Werken aan een gezond binnenmilieu

Presentatie over: "Werken aan een gezond binnenmilieu"— Transcript van de presentatie:

1 Werken aan een gezond binnenmilieu
Luchtwegklachten en werk

2 85% van onze tijd brengen we binnen gebouwen door
op het werk, op school en in onze huizen het meest van de tijd (65%) Gezondheidsraad 2013 – Een gezond binnenmilieu in de toekomst 2

3 Redenen voor aandacht gezond binnenmilieu:
Voldoen aan arbowetgeving Vermindering van gezondheidsklachten Vermindering van verzuim en uitval Verhoging van productiviteit Relatie met energiebesparing en daarmee kostenbesparing

4 Arbowetgeving Zorgen voor: Veilige en gezonde werkomstandigheden
Een gezond binnenmilieu Dat wil zeggen: voorkomen dat werknemers luchtwegklachten of andere klachten krijgen als gevolg van het binnenklimaat in bedrijfsgebouwen

5 Meer specifiek Arbeidshygiënische strategie:
Voorkomen blootstelling aan allergenen en stoffen die kunnen irriteren Afscherming van bron of vermindering van blootstellingsduur Persoonlijke beschermingsmiddelen In de Arbowet, en dan vooral het arbobesluit zijn bepalingen opgenomen over het werken met stoffen die een allergische reactie (allergenen) of irritaties (irritatieve stoffen) kunnen veroorzaken. De werkgever heeft de volgende verplichtingen: Blootstelling aan allergenen en stoffen die irritaties kunnen veroorzaken, moet zoveel mogelijk vermeden worden. Als blootstelling niet voorkomen kan worden, moet de duur van de blootstelling beperkt worden. Bij blootstelling moeten er persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking worden gesteld. Van de stoffen die gezondheidsklachten op kunnen leveren moet de aard en mate en duur van de blootstelling bepaald worden. 5

6 Ook volgend uit de arbowet
Voldoende grootte werkruimte: Luchtvolume van belang voor ventilatie en daarmee luchtkwaliteit NEN norm 1824 Was voorheen 8m2, nu optelsom van wat werknemer nodig heeft: Werknemer zelf : 4 vierkante meter een plat beeldscherm: 1 vierkante meter Ladenkast: 1 vierkante meter etc. Ook is er een bepaling over de grootte van werkplekken in dit kader opgenomen: de afmetingen en het luchtvolume van de arbeidsplaats zijn zodanig, dat de werknemer zonder gevaar voor de veiligheid, de gezondheid of het welzijn zijn arbeid kan verrichten (art van het Arbobesluit). De afmetingen zijn in het belang van ventilatie en daarmee een goede luchtkwaliteit op de werkplek. Inspectie SZW controleert hierop. 6

7 Andere verplichting Beroepsastma melden als beroepsziekte
Door bedrijfs- of verzekeringsarts Anoniem Voor registratie, signalerings- en preventie doeleinden Een andere wettelijke regeling waarmee binnen het bedrijf rekening moet worden gehouden, is dat bedrijfsartsen verplicht zijn om beroepsziekten, zoals beroepsastma te melden bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten ( (NCvB). De beroepsziektemelding is anoniem: naast informatie over de aard van de ziekte en de arbeidsomstandigheden die geleid hebben tot het ontstaan van de ziekte, vindt registratie van het geslacht en geboortejaar van de betreffende werknemer plaats. Van het bedrijf wordt alleen de bedrijfstak vermeld. Het NCvB gebruikt de meldingen om signaleringsrapportages te kunnen maken, die weer aanleiding kunnen geven tot preventieve maatregelen per bedrijfstak. Als bedrijf dient u vanuit uw verplichtingen voor een gezonde en veilige werkomgeving wel maatregelen te nemen om beroepsgerelateerde astmaklachten te voorkomen en te verminderen. 7

8 Vermindering gezondheidsklachten
Helft van werknemers ondervindt hinder of ongemak van het binnenklimaat 1 op de 5 heeft klachten als gevolg van het binnenmilieu Huidirritaties,droge ogen, hoofdpijn, duizeligheid, luchtwegklachten

9 Vermindering van verzuim
Van alle werknemers heeft 12% luchtwegklachten, zoals astma en COPD (chronische bronchitis, long emfyseem) COPD in top 5 oorzaken van arbeidsverzuim in Nederland Per jaar verliezen werknemers met luchtwegklachten 13 werkdagen door hun ziekte Longfonds Factsheet Chronische longziekten en werk via 9

10 Onderzoek toont aan Een gezond binnenmilieu leidt tot een:
Daling van het verzuim vanwege klachten met 25% Stijging van arbeidsproductiviteit met 10-15% Bron: Boerstra et al, 2006 Bron: Boerstra AC, Leijten JL, Haans L (2006) Literatuuronderzoek gebouwgebonden gezondheid, comfort, productiviteit en ziekteverzuim in relatie tot energiegebruik SenterNovem/BBA, 2006. 10

11 Verder is van belang Energiebesparende maatregelen hebben een gunstig effect op: het binnenmilieu de gezondheid van werknemers de portemonnee van het bedrijf

12 Gezond binnenmilieu Richtlijn schone lucht
Gezondheidsbevorderende maatregelen Ziekteverzuimverlagende maatregelen Productiviteitbevorderende maatregelen

13 ‘Richtlijn schone lucht’
Hoeveelheid CO2 in een ruimte is maat voor ventilatie Met behulp van een CO2 meter Bovengrens is 1400 ppm (parts per million) Goed geventileerde ruimte < 800 ppm Richtlijn schone lucht De mate van ventilatie is een goede en veel gebruikte richtlijn voor ‘schone lucht’. De mate van ventilatie wordt afgeleid van het CO2 niveau in een ruimte, gemeten met een CO2 meter. Het CO2-niveau wordt daarbij uitgedrukt in een ppm waarde (Parts Per Million). Als bovengrens wordt meestal 1400 ppm gehanteerd. Geeft de meting < 800 ppm aan, dan is dit een indicatie voor een goed geventileerde ruimte. Een arbeidshygiënist kan u ondersteunen bij het uitvoeren van deze metingen en u tevens adviseren over te nemen maatregelen zoals ventilatie, afzuiging en andere mogelijkheden. 13

14 Gezondheidsbevorderende maatregelen
Maatregelen bij de bron Ventilatie en afzuiging Voor afscherming van de stoffen 14

15 Maatregelen bij de bron
Het vervangen van gebruikte stoffen door alternatieven die niet prikkelend of allergeen zijn De stof in andere vorm gebruiken, zoals een korrel (geperste vorm) in plaats van een poeder Het gebruik van whiteboard stiften verminderen binnen bedrijven De stof in andere vorm gebruiken, zoals een korrel (geperste vorm) in plaats van een poeder. Zo vervangt men in de agrarische sector voermeel door krachtvoer in de vorm van korrels. 15

16 Vervolg maatregelen bij de bron
Werknemers verzoeken geen tot weinig parfum of after shave te gebruiken Niet roken in bedrijfsauto’s (ook wettelijk verplicht vanuit Tabakswet) De rookruimte niet op een gang plaatsen waar mensen continu werken (er is vrijwel altijd hinder van rook door kieren) Een bedrijfsauto is een werkplek en valt daarmee onder de Tabakswet: werknemers hebben recht op een rookvrije werkplek. 16

17 Ventilatie en afzuiging
Check de ventilatie in de gebouwen en bijbehorende ventilatiesystemen Check het gebruik van de ventilatie/klimaatsystemen: worden deze gebruikt en op een goede manier Maak gebruik van puntafzuiging of afzuiging van de stof direct bij de bron op een andere manier

18 Voor afscherming van de stoffen:
Zorg dat werknemers maar een korte tijd of bij voorkeur niet in de ruimtes hoeven te werken waar de stoffen vrij komen Verplaats apparatuur naar afgesloten ruimtes met goede ventilatie en of afzuiging In sommige gevallen wordt overdruk gebruikt, zoals in cabines, om de betreffende stof buiten de werkruimte te houden Voor persoonlijke beschermingsmiddelen kunt u zich laten adviseren door een arbeidshygiënist of een Arbodienst. Het is de bedoeling is dat ademhalingsbeschermingsmiddelen een tijdelijke oplossing zijn, gezien de bronaanpak. 18

19 Verder werkomgeving gerichte maatregelen
Zorg voor goede ventilatie en luchtcirculatie. Gebruik hierbij de richtlijn voor luchtkwaliteit als maatstaf Ga uit van een minimale 6m2 per werkplek (NEN norm 1824), dit in verband met de mogelijkheid van voldoende luchtvolume en ventilatiemogelijkheden 19

20 Werkgerichte maatregelen
Het schoonmaken en schoon houden van werkplekken is een basis vereiste. Let bij het schoonmaken op het gebruik van sterk geurende of irriterende stoffen. Hier hebben alle werknemers baat bij, waaronder ook de schoonmakers.

21 Vervolg werkomgeving maatregelen
Ook het opbinden van snoeren en het gebruik maken van dichte kasten bevordert dat werkplekken makkelijker schoongemaakt kunnen worden en dat stof zich minder gauw ophoopt Gebruik gladde vloerbedekking, ter voorkoming van stof en om het schoonmaken te vergemakkelijken Hetzelfde geldt voor raambekleding: gladde plastic lamellen in plaats van stoffen gordijnen Groene bladplanten kunnen helpen de luchtkwaliteit te verbeteren. In het verbeteren van het binnenklimaat kunnen ook groene planten een rol spelen. De luchtverbeterende werking van groene planten zit in het absorberen van schadelijke stoffen, het filteren van vuil- en stofdeeltjes uit de lucht en het op peil houden van de luchtvochtigheid. Verder zorgen planten voor verkoeling. TNO onderzoek wijst uit dat groene planten bijdragen aan vermindering van vermoeidheid- en stressklachten en daarmee de gezondheid van werknemers bevorderen. 21

22 Let op regelmogelijkheden
4.000 ambtenaren, 44 kantoorgebouwen Geen relatie tussen klachten en binnenklimaat Wel gevonden: meer klachten bij medewerkers die omgeving niet konden beïnvloeden medewerkers met meer regelmogelijkheden, niet alleen minder stress maar ook minder klachten over binnenklimaat Effect van regelmogelijkheden en ervaren stress Uit een Engels onderzoek onder ruim ambtenaren, werkzaam in 44 verschillende kantoorgebouwen, kwam naar voren dat er géén relatie was tussen het binnenklimaat (temperatuur, luchtvochtigheid, aanwezigheid van stoffen en bacteriën in de lucht, type ventilatiesysteem) en gemelde klachten zoals hoofdpijn, irritatie van ogen en luchtwegen, vermoeidheid en verkoudheid. Wel bleek dat medewerkers die hun omgeving konden beïnvloeden minder klachten rapporteerden dan degenen die dit niet konden. Tevens is er een relatie met het werk zelf: medewerkers met meer regelmogelheden en minder ervaren werkstress, ervaren minder klachten dan degenen die minder invloed op het werk hebben en meer werkstress ervaren. Opvallende bevindingen die niet alleen aangeven dat het gebouw er toe doet, maar nog meer hoe werkgever en werknemers met elkaar het werk organiseren. Bron: Marmot ea, 2006, vermeld in managersonline.nl, 2007: Sick Building Syndroom is gewoon werkstress. 22

23 Specifieke aanpassingen
Voor werknemers met luchtwegklachten Raadpleeg arbeidsdeskundige of bijvoorbeeld bedrijfsarts Ga mogelijkheden na voor eventuele vergoedingen voor aanpassingen voor medewerkers Informeer ook bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) naar eventuele vergoedingen voor het aanpassen van werkplekken voor (re-integrerende) medewerkers met astma of COPD en fiscale consequenties van het in dienst hebben of nemen van medewerkers met een arbeidshandicap (bijvoorbeeld loondispensatie, no-risk polis). 23

24 Maatregelen gedrag werknemer
Geef werknemers informatie over wat een gezond binnenklimaat inhoudt en wat werknemers daar zelf in kunnen doen: Aandacht hebben voor ventilatie, verse lucht Gebruik maken van afzuigsystemen Goed gebruik van ventilatie- en klimaatsystemen

25 Vervolg werknemer gedrag
Eventueel gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) Het schoon houden van werkruimtes of zodanig achterlaten dat schoonmakers de ruimte gemakkelijk kunnen schoonmaken. Voer bijvoorbeeld een clean desk policy in.

26 Gedrag van collega’s onderling
Wat kunnen collega’s van werknemers met astma en COPD doen om hen prettig te laten werken: Begrip tonen voor collega‘s met astma en CODP Geen overmatig gebruik van persoonlijke parfums, deodorant of after shave Niet roken of in ieder geval niet op het werk

27 Maatregelen gericht op leidinggevenden
Informeer leidinggevenden over de relatie tussen gezond binnenmilieu, gezondheid en luchtwegklachten. Mogelijk dat energiebesparing daarbij een extra aansprekende factor kan zijn 27

28 Vervolg leidinggevenden
Geef informatie aan leidinggevenden over de relatie tussen luchtwegklachten en werk, met specifiek aandacht voor astma en COPD: Houd bij medewerkers met astma rekening met het grillige karakter van de aandoening (onverwachte moeheid en verzuim). In tegenstelling tot astma zijn bij COPD de klachten voortdurend aanwezig en is men eerder vermoeid. Astma Astma is een ontsteking van de luchtwegen, die chronisch is en niet te genezen. Vooral het moeilijk kunnen ademhalen kenmerkt astma. Mensen met astma zijn kortademig, ademen 'piepend' en hoesten veelvuldig. De oorzaak hiervan is dat de luchtwegen van mensen met astma erg prikkelbaar is. Het inademen van allerlei stoffen prikkelt de luchtwegen zodanig dat er klachten optreden. Een ander opvallend aspect van astma is dat de klachten periodiek en in aanvallen optreden. Vooral ’s nachts en ’s ochtends vroeg hebben mensen met astma vaak een aanval. Veel mensen met astma zijn ook allergisch. De aanleg voor prikkelbare luchtwegen en allergieën is erfelijk. In het geval beide ouders astma hebben of allergisch zijn voor bepaalde stoffen, loopt een kind 70% kans hier ook aanleg voor te hebben. Als een van de ouders dit heeft, is de kans 50%. Kinderen met ouders zonder klachten, hebben een kans van 5-10% op luchtwegklachten. De klachten komen niet in gelijke mate voor. De één is meer gevoelig voor bepaalde stoffen dan de ander. Ook zijn er vaak seizoensinvloeden. De prikkels waar de luchtwegen op reageren worden vaak ingedeeld in niet allergische en allergische prikkels. Niet-allergische prikkels zijn bijvoorbeeld sigarettenrook, parfum en mist. Allergische prikkels – ook wel allergenen genoemd - zijn onder meer: de huisstofmijt in huisstof, huidschilfers van dieren, zoals katten, honden, cavia's en vogels, stuifmeel of pollen van sommige soorten grassen, bomen of planten, schimmelsporen. Het effect van deze prikkels voor mensen met astma is dat zij het benauwd krijgen of gaan ‘piepen’. Deze klachten kunnen na een half uur optreden, maar ook pas na een dag. Dit maakt het lastig om de oorzaak van de benauwdheid te achterhalen. COPD COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Diseases, in het Nederlands vertaald als Chronische obstructieve longaandoeningen. COPD is de verzamelnaam van chronische bronchitis en longemfyseem, longaandoeningen die de ademhaling hinderen. Bij longemfyseem zijn door een ontsteking en of beschadiging van de longen de luchtwegen vernauwd. Chronische bronchitis is een chronische vorm van luchtwegvernauwing. Door een chronische ontsteking zijn de kleinste buisjes van de luchtwegen en de longblaasjes beschadigd, met slappere wanden van de luchtwegen tot gevolg, waardoor het uitademen lastig wordt en veel energie kost. Dit leidt tot kortademigheid. Door de ontsteking neemt ook het aantal longblaasjes af. COPD komt bij circa 2% van de Nederlandse bevolking voor en dan vooral bij oudere mensen. Circa 1 op de 5 mensen boven de 80 jaar heeft de diagnose COPD. COPD komt in gradaties voor. 80% van de mensen heeft een lichte of milde vorm van COPD, de overigen een ernstige vorm. De vorm van COPD wordt bepaald aan de hand van longfunctieonderzoek naar de werking van de luchtwegen en de longen. De klachten beginnen vaak met hoesten, veelal ook het zo genoemde ‘rokershoestje’ waarbij ook slijm wordt opgehoest. Verder zijn kortademigheid en piepende ademhaling bij inspanning (sporten, zwaar lichamelijk werk) kenmerken. De mate van COPD wordt erger als bij lichtere inspanning zoals traplopen of stevig wandelen dezelfde klachten optreden. Of wanneer kortademigheid optreedt bij dagelijkse handelingen, zoals wassen en aankleden. In de meest ernstige vorm kan het hart het lichaam onvoldoende van zuurstof voorzien en is externe zuurstof noodzakelijk. COPD wordt meestal veroorzaakt door roken. De luchtwegen zijn aan de binnenkant bekleed met slijmvlies dat slijm produceert. Door tabaksrook raakt het slijmvlies ontstoken waardoor het meer slijm aanmaakt. Onder invloed van tabaksrook kunnen ook de luchtwegspiertjes zich samentrekken, waardoor de luchtpijp vernauwd wordt. Zowel het slijm als de vernauwde luchtpijp maken ademhalen moeilijker. De luchtwegen van mensen met COPD reageren ook op stoffen als chloor en ammoniak, weersomstandigheden, zoals mist, regen, vochtig weer, sterke temperatuurswisselingen of koude lucht. 28

29 Werk, astma en COPD: Belangrijk zijn regelmatige werktijden, niet werken onder tijdsdruk en veel regelmogelijkheden in het werk. Zorg bij medewerkers met astma en COPD eventueel voor aanpassingen in werkdruk, werktempo of werktijden; bied hen indien nodig latere begintijden of extra pauzes aan. Indien problemen niet op een andere manier opgelost kunnen worden, bespreek dan samen met medewerkers met astma of COPD of een andere functie of werkplek in het bedrijf haalbaar is Zie ook 29

30 Positief effect op gezondheid én energiebesparing:
Goede thermische isolatie van de gebouwschil Gebruik van lage temperatuurverwarming – hogetemperatuurkoeling Goede opleveringscontroles en ‘fine-tuning’ van klimaatinstallaties voor ingebruikname Adequaat onderhoud van (mechanische) ventilatiesystemen (tijdige vervanging van filters, periodiek hygiënisch onderhoud van luchtbehandelingskasten en ventilatieboxen, e.d.) Bron: deze informatie is afkomstig uit Boerstra et al. (2006) Literatuuronderzoek gebouwgebonden gezondheid, comfort, productiviteit en ziekteverzuim in relatie tot energiegebruik. BBA In opdracht van SenterNovem. 30

31 Verlaging verzuim én energiebesparing
Vermijding van bevochtiging en dan m.n. sproei/verdampingsbevochtiging (= relatief snel microbiologisch verontreinigd) Tijdige vervanging (ca. 1 keer per half jaar) van vervuilde filters (in centrale luchtbehandelings- kasten maar bv. ook in decentrale units) Vermijding van het gebruik van risicovolle (geluid, verontreiniging, tocht) klimaatsystemen als gevel inductie-units, fancoilunits en VAV-systemen Bron: deze informatie is afkomstig uit Boerstra et al. (2006) Literatuuronderzoek gebouwgebonden gezondheid, comfort, productiviteit en ziekteverzuim in relatie tot energiegebruik. BBA In opdracht van SenterNovem. 31

32 Productiviteit bevorderen én energiebesparing
Vermijding van bevochtiging en dan m.n. sproei/verdampingsbevochtiging (= relatief snel microbiologisch verontreinigd) Tijdige vervanging (ca. 1 keer per half jaar) van vervuilde filters (in centrale luchtbehandelingskasten maar bv. ook in decentrale units)

33 Vervolg productiviteit en energiebesparing
Adequate daglichttoetreding (zonder hinderlijke bijwerkingen als verblinding) Vermijding van het gebruik van risicovolle (geluid, verontreiniging, tocht) klimaatsystemen als gevel inductie-units, fancoilunits en VAV-systemen Een binnenklimaatdeskundige kan u ondersteunen om deze keuzes te maken en daadwerkelijk de juiste maatregelen door te voeren. 33

34 Kortom, we kunnen maatregelen nemen om een gezond binnenmilieu ook lonend te laten zijn voor onze medewerkers en ons bedrijf