Psychiatrie Eetstoornissen en voedings- en eetstoornissen bij het jonge kind Martine Bink E-mail: m.d.bink@hr.nl med.hro.nl/binmd Kamer: L 02.335.

Presentatie over: "Psychiatrie Eetstoornissen en voedings- en eetstoornissen bij het jonge kind Martine Bink E-mail: m.d.bink@hr.nl med.hro.nl/binmd Kamer: L 02.335."— Transcript van de presentatie:

1 Psychiatrie Eetstoornissen en voedings- en eetstoornissen bij het jonge kind
Martine Bink med.hro.nl/binmd Kamer: L

2 Vandaag Indeling presentatie groepjes Studiehulp
Presentatie Agressie en gedragsstoornissen Voedings- en eetstoornissen bij het jonge kind Eetstoornissen bij adolescenten Opdracht Voorbeeld toetsvragen

3 Voedings- en eetstoornissen
Welke eetstoornissen ken je al? Jonge kind Adolescent

4 Wat vond je als kind niet lekker?
Wat vonden je ouders niet lekker? Vind je dat nu nog lekker? Zijn er dingen die je vroeger niet at en nu wel? Of andersom? Heeft iemand eetproblematiek gehad op jonge leeftijd?

5 Factoren die een rol spelen bij leren eten
voedselneofobie picky eating (op)voedingsstijlen van ouders In de normale ontwikkeling van leren eten spelen een aantal factoren een rol. Net voor het tweede jaar worden kinderen meestal moeilijker eters. Na het zesde jaar neemt het weer af. Voedselneofobie: Geen nieuw voedsel willen uitproberen. Komt veel voor bij kinderen, hoogtepunt start voor het tweede jaar, tot zes jaar ongeveer. Wel alle pastasoorten, maar geen vlindertjes... Bijvoorbeeld. Picky Eating: voedsel uitpluizen, uitjes uit de saus halen, te harde dingetjes uit de macaroni vissen, enz. Net als opvoedingsstijlen zijn er ook voedingsstijlen. Bijvoorbeeld een autoritaire of een autoritatieve voedingsstijl. De laatste werkt beter dan een autoritaire. Ouders beslissen bijvoorbeeld welk eten op tafel komt, maar het kind mag zelf beslissen waar ze meer of minder van willen eten. Als ouders willen dat kinderen minder snoepen en snacken, werkt het beter om het goede voorbeeld te geven, het niet in huis halen van snoep, en fruit aan te bieden.

6 Voedings- en eetstoornissen bij het jonge kind
DSM-5 Pica Ruminatiestoornis Vermijdende of restrictieve voedselinnamestoornis Wanneer is het een: voedingsprobleem of een voedingsstoornis? Eetprobleem of een eetstoornis? Het is lastig de grens te trekken tussen een voedingsprobleem of stoornis en een eetprobleem of stoornis. Meestal wordt de leeftijd van zes jaar aangehouden voordat iets een stoornis wordt genoemd. Voedingsstoornis: strijd in de relatie, bijvoorbeeld stress bij moeder: relatieprobleem tussen moeder en kind. Meestal een opvoedprobleem. Eetstoornis: vanuit het kind zelf.

7 Pica Het eten van substanties die daar niet voor zijn bedoeld
Zelden bij normaal begaafde kinderen, vaker bij kinderen met verstandelijke beperking of ASS Oorzaken voor pica zijn onduidelijk: gebrek aan bepaalde voedingsstoffen Afhankelijkheid van bepaalde stof Imitatie Risicifactoren: mishandeling,verwaarlozing, prematuur Pica Pica 2 Pica 3 Filmpje: Latijnse woord voor ekster. Voorbeelden zijn: aarde, bladeren, koffieprut, peuken, ontlasting, papier. Kind heeft vaak voorkeur voor 1 bepaald item en eet niet allerlei verschillende substanties. Komt meer voor bij verst. Geh. Normaal tot ongeveer het tweede jaar (in de mond stoppen). Mogelijke oorzaken: Gebrek aan voedingsstoffen: ijzer: zelfstandig corrigeren Afhankelijkheid: bv in instelling beperkt koffie, sigaretten: eten koffieprut, sigaretten. Prematuur: sondevoeding

8 Ruminatiestoornis Het herhaaldelijk en vrijwillig oprispen, herkauwen en weer doorslikken van eten Kan dodelijk zijn Mogelijke oorzaken: Gebrek aan stimulatie / aandacht Ruminatie = oprispen, herkauwen. Is zeldzaam en komt vaker voor bij verstandelijk gehandicapten. Bij jongetjes komt deze stoornis 5 keer vaker voor.., Kinderen die rumineren doen dit vrijwillig en ‘genieten’ er soms van. Daarin onderscheiden ze zich duidelijk van kinderen die bv gaan spugen omdat ze benauwd of ziek zijn. Daarbij heeft het kind zijn gedrag onder controle, hij kiest ervoor en is niet misselijk. De stoornis kan ondervoeding en uitdroging veroorzaken. (te weinig voedingsstoffen). Kan dodelijk zijn doordat het kind te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt. Start: 2e helft van het eerste levensjaar. Extra: Is de eetstoornis voldoende ernstig om als aparte stoornis te zien? Of onderdeel van hechtingsstoornis, autisme, verstandelijke beperking?

9 Vermijdende of restrictieve voedselinnamestoornis
afname gewicht of onvoldoende toename gewicht tekort aan essentiële voedingsbestanddelen, vitamines afhankelijk van vloeibaar voedsel/supplementen verstoring van psychosociaal functioneren 3 vormen: kinderen die te weinig eten en geen belangstelling hebben specifiek voedsel nuttigen vanwege zintuiglijke sensatie weigeren van eten vanwege eerdere aversieve gebeurtenissen Bij deze stoornis eet een kind heel weinig of heel selectief. In een periode van snelle groei, kan dit leiden tot groeivertraging.

10 Eetkliniek de winkelsteegh
eetkliniek

11 Culturele en maatschappelijke invloeden
Borstvoeding VS flesvoeding (blz.110) Sociale betekenis van voedsel Je bent wat je eet De wet van de besmetting Kunnen kinderen zelf beslissen wat ze moeten eten? borstvoeding Borstvoeding VS flesvoeding Hoelang geef je je kind borstvoeding (lengte van zogen) cultuur gebonden Goed voor kind om voedingsstoffen binnen te krijgen via borstvoeding (vooral eerste 6 mnd) kind kan op deze manier leren na hoeveel hij genoeg heeft, bij flesvoeding anders vroeger “min”, arme moeders die andere kinderen gingen voeden Sociale betekenis van voedsel Vanuit de cultuur zijn er normen wat je wel en niet kan eten besmetting: als kind vind je het vies als je broertje uit een gas heeft gedronken en besmetting via dieren Kunnen kinderne zelf beslissen wat ze eten? Kinderen van 6 weken kunnen zelf inname voedsel reguleren en afstemmen naar behoefte!! ouders kunnen dit overnemen wat een risico is kind kan negatieve associaties krijgen (neg sfeer) als ouders bepalen hoeveel een kind moet eten Belngrijk om rekening te houden met de behoften van een kind (leeftijd en groei!!)

12 Risicofactoren voor het ontwikkelen van voedingsstoornissen.
Opdracht: Van welke risicofactoren hebben jullie al gehoord, heb je gelezen of kan je bedenken? Kindniveau Ouderniveau Omgevingsniveau Kindniveau: prematuriteit In aanleg moeilijk slikken Overangstig kind voedselallergien Moeilijk temperament ontwikkeling of psychische stoornis Prematuriteit: sonde, overvloed aan onnatuurlijke prikkels: maakt weinig oogcontact, huilt, spuugt, overstrekt zich: lastige reacties als een kind gevoed moet worden strijd om te overleven: kinderen gaan naar huis, ouders gespannen over het feit dat het kind voldoende moet eten, kind voelt dit aan ontwikkelt geen mondgevoel Trage, moeilijke slikkers: Lastig borstvoeding, probleem zit hem dan vooral bij de angst van moeder dat het kind niet voldoende voedsel binnenkrijgt. Kan problemen opleveren met de overgang naar vast voedsel. Kan bang zijn voor de structuur en smaak van het voedsel omdat het dat niet kent.Angst kan ervoor zorgen dat ouders dwang gaan uitoefenen. Op ouderniveau: - onvoldoende sensitief en responsief pedagogsich handelen stress of psychische problemen Onenigheid ouders geschiedenis onveilige gehechtheid zelf eetproblemen Autoritaire opvoedingsstijl Omgevingsniveau: Geen sociaal ondersteunend netwerk. dwingende culturele normen.

13 Aanpak voedingsstoornis bij het jonge kind
Centraal in de behandeling: Vertrouwen van ouders in zichzelf Verbeteren van de relatie kind-ouder Behandelen eetstoornis volgens gedragstherapeutische principes Voorbeeld Filmpje: Tv staat aan, kind wordt afgeleid Moeder strijd met kind, negatief in contact Moeder geen geduld Ouders kunnen radeloos en uitgeput zijn voordat ze hulp vragen. De ouders ontschuldigen is een belangrijke stap. Interactie is vaak alleen nog maar op eetsituaties gericht. Het is belangrijk dat de ouders allereerst de interacties die los staan van het eten weer plezierig maken. Eetcursus blz 170: Kind wordt leidend; bepaalt wat er gegeten gaat worden; sociale beloning. Een eetcursus bij een kind dat chronisch voedsel weigert, kan soms meer dan een jaar beslaan.

14 Opdracht Niets lusten, weigeren om te eten, huilen als er ‘groene dingen’ op het bord komen. Iedere avond een gevecht om een hapje naar binnen te krijgen. Kinderen kunnen ouders tot wanhoop drijven…… Hoe gingen jouw ouders daar vroeger mee om? Wat zou jij als hulpverlener voor adviezen kunnen geven aan ouders met kinderen waar sprake is van eetproblemen? (gebruik op de theorie uit het boek) Rust, regelmaat en structuur Veel geduld, genoeg tijd ervoor nemen beter meer keer kleine beetjes eten dan 1 x veel, kleine porties weinig afleiding tijdens eten eten aankondigen (voorstructureren) zorgen dat kind honger heeft als het aan tafel gaat dwang en dreigen achterwege laten  maaltijd moet plezierig zijn belonen bij goed gedrag (ook al eet het kind nog weinig) als je dat opeet krijg je een toetje, heeft meer nadelen! Kind kijkt niet naar ‘vol zijn’ maar naar externe prikkels (ouders, leeg bord), maaltijd kan negatief worden ervaren en daarbij komt dat kind kan denken dat het eten wel erg vies moet zijn als je er zo’n lekker toetje voor krijgt. mogelijk een eetcursus

15 Eetstoornissen bij jongeren
Anorexia nervosa Boulimia nervosa Eetbuienstoornis (Binge eating disorder) Obesitas Hét voorbeeld van psychische stoornissen waarbij culturele normen een rol spelen. Welke factoren spelen een rol? - overvloed aan eten (maatschappelijke factor) slankheidsnorm (culturele factor) We gaan een Stroopwafel eten. Uitdelen van de stroopwafel. Niet meteen opeten maar naar kijken en je bewust worden van dat je dadelijk die mars gaat eten. Na vragen wat de gedachten zijn. Wij geven aan dat de mars nu gegeten moet worden. Evalueren hoe het voelt om te eten. Wat je niet zelf mag bepalen (in tijd en hoeveelheid).

16 Anorexia nervosa Gewichtsfobie: irreële angst om aan te komen
Ontkenning van de (ernst van de) eetstoornis. Negeren van de eetlust. Vertekening van het lichaamsbeeld. Preoccupatie met eten en lichaamsgewicht. Het weinig eten voor anderen verbergen/ camoufleren uit vrees voor reacties. Aanzienlijk gewichtsverlies ( < 15 BMI < 17,5). Subtype I en subtype II Anorexia nervosa: betekent ‘gebrek aan eetlust’. Klopt niet! De eetlust wordt onderdrukt. Dit kan leiden tot gebrek aan eetlust. Gewichtsfobie: irreële angst om aan te komen. Criteria op pagina 416. Subtype I: door vasten en veel bewegen wordt een laag bericht bereikt. (niet purgerend) Subtype II: mengvorm van anorexia en boulimia….ernstiger. (purgerend: laxeren of braken) Kenmerken: Laag zelfbeeld, negatief, niet kloppend lichaamsbeeld, snelle ontevredenheid over relatief goede prestaties, overmatige controle en dwangmatigheid. Faalangst en perfectionisme. Extreem mager. Comorbiditeit: angststoornissen, depressie, sociale fobie, dwangmatigheid (obsessief-compulsieve stoornis), middelenmisbruik (alcohol), persoonlijkheidsstoornissen.

17 Anorexia nervosa Isabella Caro www.pro-ana.be www.proud2beme.nl
(8 minuten) Anorexia nervosa: betekent ‘gebrek aan eetlust’. Klopt niet! De eetlust wordt onderdrukt. Dit kan leiden tot gebrek aan eetlust. Gewichtsfobie: irreële angst om aan te komen. Criteria op pagina 416. Subtype I: door vasten en veel bewegen wordt een laag bericht bereikt. Subtype II: mengvorm van anorexia en boulimia….ernstiger. - Kenmerken: Laag zelfbeeld, negatief, niet kloppend lichaamsbeeld, snelle ontevredenheid over relatief goede prestaties, overmatige controle en dwangmatigheid. Faalangst en perfectionisme. Extreem mager. - Comorbiditeit: angststoornissen, depressie, sociale fobie, dwangmatigheid (obsessief-compulsieve stoornis), middelenmisbruik (alcohol), persoonlijkheidsstoornissen. Nolita schokt met 'no anorexia' campagne Het Italiaanse modemerk Nolita kwam eind september 2007 met een schokkende campagnefoto die in elke Italiaanse krant verscheen. Op de foto was een uitgemergelde naakte Isabella Caro te zien, met naast haar de tekst 'no anorexia'. De foto is gemaakt door Oliviero Toscani, welke al eerder meewerkte aan een schokkende campagne voor het modemerk Benetton. Nolita wil met de foto's laten zien hoe ernstig Anorexia Nervosa is. De foto's werden midden in de Milaan Fashion Week gelanceerd als protest tegen de graatmagere modellen die ook in deze week weer op de catwalk verschenen.  Al snel kwam er ook veel kritiek op de campagnefoto van Nolita. Het zou jonge meisjes aanzetten tot Anorexia. Voor Anorexia patiënten zou het lichaam van Isabelle Caro een droombeeld zijn. Daarnaast claimen ze dat deze foto geen steun of hulp bied aan Anorexia patiënten. Isabella Caro is het gezicht achter Anorexia Nervosa. Dit 27-jarige franse model lijdt al 15 jaar, vanaf haar 13, aan Anorexia. Jarenlang heeft ze haar ziekte verborgen proberen te houden, maar zegt in een interview van het blad Vanity Fair: "Nu wil ik mijzelf zonder angst laten zien, al weet ik dat mijn lichaam afstotelijk is." Tegenwoordig vecht ze voor haar leven, ze doet er alles aan om haar gewicht in ieder geval boven de 30 kilo to houden. CBS news zond in oktober 2007 een interview uit met Isabella Caro. Isabella verteld daarin over haar bedoelingen achter de fotoshoot voor Nolita en over haar constante strijdt tegen Anorexia. Op youtube kun je hier dit item bekijken. Waarschuwing: het filmpje bevat afschrikwekkende beelden van een ernstige Anorexia Nervosa patiënte.

18 Boulimia Nervosa Controleverlies.
Lijden aan (vr)eetbuien (min. 2x per week). Eetproblemen verbergen uit schaamte. Braken of laxeermiddelen gebruiken ter compensatie (purgerend type). Overmatig bewegen. Preoccupatie en onvrede met het uiterlijk. Stemming wordt bepaald door het gewicht Betekent: ‘honger als een rund’. Vraatzucht. Eetbui, in zeer korte tijd, zeer veel eten. Gevoel van: controle kwijt zijn en geen weerstand kunnen bieden. Compenserende maatregelen: braken, laxeren, extreem vasten en veel lichaamsbeweging. Kan volgen op anorexia. Overeenkomst met anorexia: angst om dik te worden. Verschil: geen extreem laag bmi. (Wat is bmi?) Boulimia nervosa komt sterk overeen met het eetbuien/purgerende type van anorexia nervosa. Het belangrijkste verschil is dat mensen met boulima nervosa niet extreem mager zijn. Wel schommelt hun gewicht vaak sterk. Iemand die net niet voldoet aan alle criteria boulimia nervosa omdat de frequentie van de genoemde gedragingen lager is dan twee maal per week of de duur korter dan drie maanden is, voldoet aan de diagnose Eetstoornis Niet Anderszins Omschreven (ES-NAO). - In deze categorie ES-NAO vallen ook mensen die wel eetbuien hebben, maar geen pogingen doen de gewichtstoename teniet te doen, waardoor ze sterk in gewicht toenemen. Dit wordt ook wel eetbui-stoornis genoemd (binge eating disorder; BED).[4;5] - Ook onder ES-NAO horen mensen zonder eetbuien, die geregeld de vinger in de keel steken na een kleine hoeveelheid eten. Proud 2 Be me film

19 (Vr-)eetbuistoornis binge eating disorder
Wie heeft er wel eens een vreetbui? In een hoog tempo binnen 2 uur een grote hoeveelheid voedsel opeten. Er is geen sprake van compensatie gedrag. Binnen 2 uur een grote hoeveelheid voedsel opeten. In hoog tempo en meer dan normaal is. Alleen en zonder fysieke trek. Wat levert het op: schuldgevoel, schaamte, walging. Minimaal 2x per week, gedurende 6 maanden. Géén compensatiegedrag. Comorbiditeit met depressie. Boulimia nervosa komt sterk overeen met het eetbuien/purgerende type van anorexia nervosa. Het belangrijkste verschil is dat mensen met boulima nervosa niet extreem mager zijn. Wel schommelt hun gewicht vaak sterk. Iemand die net niet voldoet aan alle criteria boulimia nervosa omdat de frequentie van de genoemde gedragingen lager is dan twee maal per week of de duur korter dan drie maanden is, voldoet aan de diagnose Eetstoornis Niet Anderszins Omschreven (ES-NAO). - In deze categorie ES-NAO vallen ook mensen die wel eetbuien hebben, maar geen pogingen doen de gewichtstoename teniet te doen, waardoor ze sterk in gewicht toenemen. Dit wordt ook wel eetbui-stoornis genoemd (binge eating disorder; BED).[4;5] - Ook onder ES-NAO horen mensen zonder eetbuien, die geregeld de vinger in de keel steken na een kleine hoeveelheid eten.

20 Obesitas Wat betekent het? Gevolgen: risico lichamelijke problemen
praktisch ongemak en psychische problemen kleine kans op succesvolle behandeling heavy teenager Ernstig overgewicht. Teveel lichaamsvet. Gewichtsstoornis. Veel aandacht omdat bij kinderen en adolescenten???? 1. risico voor lichamelijke problemen (hart en vaatziekten, latere eetstoornissen = boulimia nervosa) 2. Praktisch ongemak en psychische problemen. 3. Bijna niet succesvol te behandelen bij volwassenen en adolescenten. Niet iedereen heeft er problemen mee. Jongens hebben minder problemen dan meisjes. Welke tv-programma’s over te dikke mensen ken je?

21 behandeling Preventie Psycho-educatie Betrokkenheid van ouders
Herstellen van gewicht en eetpatroon  motiverende gespreksvoering Cognitieve gedragstherapie gebeurtenis gedachte gevoel gedrag

22 We gaan een Stroopwafel eten.
Uitdelen van de stroopwafel. Niet meteen opeten maar naar kijken .. Welke gedachten zal een adolescent met een eetstoornis hebben bij deze stroopwafel? Hoe zou je deze gedachten kunnen uitdagen/ombuigen?

23 Proeftoetsvragen

24 Inleiding 1. Het diathese-stressmodel betekent dat:
a. Iemand een aanleg kan hebben voor een bepaalde stoornis maar dat het afhangt van de levenservaringen of de stoornis zich zal ontwikkelen. b. Afwijkend gedrag samenhangt met de rol van zogenaamde ‘maatschappelijke ziektes’ als armoede, racisme en gebrek aan kansen.

25 Inleiding 2. Welke criteria horen bij abnormaal gedrag?
a. Emotioneel lijden, contraproductief gedrag en gestoord gedrag. b. Foute perceptie van de realiteit, sociaal afwijkend gedrag en uitzonderlijk gedrag.

26 Inleiding 3. Een GAF-score van 5 betekent: a. Dat deze persoon uitstekend functioneert en geen hulpverlening nodig heeft. b. Een persoon ernstige klachten heeft en voortdurend een gevaar is voor zichzelf of anderen.

27 Inleiding 4. Wat zijn Dopamine en Serotonine? a. Neurotransmitters b. Opiaten

28 Hechtingsstoornissen
5. Welk type hechting vormt vooral een risico voor het ontwikkelen van een hechtingsstoornis? a. Afwerende hechting b. Gedesoriënteerde hechting

29 Hechtingsstoornissen
6. Hoeveel procent van de kinderen is veilig gehecht? a. Ongeveer 40% b. Ongeveer 60%

30 hechtingsstoornissen
7. Om hechtingsstoornissen te voorkomen bij kinderen kan preventief worden gehandeld. Welke behandelvorm is hiervan een voorbeeld? a. Cognitieve gedragstherapie voor de ouders: gericht omgaan met belonen en straffen. b. Het doorbreken van intergenerationele overdracht door opvoedingsondersteuning.

31 Autisme 8. Kinderen met autisme kunnen de betekenis van een emotie of handeling vaak pas na ‘uitzoomen’ en nadenken begrijpen. Hoe is dit te verklaren? a. Zij komen vaak niet tot een juiste ‘Theory of mind’ b. Ze lijden vaak aan ‘Contextblindheid’

32 Autisme 9. Er zijn vier hoofdkenmerken van ASS, wat is er één van? a. Vreemde reacties op zintuiglijke prikkels. b. Problemen met communicatie en taal.

33 ADHD 10. Wat is het doel van behandeling met Ritalin of Concerta (methylfenidaat)? a. Het genezen van de symptomen van ADHD op de lange termijn. b. Het onderdrukken van gedragssymptomen van ADHD.

34 Taal- en Leerstoornissen
11. I Dyslexie is een voorbeeld van een primaire leerstoornis II Het verschil tussen het werkelijk functioneren en het verwachte functioneren wordt ook wel het interferentiecriterium genoemd. a. Beide stellingen zijn juist. b. Stelling I is juist, stelling II is onjuist. II zou het

35 Taal- en Leerstoornissen
12. Morfologie is: a. Het combineren van klanken tot een betekenisvol woord. b. Het combineren van woorden tot betekenisvolle zinnen.

36 Agressie en gedragsstoornissen
13. Welk kenmerk hoort niet bij een oppositioneel opstandige gedragsstoornis? a. Is veel boos en gepikeerd. b. Agressie gericht op mensen en/of dieren.

37 Agressie en gedragsstoornissen
14. Kinderen met ODD/CD hebben een slecht ontwikkeld schuld of schaamte gevoel. Dit zijn voorbeelden van: a. Sociale cognities b. Executieve functies

38 Eet- en voedingsstoornissen
15. I Pica betekent voedsel oprispen, herkauwen en weer doorslikken II Pica wordt veroorzaakt door mishandeling en verwaarlozing a. Beide stellingen zijn juist b. Beide stellingen zijn onjuist

39 Eet- en voedingsstoornissen
16. Voor de behandeling van eetstoornissen zijn: a. Psycho-educatie en cognitieve gedragstherapie goede methoden. b. Mediatietherapie en medicamenteuze behandeling effectief.

40 Volgende week Presentatie: Eetstoornissen en voedingsstoornissen
Theorie: Angststoornissen Voorbereiding zie SHL