verleden tijd, al was het alleen maar vanwege het feit dat ook deze tramlijn ingaande 1 augustus 1949 werd opgeheven. Met het verdwijnen van de Staatsmijn Emma is ook het schachtgebouw al weer jaren geleden afgebroken.

71

72 Gasthuisstraat in Een foto uit de tijd waarin mensen rustig fietsend naar de stadkwamen, of stevig gearmd naar het Aambos wandelden. Hier in de Gasthuisstraat is een herkenning met het heden nog heel goed mogelijk. De woonhuizen rechts zijn nog vrijwel intakt aanwezig. Eveneens rechts daarvoor bevindt zich nu de ingang naar het Sint Joseph Rustoord en de Gedachtenis Kapel voor Mgr. P.J Savelberg. Ook de woningen links op de voorgrond zijn nog vrijwel identiek,met als pand in het midden links Café 't Duuvelke. We lopen de straat af en

73

74 De schoorstenen: Lange Jan and Lange Lies van de Oranje Nassau I - mijn te Heerlen

75

76