Opleiding Duurzaam = gewoon doen! POM Oost-Vlaanderen, POM West-Vlaanderen, POM Zeeland i.s.m. BECO België.

Presentatie over: "Opleiding Duurzaam = gewoon doen! POM Oost-Vlaanderen, POM West-Vlaanderen, POM Zeeland i.s.m. BECO België."— Transcript van de presentatie:

1 Opleiding Duurzaam = gewoon doen! POM Oost-Vlaanderen, POM West-Vlaanderen, POM Zeeland i.s.m. BECO België

2 Agenda 1.Kennismaking 2.Wat is MVO? 3.Waar staan de Vlaamse /Belgische bedrijven? 4.Waarom MVO? 5.Hoe maatschappelijk verantwoord ondernemen in je bedrijf? 6.Doorkijk naar de volgende sessies

3 Aanpak Interactief, kennis delen met elkaar Op maat, ruimte voor concrete vragen en cases vanuit jullie eigen bedrijf

4 1. Kennismaking

5 Céline De Waele Adviseur BECO België NV Koningin Astridplein 41-42 2018 Antwerpen t: 03/250.91.61 dewaele@beco.be http://www.beco.be // http://www.duurzaam-ondernemen.be // http://www.duurzaamheidsverslaggeving.be

6 Duurzame productinnovatie - Ecodesign - Carbon footprint - Cradle to cradle Duurzaam bouwen - Energieprestatie gebouwen - Materialen met lage energie- inhoud en lage milieuschade - Energiezuinig of passief bouwen Energie in de industrie - Energie-audit / haalbaarheidsstudie - Duurzame energie (WKK, groene stroom) - Basisengineering Energie in de tertiaire sector - Energie-audit - Duurzame energie (wind/water/groene energie) Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Duurzaamheidsstrategie - Stakeholdermanagement - Duurzaamheidsverslaggeving Eco-efficiëntie en afvalpreventie - Procesoptimalisatie - Duurzame bedrijventerreinen - Afvalpreventie en – scheiding

7 Voorstelling deelnemers 1. Voorstelling bedrijf 2. Argumenten voor deelname en verwachtingen 3. Eén voorbeeld van MVO in uw bedrijf KORT & KRACHTIG !

8 1. Wat is MVO? Zie: Citaten over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

9 Wat is duurzaam of maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)? “Een continu verbeteringsproces waarbij ondernemingen vrijwillig en op systematische wijze economische, milieu- en sociale overwegingen op een geïntegreerde en coherente manier in de hele bedrijfsvoering opnemen en waarbij overleg met de stakeholders, of belanghebbenden, van de onderneming deel uitmaakt van dit proces” (ICDO – referentiekader MVO)

10 Wat is MVO? - Het zoeken naar evenwicht tussen financiële resultaten, sociale belangen en het milieu. - Hoe dat evenwicht het beste ligt, wordt bepaald door de belanghebbenden bij het bedrijf: de stakeholders (bv. eigen werknemers, klanten, aandeelhouders, overheid, …). - MVO creëert meerwaarde op de 3P’s (People, Planet, Profit) en aandacht te besteden aan de wensen en verwachtingen van alle relevante stakeholders. - De uitdaging voor bedrijven is om via de MVO-principes kansen op te sporen voor het doorvoeren van innovatie/verandering, met gelijktijdig voordeel voor mens, milieu en economie. - Praktijkervaringen wijzen uit dat die kansen gevonden worden voor bedrijven die ernaar op zoek gaan via een pro-actieve MVO-houding.

11 Economisch Aankoop en onderhoud fietsen Huur overdekte stalling Minder parkeerplaatsen Rekrutering nieuwe personeelsledenEcologisch Gebruik openbaar vervoer vermindert voertuigkilometers 600.000 km/jaar. Besparing brandstof en vermijden luchtemissies 2,7 ton CO/jaar, 130 ton CO2:jaar Maatschappelijk Vermijden verdere toename verkeerscongestie Comfortabele woon-werkverplaatsingen Samenwerking met fietshersteldienst: sociale tewerkstelling FIETSPROJECT COLRUYT 3 8 9

12 Economisch Visitiekaartje voor bezoekers en nieuwe personeelsleden Lagere energiekost Hoger rendement medewerkers Gebouw is meer waard Ecologisch Energiezuinige verlichting, zonnewering, warmtepomp, duurzame materialen (bv. hout, houtvezels als isolatie), enz. Personeel Grote glaspartijen > transparantie / open bedrijfscultuur en communicatie Mooie, rustgevende werkomgeving werkt motiverend ENERGIEZUINIG KANTOOR ALS VISITEKAARTJE bij Ecobouw(Aarschot) 3 8 9

13 Kortom: MVO is het ‘jongleren’ met aspecten vanuit people, planet en profit rekening houdend met interne en externe stakeholders.

14 MVO kenmerken Vrijwillig MVO vervangt geen wetgeving en normering Transparantie is essentieel MVO gaat uit van het lange termijnperspectief MVO gaat uit van een ketenbenadering (indirecte) Supply Chain Productie grondstoffen constructeurs, installateurs gebruikers distributie afvallogistiek Afval verwerking vestiging (directe) leveranciers

15

16 3. Waar staan de Vlaamse/Belgische bedrijven?

17 Enkele onderzoeken VBO (2007): –CEO's/voorzitters/gedelegeerd bestuurders of algemeen directeurs van 250 Belgische bedrijven met een omzet van minstens 1,25 miljoen € Stad Antwerpen (2007): –421 deelnemers op ca. 4500 uitnodigingen –75% van de ondernemingen minder dan 10 werknemers Prov. Vlaams-Brabant (2008): –703 respondenten op ca. 6800 uitnodigingen –70% van de ondernemingen minder dan 10 werknemers

18 Studieresultaten VBO, 2007

19 Waarrond werden voorbije 2 jaar maatregelen getroffen - stad Antwerpen? geen maatregelen occasionele maatregelencontinue maatregelen

20 Waarrond werden voorbije 2 jaar maatregelen getroffen - Vlaams-Brabant? geen maatregelen occasionele maatregelencontinue maatregelen

21 Waar wil uw bedrijf haar prestaties (nog verder) verbeteren? 9 op 10 ondernemingen wenst haar beleid op minstens 1 van voorgelegde domeinen in de toekomst (nog verder) te verbeteren. Top 5 domeinen waar men verbetering nastreeft: Meten / verbeteren klanttevredenheid Vorming en opleiding wn Innovatie tbv verbetering concurrentiepositie Verbeteren interne comm. Verbeteren dialoog met klanten / leveranciers Er bestaan weinig of geen verschillen tussen de studies in Vlaams-Brabant en Antwerpen. Top 5 is in beide onderzoeken dezelfde.

22 Conclusies MVO-platform Antwerpen (2007) en Vlaams- Brabant (2008) Veel van de bedrijven blijken al actief met MVO. Voor de meeste bevraagde MVO-kwesties geldt dat 50 – 80% van de bedrijven in de voorbije 2 jaar reeds maatregelen heeft genomen (continu dan wel occasioneel). De 5 MVO-kwesties die in deze periode de meeste aandacht: –Meten en verbeteren van klanttevredenheid –Verbetering dialoog met klanten/leveranciers –Interne communicatie –Innovatie tbv verbetering concurrentiepositie –Verbeteren veiligheid en arbeidsomstandigheden

23 Conclusies MVO-platform Antwerpen (2007) en Vlaams- Brabant (2008) Kleine bedrijven (met 0 – 10 wn.) blijken gemiddeld minder ver te staan in vergelijking met grotere bedrijven in het hebben van een uitgeschreven MVO beleid en de continue uitvoering van MVO-gerelateerde maatregelen. Dit kan deels verklaard worden door de lage herkenbaarheid (bv. medewerkersgerelateerde vragen) en door de lagere nood aan formalisering. MVO-kwesties waarvoor in algemene zin door bedrijven de voorbije 2 jaar relatief weinig maatregelen zijn getroffen: het bieden van loopbaankansen voor mensen uit kansengroepen. de ontwikkeling en uitvoering van MVO-beleid in de breedte. Hier zijn nog weinig bedrijven mee bezig geweest, en het staat ook niet zozeer op het programma.

24 5. Waarom MVO?

25 Waarom MVO (VBO, 2007)?

26

27 10 redenen: waarom MVO? 1.Evoluerende wetgeving 2.Managementsystemen of overkoepelend beleid 3.Commerciële voordelen 4.Kostenreductie 5.Innovatie 6.Persoonlijke overtuiging 7.Personeelsmotivator 8.Omdat het product zelf dit vereist 9.Labeling of etikettering 10.Reputatiemanagement

28 1. Wetgeving Bv.: REACH (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals), in voege sinds 1 juni 2007 - Verplichte registratie van chemische stoffen. Mogelijke beperkingen voor gebruik of autorisaties voor bepaalde toepassingen. - Niet alleen van toepassing voor stoffenproducenten uit de scheikundige, ferro- en non-ferrosector, maar ook indien men beroepsmatig stoffen gebruikt in sectoren als textiel, bouw, baksteen, beton, cement, glas, hout, schoonmaak, cosmetica, verf, kleding, papier, grafische industrie, elektronica, automobiel, enz.

29 Wie doet wat voor REACH – 4 rollen? RolVerplichting fabrikant of producent in EURegistratie Invoerder in EURegistratie Downstreamgebruiker- Mag alleen geregistreerde stoffen gebruiken vanaf 1/2009 - Alle info over gebruik van een stof doorgeven aan leverancier DistributeurInformatieplicht, upstream en downstream “This product contains chemicals known by the State of California to cause cancer and birth defects or other reproductive harm.”

30 1. Wetgeving Bv.: VOS wetgeving > schilders decorateurs mogen vanaf 2010 enkel producten met een minimaal aantal solventen gebruiken

31 Bedrijf LeveranciersTransport Gebruik Afval Van bedrijfsbeheer … naar ketenbeheer

32 2. Managementsystemen of overkoepelend beleid Bv.: SA 8000 Social Accountability International SA 8000 is een toonaangevend certificeringssysteem op het gebied van arbeidsomstandigheden. De standaard is gebaseerd op de internationale normen zoals neergelegd in de IAO en VN conventies en omvat onder meer standaarden rondom kinderarbeid, gedwongen arbeid, gezondheid en veiligheid, recht van vakvereniging en collectieve belangenbehartiging, discriminatie, werktijden en eerlijke betaling

33 2. Managementsystemen of overkoepelend beleid Bv.: ISO 26000 – in ontwikkeling - geeft praktische richtlijnen voor: –het opzetten en implementeren van MVO; –het identificeren en betrekken van stakeholders; –het vergroten van geloofwaardigheid van claims en communicatie op het gebied van MVO. Bv.: UN Global Compact Global Compact is een wereldwijd samenwerkingsverband tussen de VN en internationaal opererende bedrijven, dat in 2000 werd gelanceerd door de toenmalige VN-secretaris generaal Kofi Annan. Het verband richt zich op milieu, mensenrechten en arbeidsomstandigheden en heeft tot doel een aanzet te geven tot meer verantwoordelijk ondernemerschap. Wereldwijd onderschrijven intussen meer dan 2000 bedrijven Global Compact. www.unglobalcompact.org

34

35

36 2. Managementsystemen of overkoepelend beleid Bv.: ISO 9001, internationale norm voor kwaliteitsmanagement Bv.: ISO 14001 (milieu) en VCA (veiligheid)

37 3. Commerciële voordelen - marktaandeel Bv.: Puro koffie In 2006 lanceerde Miko zijn fairtradekoffie Puro op de Belgische markt. De ontwikkeling van het product vond haar oorsprong in Engeland. “Daar staat duurzaam ondernemen mijlenver voor op België”, aldus Frans Van Tilborg in De Morgen.”Aan de andere kant van het Kanaal heeft Max Havelaar een marktaandeel van 15 procent van het koffieverbruik. Hier is dat amper 1,8 procent. Dat is dramatisch weinig. Nu onze fairtradekoffie ook in België op de markt is, hopen we natuurlijk dat ons land dezelfde weg op gaat als in Engeland."

38 3. Commerciële voordelen – op vraag van uw klanten Bedrijven/overheden B-to-B Duurzame overheidsopdrachten krijgen stimulans De Vlaamse Regering heeft op 5 september 2008 de krachtlijnen voor het actieplan duurzame overheidsopdrachten vastgelegd. Het wil het duurzaam aankoopbeleid op basis van milieuvriendelijke en sociaal-economisch verantwoorde producten en diensten bij de Vlaamse overheid structureel uitbouwen. De doelstelling is om tegen 2020 100% duurzame overheidsaankopen te doen.

39 3. Commerciële voordelen – op vraag van uw klanten Consumenten B-to-C

40 3. Bron: www.duurzameontwikkeling.be

41 Bijna alle Belgen (95 %) zijn bereid meer te betalen voor duurzame of milieuvriendelijke bouwmaterialen. Bijna de helft van de ondervraagden wil tot 10 % meer neertellen voor duurzaamheid. 46 % is bereid om tussen 10 % en 30 % meer te betalen voor milieuvriendelijke en duurzame bouwmaterialen. (Bron: enquête van Reynaers Aluminium en het magazine 'Ik ga bouwen/Je vais construire, 2008)

42 4. Kostenreductie Vzw De Prijkels: “Afval wordt winst voor iedereen” “De kleine bedrijven op ons bedrijventerrein genereren veel afvalstromen. Zeker voor kleinere bedrijven is het niet evident om daar op een ecologisch en economisch verantwoorde manier mee om te gaan. Het groepscontract dat de vzw met de afvalwerker SITA afsloot, levert iedereen winst op – ook het milieu.” Andere voorbeelden: beveiliging, groenaanleg, stakeholderoverleg met buurt en gemeente …

43 4. Kostenreductie Vb.: Variatie hoeft niet duur te zijn Bouwbedrijf Nijhuis (Rijsen, NL): de eindgebruiker staat centraal in het bouwproces. Voor het maken van een basisontwerp wordt een uitgebreide interne kennisbank met klantgebonden specificaties gebruikt. Er wordt ook samengewerkt met een beperkt aantal toeleveranciers die goed gebrieft worden. Resultaten: Reductie van faalkosten. Betaling van (dalende) ontwerpkosten door de opdrachtgever.

44 5. Innovatie Bv.: Steelcase

45 production transport end-of-use use materials LCA (Life Cycle Assessment): meting van de milieuimpact van een product tijdens de verschillende productie- en consumptiestadia

46 Materials 0% hazardous materials 26% recycled materials Packaging 100% recycled materials Production ISO 14001 100% foam is water-based No glue Transport Eco Smart+ Use No VOC emissions End of life 99% recyclable

47

48

49 35% less trucks on the road save per year*… 43.000 lit petrol 143 tones of CO2 * For 100.000 chairs sold

50 6. Vanuit persoonlijke overtuiging – waardegedreven ondernemerschap Eerst echt in MVO geloven, vervolgens MVO implementeren en dan pas erover communiceren

51 7. Personeelsmotivator Vb.: gevelbouwer Vorsselmans uit Loenhout: beleidsgroep - medewerkersbetrokkenheid tot in de beleidsstrategie Door de snelle groei van de onderneming en de vaststelling dat drie leden van het 5- koppig directiecomité ouder zijn dan 55 voelde de bedrijfsleider de behoefte aan een betere onderlinge visie op het langetermijnbeleid van het bedrijf. Het management koos voor de oprichting van een beleidsgroep. Samenstelling: 3 ervaren leden van het directiecomité + 6 jonge werknemers. Doel: de inspraak in het beleid versterken en de diversiteit in het management stimuleren. Voordelen: –De beslissingen worden onmiddellijk door een groep van negen mensen gedragen. –Per deelgebied van de scorekaart is een verantwoordelijke aangeduid die acties opzet om de doelstelling te bereiken. –Bij de presentatie van de scorekaart aan de werknemers werd aan ieder van de negen leden gevraagd hun verantwoordelijkheidsdomein te presenteren.

52 8. Omdat het product zelf dit vereist Bv.: Alpro

53 9. Labeling of etikettering

54

55

56 www.labelinfo.be

57 Nieuws - september 2009: Daikin Europe (Oostende) heeft het Europees ecolabel ontvangen voor zijn Altherma-warmtepomp voor woningverwarming. Het systeem onttrekt de beperkte warmte uit de omgevingslucht en voert die op tot temperaturen waarmee woningen kunnen worden verwarmd en sanitair warm water kan worden geproduceerd. Daikin is het eerste bedrijf in zijn sector dat het ecolabel krijgt. Het systeem werd op verschillende punten beoordeeld w.o.: -de verwarmings- en koelefficiëntie -het aardopwarmingspotentieel (’global warming potential’) van het koelmiddel -het geluidsniveau -de afwezigheid van RoHS-substanties

58 Bv.: carbon footprint Doel: uitstoot van broeikasgassen (GHG) verminderen, ook buiten de muren van de eigen vestiging(en) maar binnen de grenzen en mogelijkheden van het eigen bedrijf Centrale vraag is “Welke beslissingen van het bedrijf kunnen ten (on)gunste de CO2-emissies in de ganse productketen beïnvloeden?” Geschikt om (GHG) opportuniteiten in de totale keten te identificeren en innovatie en ketensamenwerking te stimuleren Geschikt voor externe communicatie rond GHG (conform GHG protocol richtlijnen) binnen een totaalcommunicatie en –strategie van een bedrijf.

59 GHG Protocol – scope 1, 2, 3

60

61 10. Reputatiemanagement Dove onslaught http://www.youtube.com/watch?v=Ei6JvK0W60I Dove onslaught(er) http://www.youtube.com/watch?v=odI7pQFyjso http://www.greenpeace.org/international/campaigns/forests/asia- pacific/dove-palmoil-action/dove-onslaught-er-hd

62 In just a few sentences, what is the problem? Unilever, the company behind products like Dove soap, is driving forest destruction and speeding up climate change by buying palm oil from companies which are destroying Indonesia's rainforests to make way for palm oil plantations. By their own admission, Unilever is the biggest single user of palm oil in the world. Unilever pretends to be an environmentally responsible company, but what it is actually responsible for is destroying areas of rainforest, driving species extinction and speeding up global warming. Being one of the biggest users of palm oil on the planet, Unilever must stop buying palm oil from these companies and call for a halt on the destruction of Indonesian forests to grow palm oil.

63 5. Hoe maatschappelijk verantwoord ondernemen in je bedrijf?

64 Eerst echt in MVO geloven, vervolgens MVO implementeren en dan pas erover communiceren « Sense of mission » -> interne betrokkenheid Kern van het strategisch voordeel Vermits de transparantie die binnen een MVO-bedrijfsvoering een basisprincipe is, zijn ad hoc MVO-acties vanzelfsprekend open voor imitatie. De integrale inbedding van MVO in alle bedrijfsprocessen, systemen, structuur, cultuur, strategische middelen en vaardigheden van het bedrijf is uiteraard veel moeilijker om te imiteren. Via: - Strategisch incrementalisme « Al doende » - Strategische planning

65 Maturiteitsniveaus MVO Basis Op ad-hoc basis worden binnen het bedrijf de zorg voor mens en milieu meegenomen in acties en beslissingen. Het bewustzijn groeit, maar er is nog geen gestructureerde of gestandaardiseerde aanpak aanwezig. MVO draait meer rond personen (pioniers) dan rond systemen. Gestructureerde aanzet MVO begint door te sijpelen in de diverse bedrijfsonderdelen. Op onderdelen worden analyses (bv. onderzoek milieu-impact, klanten- en medewerkerstevredenheidsonderzoek) uitgevoerd of doelstellingen geformuleerd, doch er zijn nog verschillen in aanpak en ambitieniveau (geen geharmoniseerd proces). Beheerd en gekwantificeerd De MVO-acties maken onderdeel uit van een globale MVO-ambitie, die gedragen is door het hele bedrijf. De bereikte resultaten worden periodiek geëvalueerd en bijgestuurd. Er kan gesproken worden over een adequaat en doeltreffend systeem van procesbeheersing. Geoptimaliseerd De MVO-ambitie wordt voortdurend geoptimaliseerd in dialoog met de stakeholders. De prestaties worden continu verbeterd. De strategie is adaptief (past zich aan aan een wijzigende context).

66

67 Enkele MVO - instrumenten

68 1. Programma MVO in de KMO Scaninstrument Albatros 1 MVO-actie -> 50% (max. 7500 €) subsidie http://www.mvovlaanderen.be/aan-de-slag/hoe-mvo-ben-ik

69 2. Duurzaamheid Strategie Scan Strategische bedrijfsanalyse: –Meten van prestatie op People, Planet en Profit versus percepties en verwachtingen van belanghebbenden –Inzicht in kansen en risico’s voor de onderneming –Inzicht in mogelijkheden om invulling te geven aan duurzaamheid Gestoeld op internationaal erkende richtlijnen (bv. GRI, SA 8000, ISO 14001, AA 1000, EFQM, enz.) en best practices Op maat (organisatiespecifiek instrument)

70 2. Duurzaamheid Strategie Scan Drie delen: Duurzaamheidsscan d.m.v. interviews met verantwoordelijken per bedrijfsproces Intern en extern stakeholderconsultatie en analyse Opstellen duurzaamheidsagenda –Duurzaamheidsagenda op hoofdlijnen voor de organisatie als geheel met concrete verbeteracties –Actieplannen per afdeling voor de verdere integratie van duurzaamheidsaspecten in de bedrijfsvoering

71 3. MVO aan het roer: roadshow voor ondernemers http://www.mvoaanhetroer.be –1 oktober - 19u tot 22u - Turnhout Locatie: VKW Kempen, Paterspand, Patersstraat 100 –8 oktober - 19u tot 22u - Gent Locatie: Claerhout Communicatieloft, Sint-Denijslaan 485 –13 oktober - 19u tot 22u - Wilrijk Locatie: VKW Antwerpen – Mechelen, Sneeuwbeslaan 20 –27 oktober - 19u tot 22u - Roeselare Locatie: Idewe, Hof ter Weze 1

72 4. Eco-efficiëntiescanprogramma E2 = meer-waarde creëren met minder milieu-impact  maatregelen onderzoeken en doorvoeren die zowel voor het milieu als voor het bedrijf interessant zijn. Uitgangspunten: Ooit zullen de grondstoffen uitgeput zijn Ooit zullen de grondstoffen te duur worden Duurzaam = meer dan minderen alleen Waar blijven we met al dat afval? “We willen blijven produceren en consumeren.” (niet minder welvaart, minder mensen)

73 4. Eco-efficiëntiescanprogramma Als een bedrijf minder energie, water en materiaal gebruikt om dezelfde hoeveelheid product te maken, dalen de kosten en is het bedrijf meer competitief. Dus: winst voor het milieu (minder energie, water, materiaal) én winst voor het bedrijf (minder kosten, meer competitief).

74 4. Eco-efficiëntiescanprogramma Januari 2004: E2 scanprogramma voor KMO’s goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Ontwikkeling door BECO iov OVAM Doel: - In beeld brengen van kansgebieden voor eco- efficiëntieverbetering in het bedrijf - Voorbeelden van verbetermaatregelen, mogelijke milieubesparing en bedrijfseconomische voordelen

75 4. Eco-efficiëntiescanprogramma Opbouw: 5 modules Processen (afvalstoffen, energie, water, lucht, geluid, verpakkingen, transport) Producten (ecodesign) Afvalvalorisatie (samenwerken op bedrijventerreinen, afvalscheiding/ext. hergebruik/recyclage, productafdanking) Markt en keten (groene marketing, product-dienstcombinaties, ketensamenwerking,…) E2-management (groen aankopen, E2 verantwoordelijke, E2-activiteitenplan, opleiding/instructies,…)

76 PROCESSEN (PS) PRODUCTEN (PT) AFVALVALORISATIE (AV) MARKT EN KETEN (MK)MANAGEMENT E2 (MT) PS01 Afvalpreventie PT01 Grondstofvervanging AV01 (PT07) Productafdanking MK01 Optimalisatie Total Costs / Total Value MT01 E2 in managementvisie PS02 Luchtemissies PT02 MateriaalbesparingAV02 Afvalscheiding MK02 KetensamenwerkingMT02 Aanstelling E2- verantwoordelijke PS03 (Afval)water PT03 Verbetering procesefficiëntie AV03 Samenwerking op bedrijventerrein MK03 Kansen/risico-analyse bestaande klanten MT03 E2-activiteitenplan PS04 Energie PT04 (PS08) Optimalisatie distributie MK04 Kansen-analyse potentiële klanten MT04 Monitoring E2-prestatie PS05 Geluidshinder PT05 Optimalisatie productgebruik MK05 Product-dienst-combinaties MT05 Opleidingen en instructies PS06 Geurhinder PT06 Optimalisatie levensduur MK06 Groene marketing MT06 Interne communicatie PS07 Verpakkingen PT07 Optimalisatie productafdanking MT07 Externe communicatie PS08 Transport PT08 Optimalisatie functievervulling MT08 Integratie E2 in O&O MT09 Groen aankopen MT10 Certificatie milieuzorg

77 4. Eco-efficiëntie scanprogramma: ook een kans voor u? De Vlaamse overheid heeft de afgelopen drie jaar bij 1.000 KMO’s een gratis Eco-Efficiëntiescan laten uitvoeren Programma loopt tot eind oktober 2009 !

78 5. Duurzaamheidsbarometer Instrument waarmee duurzaamheidsparameters binnen bedrijven worden geregistreerd en opgevolgd Registratie van relevante duurzaamheidsindicatoren (hoofdzakelijk kwantitatief, deels kwalitatief) Managementinformatiesysteem (boordtabel - dashboard) Software (internetapplicatie) Inlogmodule voor deelnemende bedrijven Multi-usersysteem per bedrijf mogelijk Beveiliging (back-up) en vertrouwelijkheid van de gegevens die door de gebruiker zijn ingevoerd Overzichtelijke voorstelling van de ingebrachte gegevens (grafieken)

79 PPP BSC Profit (Economie)Planet (Ecologie)People (Sociaal-Maatschappelijk) Financieel1 Bruto Winst 2 Omzetgroei 3 Algemene investeringsruimte 8 Werkvoorraad 4 Duurzame investeringsruimte9 Duurzaam belegd vermogen 10 Winstverdeling 66 Gelijke beloning Klanten / stakeholders6 Klantenafhankelijkheid 12 Leveranciersafhankelijkheid 17 Klantentevredenheid 18 Beoordeling over leveranciers 19 Leverancierstevredenheid 38 Productklachten 53 Milieuklachten11 Duurzame inkoop 20 Transparantie 21 Sponsoring/Donaties 22 Vrijwilligerswerk 23 Contactmomenten omgeving Interne processen (operationeel) 7 Tekortkomingen wet- en regelgeving 27 Energiekosten 28 (Afval)waterkosten 29 Afvalkosten 39 Kwaliteitssystemen 54 Terugdringen hinder emissies bodem/lucht/water 30 BBT grond- en hulpstoffen 31 BBT hinder en emissies 37 Productuitval 40 CO 2 footprint 41 Elektriciteitsverbruik 42 Gasverbruik 43 Warmtegebruik 44 Duurzame energie 45 Waterverbruik 46 Regenwatergebruik 47 Afvalproductie 48 Scheidingspercentage 49 Transportkilometers 50 Zakelijke kilometers werknemers 51 OV en fietsvervoer 52 Milieuzorgsysteem 24 Beoordeling van leveranciers 25 Klantenbeoordeling 26 Behandeling ketenissues 32 Verzuimpercentage 33 Verzuimfrequentie 34 Incidenten/ongevallen 35 Arbeid/gezondheid/veiligheidsysteem 36 BBT veiligheid 57 Personeelsverloop 58 Medewerkertevredenheid 59 Opleiding en ontwikkeling 60 Opleiding en ontwikkeling milieu en sociaal/veiligheid 61 Competenties 63 Sociale klachten (intern) 64 Werknemers met minder kansen 65 Vrouwen in management Leren & verbeteren (ontwikkeling) 5 Risicomanagement 13 Marktkennis 14 Nieuwe producten/diensten 16 (Innovatie)Subsidies 55 KAM vergaderingen15 Duurzame producten/diensten 56 MVO beleid 62 Medezeggenschap

80 http://barometer.duurzaamisgewoondoen.eu

81 6. Evaluatie en doorkijk naar de volgende sessies

82 Aanpak Bespreking methodieken en inspiratiebronnen om verbetermaatregelen op te sporen voor het eigen bedrijf (mede op basis van de prestatie-indicatoren) Toelichting, praktijkgetuigenis of gastspreker rond enkele thema’s (aangepast aan de interesses van de deelnemers) Ruimte voor inbreng eigen cases / dilemma’s door de deelnemers Invullen indicatoren duurzaamheidsbarometer Opmaak verbeterplan eigen bedrijf

83 Thema: Ecologisch ondernemen. Utopie of realiteit? Keuzeonderwerpen Eco-efficiëntie Ketensamenwerking Ecodesign Cradle to cradle Duurzaam aankoopbeleid Energie en klimaat Afvalpreventie en – sortering Water Mobiliteit Milieuclusters op bedrijventerreinen, enz.

84 Thema: menselijke waarden - keuzeonderwerpen Balans werk-privéleven Competentieontwikkeli ng Diversiteit Eerlijke handel Sociale dialoog Veiligheid en gezondheid Werknemersbetrokken heid enz.

85 Thema: winst in duurzaamheid - keuzeonderwerpen Duurzaam internationaal ondernemen Duurzaam investeren Duurzame klantenrelaties MVO communicatie en rapportering

86