Godsdienstoorlogen na Westfalen? ( )

Presentatie over: "Godsdienstoorlogen na Westfalen? ( )"— Transcript van de presentatie:

1 Godsdienstoorlogen na Westfalen? (1648-1713)
Jean Cavalier Zoon van ongeletterde boer, na 1685 opgevoed als katholiek maar heimelijk als protestant Herder 1701 Geneve 1702 leider van de Camisards Leidt Franse legers af in SSO, Staatse en Engelse steun Doel: Herstel Edict van Nantes Religieus geinspireerd: Heilige Geest 1705 regiment vormen met Hugenootse vluchtelingen in Engeland Roland Laporte Zeer religieus maar zeer geweldadig Komt om in 1704 Pierre Jurieu versterkt beeld dat Rolland en Cavalier godsdiensthelden zijn Maar ook ‘Pastorale brief aan de gelovigen van de Cevennen’ die de vermeende invloed van de Heilige Geest op de leiders van de opstand bekrititeert

2 Secularisering na 1648 Vrede van Westfalen/Einde Engelse Burgeroorlog
Balance of Power Opkomst van Frankrijk Commerciële oorlogen Met welke argumenten uit het artikel van McManners zou je kunnen stellen dat godsdienst nog wel of niet een belangrijke rol speelde in de politiek na 1648? Eline Huizinga

3 Europe 1648-1713: conflicten OORLOGEN RELIGIEUS CONFLICT
Spaanse-Franse oorlog Eerste Engelse zee-oorlog Tweede Engelse zee-oorlog Derde Engelse zee-oorlog Frans-Nederlandse oorlog Reunions Liga van Augsburg Turken-oorlog Glorieuze Revolutie Negenjarige Oorlog Spaanse Successie-oorlog RELIGIEUS CONFLICT 1656 Eerste Villmergenoorlog 1681 dragonnades 1685 Opheffing Edict van Nantes vervolging Waldenzen in Savoye Paltse successie-kwestie Glorieuze Revolutie Ierse veldtocht Opstand Camisaren in Cevennen Opstand Hongaarse adel 1712 Tweede Villmergenoorlog 1717 Protestantisme vernietigd in Polen

4

5

6 Lodewijk XIV (1643-1715) une foi, un loi, un roi 1648-52 Frondes
1661 Mazarin Gallische kerk versterkt 1681- Dragonnades 1683 x Madame de Maintenon 1685 Edict van Fontainebleau 1685- Uittocht Hugenoten 1685- Desert Opstand Camisaren Devolutie-oorlog Hollandse Oorlog Reunions Negenjarige Oorlog Spaanse Successie-oorlog Bedreef Lodewijk XIV een godsdienstige of een seculiere binnenlandse politiek Bas Willemsen

7

8 Karel II ( ) 1660 Restauratie Stuartmonarchie en Anglicaanse kerk Clarendon Clarendon Code: repressie van dissenters The Cabal Aanvaringen parlement en koning vanwege diens religieuze (Declaration of Indulgence 1672, maar Test Act 1672) en buitenlandse (Engels-Franse alliantie 1672) politiek Danby Danby brengt koning en parlement dichter bijeen, einde oorlog 1674, opkomst Court Party, huwelijk William & Mary, maar Popish Plot 1678 Exclusion Crisis Poging tot uitsluiting Jacobus II, ontstaan Tory en Whig partijen. Regering zonder parlement Whigs buitenspel gezet

9 Jacobus II 1685-1688 1685 Monmouth Rebellion
Politiek Jacobus II vervreemdt kerk en parlement: - benoeming katholieke officieren - opbouw staand leger - Tyrconnel in Ierland - closeting - intrekken Penal Laws en Test Act - Dispensation & suspension - ‘pack’ parlement - Ecclesiastical Court - Declaration of Indulgence Bedreef Jacobus II een katholieke of een absolutistische politiek? Lancelot Schellevis

10 De Glorieuze Revolutie 1688-1689 ‘pro religione et libertate’?
April Vraag om Willems interventie Mei Declaration of Indulgence Juni Jacobus III geboren Proces zeven bisschoppen ‘Zeven’ nodigen Willem uit Alliantie Brandenburg-Republiek Juli Aartsbisschop van Keulen sterft Sept Brandenburg bezet Keulen Frankrijk valt Palts binnen Okt Willem III’s Declaratie Nov Willem III landt in Torbay Frankrijk verklaart Republiek oorlog Salisbury Plain Dec Jacobus vlucht naar Frankrijk Willem III arriveert te Londen Feb Willem en Mary Banqueting Hall April Willem en Mary gekroond Mei Frankrijk verklaart Engeland oorlog Bedreef Willem III een godsdienstige buitenlandse politiek? Pieter Peek I Swarigheden 1. Zo ‘t mislukt, 2. Zo we in oorlog raken, hoe deselve uit te voeren? waar omtrent te considereren. 1. wie dan al tegen ons zekerl. wezen zal, 2. wie na 5 apparentie, dewijl zij ‘t geven? De naam van religions oorlog 3. Onze onmagt 1. Verloop in onze finantie, 2. ‘t verval van onze fortificatien, 3. verarming van onze ingezetenen 4. ‘t verloop in onze Negotie, scheepvaart, nering en welvaren, vermindering onze inkomsten van onze vaste goederen, gelden. Swaare ordinaris schattingh, in cas van oorlog nog swaarder, onderhout armes 5. Wie zal ‘t hier te lande waarnemen als SH buiten is? II Waar tegens weder te considereren valt 1. Voornemen van koning van Engeland om ons te overmeesteren om twee redenen: polticq, kerkelijk 2. Dat zij maar wachten op bequaame gelegentheit 3. Dat dit blijkt uit ‘t geenen ze hebben gedaan en gezegd 4. Dat het Verh. zeer apparent is, zo we het nu niet doen, het te laat is 5. Dat zo SH zegt de tijd nu goed is, zowel vanwege alliantie als constitutie Engeland 6. Dat als het lukt, de protestantse religie en onze Staat beijde schijnen geassegureert Welke consideratien mij in een zeer grote perplexiteit brengen Maar considererende de eenparigheit van de heren van het Groot Besogne in den Haag, maar ook haar grote ijver om de prins bij te springen, maar ook de inclinatie van de predikanten en het volk, zo meen ik dat het beter is het verzoek van SH in te willigen dan niet

11 Williamanmary: England Ruled by an Orange
Godly Reformation Bill of Rights Toleration Act (Comprehension Bill) Triennial Act Bank of England Engels-Nederlandse alliantie Onderwerping Ierland Negenjarige Oorlog Disputen over leger en favorieten A true and exact Relation of the Prince of Orange’s publick Entrance into Exeter Zeer korte lijst van de stoet: 200 cavalerie met Earl of Macclesfield, bijna allen Engelsen 200 zwarten 200 Laplanders 50 gentlemen met he banier ‘God and the Protestant religion’ 50 paarden Prins op milk-white Palfrey 200 gentlemen 300 Zwitsers 500 voluntiers zijn kaptein en 600 man Daarna rest van het leger met veel acclaim ontvangen Bron Declaration of Reasons Bron Declaration of Rights

12 Tweede-Israëlgedachte
‘Gelooftet, Hollandts volck, dat Godes eyghen segen In Hollandt is geplaetst, in Hollandt is gelegen’ Jacob Cats ‘the living God is onely the Englysh God’ [Who reveals Himself to His servants,] ‘as His manner is, first to the Englishmen’. John Milton Leg aan de hand van Tony Claydons artikel uit hoe de Engelsen zich na 1688 vereenzelvigden met het uitverkoren volk van Israël Dirk-Jan Nijsink

13 Interessant zijn vooral de zeven maximen die Teellinck noemt
Interessant zijn vooral de zeven maximen die Teellinck noemt. Zij geven uitstekend het denkkader van de Zeeuwse piëtisten weer  1. Dat we de door God gegeven vrijheid handhaven 2. Dat we de Spanjaarden (later de Fransen) zullen wantrouwen 3. Dat we ons houden aan de Unie 4. Dat we een sterk leger op de been zullen houden 5. Dat we het Oranjehuis zullen handhaven en eren 6. Dat we de WIC zullen steunen, zowel in hun strijd tegen de godde- loze Portugezen als in hun missie-opdracht onder de indianen 7. Dat we boven alles de gereformeerde religie zullen hand­haven en beschermen  " 't huys van Nassouw als Moses die Godts volck beschermt en oock geleyt heeft sonder vree­zen" pamflet 1660 de Geneesmiddelen voor Hol­lants-qua-en (1672 "wij hebben van doen eene kloecke medi­cijn, en die hebben wij gevonden in de doorluchtige vorst den prince van Oranje". De verwachtingen zijn hoog gespannen en doen nogal messiaans aan: "Hy sal de kercke en de staat suyveren van de suyrdesem der Armini­anen, Socinianen en Atheïsten, verjagende en verstootende de zelve uyt de consistorien en de raedhuysen. Hy sal de getrouwe lee­raers aenmoedig­hen om tot Godt vrijmoedigh te smeecken, ende de predicstoelen herstel­len in hare oude liberteyt en vrijheydt.“

14 Proeftentamenvraag Tussen 1642 en 1649 werd Engeland verscheurd door een burgeroorlog   a) Welke verschillende theologie en kerkvorm stonden de puriteinen en de arminianen voor? b) Welke grieven had het parlement tegen Karel I? c) Geef een korte beschrijving van de eerste burgeroorlog ( ). d) In zijn artikel gaat Morrill in op drie mogelijke oorzaken voor de Engelse Burgeroorlog. Beschrijf deze kort en leg uit waarom volgens hem een van deze drie uiteindelijk de doorslag gaf. e) Evenals vele vorsten heersten de Stuartmonarchen over meerdere koninkrijken. Welke waren dat er waarom zaten zij in een bijzondere positie?