meertaligheid in de klas: Methodieken en materialen

Presentatie over: "meertaligheid in de klas: Methodieken en materialen"— Transcript van de presentatie:

1 meertaligheid in de klas: Methodieken en materialen
Koen Van Gorp Centrum voor Taal en Onderwijs, KU Leuven Leuven, 27 november 2014

2 Meertaligheid: voor- en nadelen? Meertaligheid op school en in de klas
Programma Meertaligheid: voor- en nadelen? Meertaligheid op school en in de klas Tweetalig onderwijs Talenrijkdom op school een plaats geven Veeltalig functioneel leren Radio Tika, een veeltalige taak Talensensibilisering Talensensibilisering: achtergronden en praktijk Talenbeleid

3 1 Meertaligheid: voor- en nadelen?

4 Krantenkoppen april 2014: thuistaal…
Turks spreken op speelplaats mag ‘Laat kinderen hun taal spreken op school’ Goede thuistaal, goed Nederlands Geen Nederlands op de speelplaats is georganiseerde achterstelling, vermomd als progressiviteit Alleen Nederlands als schooltaal niet zo gek Kiezen we dan voor apartheid? In een taalbad verzuip je Taal op school: intimideren of stimuleren Thuistaal op school: vloek of zegen? Verplicht Nederlands op de speelplaats: de droom én illusie van de Vlaamse identiteit en vooruitgang

5 De twee gezichten van meertaligheid
Turks Engels Leerkracht in klas met kleurrijke thuistaalsamenstelling: “Hij kan goed Engels!” WIT Goede meertaligheid ZWART Slechte meertaligheid Standaardtaal Tussentaal

6 Leerlingen aan het woord
“Turks spreken is om stout te doen, want da mag nie.” “Ik hoop altijd dat mijn mama weer geen Turks spreekt aan de poort.” “Ze denken dat we alleen over domme dingen in het Turks kunnen praten. In hun ogen is Turks een vieze taal.” “Andere talen, zijn dat dan ook de vieze talen?” “Dat is het meest gênant, als de juf uiteindelijk zegt: ‘Kom, zeg het nu maar in het Turks.’ Dan zijt ge echt dom.” “Als Feyza dat stiekem in het Turks zegt, snap ik het soms.”

7 Argumenten van leerkrachten
Ouders willen dat zelf niet! De thuistaal van de leerlingen zelf is arm. Gebruik van de thuistaal vormt kliekjesvorming in de hand. Ik verlies controle over wat er gebeurt in de klas. Tijd om Nederlands te leren is sowieso beperkt. Ik heb tientallen thuistalen in mijn klas.

8 Waar of niet waar? Tweetaligheid leidt tot achterstand in het denken en in talenkennis. Tweetaligen zijn nooit in staat om één taal goed te beheersen. Het leren van andere talen gaat ten koste van het Nederlands. Een kind kan altijd een tweede taal leren. Een kind moet één taal goed beheersen voor het een tweede taal kan leren.

9 Allemaal misverstanden
Waar of niet waar? Tweetaligheid leidt tot achterstand in het denken en in talenkennis. Tweetaligen zijn nooit in staat om één taal goed te beheersen. Het leren van andere talen gaat ten koste van het Nederlands. Een kind kan altijd een tweede taal leren. Een kind moet één taal goed beheersen voor het een tweede taal kan leren. Allemaal misverstanden Mythes

10 Meertaligheid: voordelen
Cognitieve flexibiliteit en overdraagbare vaardigheden Betere resultaten in alle vakken. Minder grote kans op Alzheimer. Onderzoek: Tweetaligheid vertraagt veroudering van het brein! Onderzoek: Switchen tussen talen lijkt belangrijk Mensen die actief tweetalig zijn, krijgen de ziekte van Alzheimer met vierenhalf jaar vertraging. Dat blijkt uit onderzoek in twee Vlaamse universitaire ziekenhuizen. DS Mensen die actief tweetalig zijn, krijgen de ziekte van Alzheimer met vierenhalf jaar vertraging. Dat blijkt uit onderzoek in twee Vlaamse universitaire ziekenhuizen. De onderzoekers vermoeden dat het verschil te maken heeft met de grotere plasticiteit van de hersenen van tweetaligen Hilde Van den Eynde Het Brusselse ketje dat soepel switcht tussen het Frans en zijn Brusselse dialect. De Gentenaar die thuis Frans spreekt, maar Nederlands op school of op het werk. Ze zijn niet alleen te benijden wegens hun talenkennis, ook hun gezondheid vaart er wel bij. Want bij actieve meertaligen valt de diagnose van Alzheimer, een ziekte die het geheugen aantast, gemiddeld vierenhalf jaar later dan bij mensen die in hun dagelijkse leven slechts een taal gebruiken. Dat blijkt uit onderzoek van Evy Woumans, Michael Stevens en Wouter Duyck van de Gentse universiteit. De psychologen vergeleken het moment waarop 69 eentalige en 65 tweetalige Belgen in de universitaire ziekenhuizen van Gent en Brussel de diagnose van Alzheimer kregen. Bij de eentaligen was dat op 71,5 jaar, bij de tweetaligen op 76,1 jaar. Het duurde met andere woorden ruim vierenhalf jaar langer voor de ziekte zich bij de tweetaligen openbaarde. Migranten Onderzoeksleider Wouter Duyck was zelf verbaasd over de uitkomst. ‘Dit is echt wel een gigantisch groot verschil, ik had dit niet verwacht. Weliswaar was een dergelijk effect van meertaligheid eerder al in Canada gevonden, maar daar ging het over tweetalige migranten. En mensen die de guts hebben om hun valies te pakken en te verhuizen kon je niet zo maar vergelijken met niet-migranten, dacht ik. Maar nu blijkt hetzelfde dus te gelden voor een- en tweetaligen zonder migratieachtergrond.’ Het is al langer bekend dat de hersenen van actief tweetalige mensen soepeler zijn dan die van actief eentaligen (die eventueel wel een tweede of derde taal beheersen maar die niet dagelijks of wekelijks gebruiken). Meertaligen scoren beter op informatieverwerkingstests dan eentaligen, en meertalig opgevoede kinderen presteren beter dan eentaligen op school. En nu blijken meertaligen verstandelijk dus ook langer fit te blijven dan eentaligen. De onderzoekers vermoeden dat het verschil heeft te maken met de grotere plasticiteit van de hersenen van tweetaligen. ‘Scans laten zien dat hun hersenen meer witte en grijze materie hebben in hun prefrontale hersenschors. Dat is het hersengebied dat ook planmatig gedrag stuurt. En dat er dus voor zorgt dat je eerst je onderbroek moet aantrekken en daarna je broek: zaken die voor mensen met Alzheimer problemen geven.’ Opmerkelijk in het onderzoek is dat het brein van tweetaligen op het moment van hun diagnose grotere schade vertoonde dan dat van patiënten die in hun leven slechts één taal gebruiken. Maar die grotere schade vertaalde zich niet in ernstiger symptomen van de ziekte. ‘Door hun hele leven tussen twee talen te schakelen, hebben de hersenen van tweetaligen een plooibaarheid verworven waarmee ze de symptomen van Alzheimer een hele tijd voor zich uit konden schuiven’, zegt Duyck. Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie. Ruim de helft van de dementerenden lijdt aan deze vorm – in België gaat het over ongeveer zeventigduizend mensen. Er is geen medicijn dat hen kan genezen, wel zijn er middelen die de aftakeling remmen. Maar deze medicijnen vertragen de aftakeling met hooguit enkele maanden. ‘Vergeleken daarbij scoort tweetaligheid stukken beter’, zegt Wouter Duyck. ‘Zelfs als je de manifestatie van de ziekte maar twee jaar kunt uitstellen, scheelt dat wereldwijd bijna 23 miljoen gevallen. Er is vandaag geen medicijn dat zulke resultaten kan voorleggen.’ De onderzoeksresultaten verschijnen binnenkort in het wetenschappelijke tijdschrift Bilingualism: Language and Cognition. De Standaard 26 november 2014 10

11 Meertaligheid: voordelen
11

12 Meertaligheid: voordelen
Cognitieve flexibiliteit en overdraagbare vaardigheden Betere resultaten in alle vakken. Minder grote kans op Alzheimer. Sociale vaardigheden Groter inzicht in communicatiesituatie. Verschil ik-jij; beter aansluiten op inhoud van gesprek. Internationaal verkeer, arbeidsmarkt Vooral ‘grote talen’: Turks, Arabisch, Chinees, Hindi/Urdu, ... 12

13 Talige voordelen Tweetalige kinderen hebben een beter inzicht in hoe talen in elkaar zitten. bijvoorbeeld wanneer het gaat om de willekeurige relatie tussen woord en betekenis. Kinderen die zowel het woord bird als het woord vogel kennen voor een dier dat vliegt, zijn zich eerder bewust van de willekeurige woord-betekenis relatie. Bijvoorbeeld bij de verwerving van het grammaticaal geslacht omdat het dialect een duidelijker onderscheid maakt tussen vrouwelijk en mannelijk, bijvoorbeeld op basis van het onbepaalde lidwoord 'een': ne man en een vrouw. Op het moment dat zij een andere taal leren, zijn ze daar gevoeliger voor dan eentalige kinderen.

14 Talige identiteit 'verbeeld': Elaine
Zuid-Afrikaanse Elaine (14 jaar): Volgt onderwijs in het Engels. Praat vooral Engels met haar ouders, broers en zussen; Afrikaans met haar grootouders en sommige vrienden. Hoofd: 'bee-bee' – taal van rapmuziek Romp: 'Afrikaans' ‘[Brown] becaues it is a very nies color and i love it and i am broun. Becaues God made me broun and i am bles of it’. Armen en handen: Engels. Het instrument om haar huiswerk en andere schooltaken te maken. The language portrait of Elaine (see Figure 1) is similar to a range of other portraits drawn by her classmates. Her home languages are Afrikaans and English. Up to the start of the 2006 school year, she had attended the English stream. Interpreting her drawing, she reports speaking mainly English to her parents and siblings and Afrikaans to her grandparents and some friends. While she thinks that English is her stronger language, she claims Afrikaans to be her favorite language. In her language portrait, the brown color representing Afrikaans fills the body. She comments, ‘[Brown] becaues it is a very nies color and i love it and i am broun. Becaues God made me broun and i am bles of it’. Her proud identification with Afrikaans and her interweaving of language and identity stand in marked contrast to how she views English. In her portrait, English is located in her arms and hands, because she sees this language as the tools she needs, in particular ‘to write my assignments’. Elaine maps IsiZulu, brought into the family by her stepfather, onto the legs: she feels that knowledge of an additional South African language will be useful in helping her find a job. Her headspace (on the portrait) is taken up by ‘Bee-Bee’, the language of rap music. Benen: Isizulu – taal van haar stiefvader. Een extra Zuid-Afrikaanse taal helpt haar bij het vinden van een job

15 Een Vlaams voorbeeld Mert, Tweetalige Nederlandse-Turkse leerling, 10 jaar, verbeeldt de twee belangrijkste talen in de vorm van de vlag. Beide zijn evenveel waard, geen waarde gehecht aan de plaats in het lichaam. Daarnaast wou hij Koreaans en Engels nog een plaats geven. Koreaans vanwege een gevechtsport die hij beoeftent. Op vraag waarom handen en voeten blauw zijn gekleurd, blauw staat voor Engels, heeft hij aan dat Engels de taal van sport en spel is.

16 Talige identiteit "To reject a child's language in the school is to reject the child. When the message, implicit or explicit, communicated to children in the school is 'Leave your language and culture at the school-house door', children also leave a central part of who they are - their identities - at the school-house door. When they feel this rejection, they are much less likely to participate actively and confidently in classroom instruction" (Jim Cummins, 2001: 19).

17 Identiteit, eigenwaarde en respect
De houding van opvoeders, leerkrachten, maatschappij tegenover de thuistaal blijkt een invloed te hebben op de eigenwaarde en de identiteit (en daardoor op leren en op integratie). Jongeren zijn erg gevoelig voor de mate waarin ze zich aanvaard voelen op school. Respect voor hun thuiscultuur, thuistaal en socio-culturele eigenheid (‘identiteit’) vinden ze van cruciaal belang, en heeft een grote invloed op hun eigen houding tegenover de school (Unicef-rapport, 2013).

18 Meertaligheid = normaalste zaak van de wereld
De meeste (en steeds meer) mensen groeien op in een meertalige omgeving (demografisch feit). Iedere taalgebruiker beschikt over een (zeer gevarieerd) taalrepertoire. Elk repertoire is biografisch en bestaat uit een unieke mozaiek van (delen van) taalvariëteiten en talen. Hoe complexer de samenleving en het individuele traject van personen, hoe complexer de taalrepertoires, alsook de inzet van deze repertoires. (naar Jan Blommaert, 2012)

19 Taalrepertoires Uitgebreid repertoire en de instrumenten om dat repertoire te vertolken Elk individu heeft een meertalig repertoire dat bestaat uit verschillende talen of taalvariëteiten die hij of zij op verschillende manieren ontwikkeld heeft (thuis, op school, verworven of geleerd) en waarin ze verschillende vaardigheden heeft ontwikkeld (luisteren, spreken, gespreksvaardigheid, lezen, schrijven, ...) tot op verschillende niveaus (Beacco, 2005). 19

20 2 Meertaligheid op school en in de klas
Tweetalig, meertalig onderwijs Talenrijkdom op school Veeltalig functioneel leren Taalsensibilisering Talenbeleid

21 Positieve effecten tweetalig onderwijs
“When students are given the opportunity to develop academically and cognitively through both their primary language and a second language, this accelerates their learning. But when students are denied use of their primary language in school, they lose several years of cognitive and academic growth while focussing on acquiring the second language, and we find that very few can make up the lost time …” (Thomas & Collier, 2000: 32)

22 Onderzoek naar rol van thuistaal
Tweetalig onderwijs: geen negatief effect op de ontwikkeling van de T2 (= Nederlands)! Hoe langer het tweetalig onderwijs volgehouden wordt, hoe positiever de resultaten voor alle betrokken talen.

23 Effecten thuistaalonderzoek Gent
Geen negatief effect op de ontwikkeling van het Nederlands. Positief effect op het zelfvertrouwen van de kinderen. Een positieve evolutie op vlak van overtuigingen van leerkrachten Een positieve evolutie in omgaan met meertaligheid op school en in de klas.

24 Gebruik van thuistaal: evolutie in kleuterklas & lagere school 2008- 2012
Functioneel gebruik T1 Teacher introduces classroom activities in the home language: With the help of parents (as experts): e.g. telling stories With the help of pupils (as experts): e.g. making an own classroom dictionary With the help of internet: e.g. text on topic of the lesson Teacher stimulates pupils to use home language during peer work: In group work To support one another Teacher responds to what pupils express in their home language: Teacher builds on experience and knowledge expressed in pupils’ home languages E.g. Teacher asks pupils about the strategies they use in problem-solving in their home language Teacher encourages pupils to use home language on isolated moments: E.g. ‘Let’s count in Turkish’ ‘Let’s sing in another language’, ‘Hox do you say X in your language?’ Teacher tolerates use of home language: Home language is allowed for well-being: children should express themselves in their own language Home language is allowed if needed: e.g. to explain something to a weaker classmate Teacher ignores home language: Explicit remarks to forbid home languages are absent Home languages are tolerated, especially on informal moments Teacher opposes use of home language: Teacher intervenes when hearing home languages: ‘Only Dutch in the classroom!’, ‘Do I hear Slovak again?’ Teacher composes linguistically heterogeneous groups to prevent interaction in home language M A X M A X M I N M I N Onderdrukking T1

25 Inzetten van de thuistaal in de klas en op school
De thuistaal als brug/steiger voor leren Kennis/vaardigheden in eigen taal (T1) als opstap naar verwerving kennis/vaardigheden in andere taal (T2) Momenten van ondersteuning/uitleg/interactie in T1 tijdens T2-onderwijs (ondersteuning door leerkracht of leerling) Videofragment: wat heb je gegeten? Thuistaal als socio-emotionele factor. Positief omgaan met thuistaal op school bevordert: welbevinden en betrokkenheid; Identiteitsontwikkeling; de kans dat emotionele kloof tussen thuis-school verkleint. Tolereren/stimuleren van thuistaalgebruik op speelplaats, in de klas, tijdens groepswerk, spel.

26 Talenrijkdom op school benutten

27 Talenrijkdom op school benutten
Laat kinderen spelen op de speelplaats in de taal die voor hen het meest vanzelfsprekend is. Bespreek met de (oudere) kinderen in de klas wat ze aan deze situatie leuk en/of lastig vinden. Maak indien nodig afspraken: bv. ‘Je toont respect voor wie jouw taal niet spreekt en schakelt over op het Nederlands wanneer een ander je niet begrijpt’. Breng de thuiscontext van de kinderen binnen in de klas door middel van bv. een familiemuur: laat de kinderen een foto meebrengen van hun familie en voorzie een plek in het klaslokaal om ze op te hangen, bv. in de kring of de leeshoek. Spreek de kinderen hierover aan en toon interesse voor de taal die ze gebruiken met hun familieleden (Wie zijn deze mensen? Hoe heten ze? Hoe spreek je hen aan? Welke talen spreek je met je (groot)ouders, je oom of tante? Je broer of zus?..).

28 Talenrijkdom op school benutten
Laat de kinderen boeken, CD’s, liedjes, kranten of tijdschriften meebrengen van thuis of haal meertalige materialen uit de openbare bibliotheek en geef ze een plaats in een keuzehoek van de klas. Reageer niet meteen negatief wanneer een leerling spontaan iets vraagt of zegt in de thuistaal. Speel in op wat de leerling aan het doen is of probeer door middel van vragen te achterhalen wat hij duidelijk wil maken. Geef niet te snel op, vraag door. Als dat niet lukt, kan je een taalgenoot inschakelen om hulp te bieden. Vraag de kinderen hoe iets wordt gezegd of geschreven in hun thuistaal wanneer je dit relevant acht in het kader van een activiteit of het welbevinden van de leerlingen. Maak eventueel een ‘spiekbriefje’ met woorden die je van pas kunnen komen (bv. troostwoorden bij kleuters).

29 Veeltalig functioneel leren

30 Veeltalig functioneel leren
Zorg voor zinvolle, motiverende activiteiten waarbij de leerlingen een probleem moeten oplossen, informatie moeten verwerken om tot een creatief eindproduct te komen, én daarbij hun thuistaal kunnen inzetten. Laat de leerlingen af en toe in taalhomogene groepjes samenwerken en geef hen de ruimte om bij het uitvoeren van taken met elkaar in de eigen taal te brainstormen, te overleggen, ideeën op te schrijven, elkaar te helpen. Ga regelmatig over hun schouders meekijken, stel vragen en/of zorg voor een klassikale terugkoppeling in het Nederlands. Laat de leerlingen een taak oplossen in de eigen taal, bv. een artikel in de eigen taal schrijven voor de schoolkrant, informatie opzoeken op internet in de eigen taal, een (digitaal of papieren) vertaalwoordenboekje samenstellen voor de klas, een familielid interviewen…

31 Veeltalig functioneel leren
Laat de anderstalige leerling tolken in zijn thuistaal bij een uitstap in de buurt, bv. op de markt of bij een klasactiviteit waarbij een ouder iets komt vertellen of demonstreren. Laat een leerling een woord, instructie of uitleg vertalen in de thuistaal wanneer een taalgenoot iets niet begrijpt in het Nederlands. Laat de leerlingen gebruik maken van vertaalwoordenboeken en online woordenboeken in de klas. [VIDEOFRAGMENT activiteit / output]

32 Radio Tika: een veeltalige taak
De leerlingen worden inwoners van het fictieve “Tikaland”, een land waar vele talen gesproken worden. In heterogene groepen van vier maken de leerlingen een radiobericht in verschillende talen voor Radio Tika. Elke groep bedenkt drie quiz-vragen (in het Nederlands) voor het publiek. De leerkracht verdeelt deze vragen over de andere groepen. Elke groep stelt zijn radiobericht voor. De andere groepen proberen hun vragen te beantwoorden. De taak wordt besproken. Vonden de leerlingen het leuk om naar een meertalig radiobericht te luisteren? Wat konden ze verstaan? Zouden ze een dergelijke radio in België willen hebben?...

33 Radio Tika in 2 verschillende klassen
School Brussel – 5de leerjaar (n = 18) 90% T2-leerders (vooral Frans als T1) middenklasse, hoge SES (slechts 10% lage SES LLN) School Ronse –6de leerjaar (n = 26) 75% T2-leerders (1/3 Marokkaans-Arabisch als T1) 65% lage SES leerlingen

34 Illustraties Brusselse klas (1)
LL1: Het is beter: tak eerst Frans, Nederlands en Fins. Want zo het is vaak zo euh aan de euh luchthaven voor XX. ‘De nummer’, ‘le numéro un on a ne ne ne. De nummer neu ne ne ne.’ En euh, da weet ik ni. LL3: Ja, ik ga in het Fins dat doen. Ja, ik ka, euh, ik praat echt heel euh goed euh Fins dus. Ik dan kan zelfs over de tsunami praten in Japan. Bij buitenlands nieuws.

35 Illustraties Brusselse klas (2)
LL1: Oh. On peut parler français? Au match aller… mais, euh, hij kan niet (wijst op LL3, die niet Franstalig is) LL3: Ja, ik kan, een beetje, maar praat maar een beetje (Verderop zal LL1 in het Nederlands duidelijk maken aan LL2 wat hij aan het doen is.) LL2: Ma nee. Euh, nee, ik kan, (wijst op blad) dit hoeft niet in Fins te schrijven LL1: Maar das grappig. Enfin, zo met allemaal die puntjes en accentjes. LL2: Er zijn niet heel veel accenten in Fins maar LL1: Maar euh nee, schrijf in Nederlands. (schrijft op). Dus! Buitennieuws: Japan.

36 Illustratie Brusselse klas (3)
LL1: Juf! (de juf loopt net langs hun bank) LL1: Ma, ja, juf, Michael wil ‘kerncentrale’ in ‘t Fins zeggen… Zeg gewoon ‘kerncentraal’[13]. LK: Maar je mag… Fins… Je mag heel ‘t nieuws in ‘t Fins doen eh. LL2: Ja. Ja maar hij weet nie hoe ‘kerncentrale’ in ‘t Fins is. LK: Euh, ik kan jou niet helpen eh. Dan vertel je ‘t zo maar eh. Vertel je wat het is [11]. LL1: Weet je wat het is? LK: je kan het door euh, of je kan het Nederlandse woord gebruiken in uw zin. Je kan het Nederlandse woord gebruiken in uw zin [12] want in Tikaland kan het zijn dat mensen het ook wel begrijpen. (Juf loopt door.) De leerling kiest ervoor om het Nederlandse woord in het Finse radiobericht te gebruiken.

37 Reflectie en discussie Brusselse klas
LLN willen in een land willen wonen met heel veel talen. LK erkent de rijkdom van met verschillende talen in contact te komen. Maar, LK erkent ook dat er communicatieproblemen kunnen ontstaan. Oplossing van een LL: introductie van een officiële taal. LK moedigt LLN aan om na te denken over de problemen die je heb als er slechts één officiële taal is. “Jij zou het Frans kiezen maar denk je dat de Nederlandstaligen hier in ons land, dat die daar mee akkoord zouden gaan?” “De mensen houden van hun taal, hé” LK legt verband tussen taak en meertalige realiteit in België, alsook haar eigen ervaringen als tweetalige: ‘vermoeiender’.

38 Leerlingen in klas B Gemotiveerd om de meertalige taak uit te voeren.
Gewend te translanguaging, te switching tussen Nederlands en Frans. Taalkeuze lijkt gemotiveerd door taalvaardigheidsniveau. Zijn zich bewust van mogelijke communicatieproblemen. Trots op het kunnen gebruiken van T1 (specialistenrol). Tolerant t.o.v. ‘onbekende’ talen. Sterk metalinguïstisch bewustzijn en vermogen om te denken en te praten over talen.

39 Leerlingen in klas in Ronse
Discussies over taalkeuzes C wil geen Arabisch spreken M wil geen Spaans spreken M wordt kwaad en zondert zich van de groep af Weerstand tegen het gebruik van de T1 verdwijnt in de loop van de taak: openen van een meertalige ruimte M schrijft een weerbericht in het Spaans M & J vergelijken Spaans en Portugees (specialistenrol) M geraakt steeds meer betrokken Andere LLN maken weerkaartjes om zo het weerbericht in het Spaans te illustreren.

40 Leerlingen in klas in Ronse
Discussies over taalkeuzes C wil geen Arabisch spreken M wil geen Spaans spreken M wordt kwaad en zondert zich van de groep af Weerstand tegen het gebruik van de T1 verdwijnt in de loop van de taak: openen van een meertalige ruimte M schrijft een weerbericht in het Spaans M & J vergelijken Spaans en Portugees (specialistenrol) M geraakt steeds meer betrokken Andere LLN maken weerkaartjes om zo het weerbericht in het Spaans te illustreren. 25° C

41 Leerlingen in klas in Ronse
Nemen hun rol als specialist op, bundelen hun krachten en vinden creatieve oplossingen Twee LLN werken samen om de tekst in het Arabisch te verbeteren Zoeken samen naar een vertaling van ‘aswolk’ in het Arabisch ‘Tikalande’ [Frans accent] "Tikalande. Oui! C'est bon ça!" Off-task: translanguaging is vanzelfsprekend: Nederlands, Arabisch, Frans – speels gedrag voor de camera.

42 Talensensibilisering

43 Talensensibilisering
‘Talensensibilisering staat voor het gevoelig maken voor en bewust maken van het bestaan van een veelheid aan talen, en daaraan onderliggend culturen en referentiekaders, in onze wereld en, dichterbij, in de eigen schoolomgeving…’ (Frijns e.a., p. 101) Drie doelen van kleuters tot … positieve attitude t.o.v. talige diversiteit bewerkstelligen. kennis en bewustzijn over taal, taalvariëteiten en talen verhogen. metalinguïstische en (meta)cognitieve vaardigheden ontwikkelen.

44 Geen taalinitiatie of vreemdetalenonderwijs
Wat is TS niet? Geen taalinitiatie of vreemdetalenonderwijs TS Betrekking op veelheid aan talen (niet beperkt tot de talen die op school worden geleerd en gebruikt) Geen tweetalig of meertalig onderwijs = TS staat niet voor leren in talen Geen functioneel gebruik van thuistalen Benut thuistalen niet om te lezen, niet om informatie te vinden, elkaar te helpen, niet om te brainstormen

45 Aansluiting bij de eindtermen Nederlands
LLn zijn bereid om op hun niveau bewust te reflecteren op taalgebruik en taalsysteem. Bij het reflecteren op taalgebruik en taalsysteem tonen de lln interesse en respect voor de persoon van de ander. Met het oog op doeltreffende communicatie kunnen lln reflecteren over Het gebruik van standaardtaal, regionale en sociale taalvariëteiten; Het gebruik van in hun omgeving voorkomende talen; Normen, houdingen, vooroordelen en rolgedrag via taal; Taalgedragsconventies; De gevolgen van hun taalgedrag voor anderen en henzelf. Lln kunnen reflecteren over een aantal aspecten van het taalsysteem vb. klanken. Lln exploreren verschillende cultuuruitingen met een talige component in hun omgeving en geven er betekenis aan.

46 Effecten op leerlingenniveau
Effecten TS Leerlingen Kennis over taal, talen en taalvariëteiten Positief effect Metalinguïstisch bewustzijn Gemengd effect Taalvaardigheid Nederlands Geen aantoonbaar effect Taalvaardigheid thuistaal Taalvaardigheid vreemde taal Attitude t.o.v. taaldiversiteit Positief effect (met name voor zwakke leerlingen) Motivatie om vreemde talen te leren Gemengd effect (niet voor alle leerlingen) Actief burgerschap Welbevinden Grootste positief effect voor meertalige leerlingen, als talige identiteit in de klas (h)erkend wordt Tijd/intensiteit: minimaal 35 à 40 lesuren volgens het Europese Evlang-onderzoek

47 Effecten op leerlingenniveau
“They started to exist in the class, before they did not really exist.” (Hélot, 2008, p. 376)

48 Effecten op leerkrachtenniveau
Effecten TS Leerkrachten Attitude t.o.v. taaldiversiteit op school en in de samenleving Positief effect  Verbreding van visie, horizon, openheid, … Attitude t.o.v. taalgemengde klassen Minder ‘verkrampt’ Vaardigheden op de klasvloer Gemengd beeld: moeite met spontaan inspelen op de aanwezige rijkdom in de klas … Hoe denken, attituden en vaardigheden verder ontwikkelen? Door vorming? Niet alleen, (ook) door begeleiding in de eigen klas als rijke leerbron

49 Effecten op ouderniveau
Didenheim-project (Frankrijk): verbeterde relatie tussen allochtone ouders en school Attitude t.o.v. taaldiversiteit: ? Vraagt meer onderzoek Aan de slag met ouders: Ouders Kersturdu Reactie papa

50 Wanneer doe je aan TS? Integreren in bestaande activiteiten, thema’s, hoeken,… Aparte activiteit Reageren op spontane momenten

51 Geplande activiteit: Moederdag / vaderdag
Aanspreekwoorden voor ‘mama en papa’ Filmpje oma en opa Versje Welke talen spreek je het liefst met mama en papa? Waarom? Welke talen met anderen? Verhaaltjes over mama en papa in verschillende talen aanbieden Welke talen spreken je mama en papa? Aanduiden op kaart?

52 TS in een taalhomogene klas?
Kansen om in te spelen op de diversiteit in de klas zijn kleiner MAAR Diversiteit in de school, omgeving, stad,… Diversiteit binnenhalen (liedjes, kranten, verpakkingen, …) Ogen en oren openen

53 Ongeplande activiteiten
Inspelen als het moment zich aandient Voorbeeld 1: Knuffel Monkey Voorbeeld 2: Jommeke –os De leerlingen mogen als ze klaar zijn met hun taak steeds boekjes lezen in de klas. Jasper leest een strip van Jommeke en vraagt aan de leerkracht waarom alle Spaanse woorden op –os eindigen. “Het Jommekesspaans. Wanneer Jommeke zich in een Spaanssprekend land verstaanbaar wilde maken, voegde hij gewoon de uitgang -os aan de woorden toe. "Ik Jommekos, kent gij de wegos naar het dorpos? Is het langs hier of langs ginderos?" En klaar was kees.” (De redactie, : over Jef Nys)

54 Waar vind je inspiratie?
Tips voor de klas- en schoolpraktijk Kijk op Je vindt er kijkwijzers, tips en tricks en ongeveer 200 lesfiches!

55

56 Kant-en-klaar lespakket?
Voor kinderen van 5 tot 12 jaar geschikt voor alle klassen 40 uitgebreide en volledig uitgewerkte lesfiches, geordend per thema Een audio-CD voorzien met geluidsdocumenten.

57 Nog enkele ongeplande activiteiten
Tijdens een schrijfoefening noteert een leerling ‘cornfleeks’. Je loopt als leerkracht door de klas en ziet dit gebeuren. De leerlingen werken in groepjes met treintabellen om de juiste treinuren uit te zoeken voor hun schoolreis. Je hoort een leerling zeggen: “Mijn oma zegt twee en half in plaats van half drie.” Voor het thema verkeer gaan de kleuters op stap rond de school. Bij een uithangbord van een Chinees restaurant waarop Chinese tekens staan, vraagt een kleuter aan de juf: “Is Chinees een moeilijke taal?”

58 Inspiratie gezocht! Minder voor de hand liggende inspiratiebronnen:
Je eigen voorraadkast: wat staat erin? Cornflakes is een Engels woord, maar vinden wij toch heel normaal. Waar komen de meeste voedingsproducten vandaan? Op vakantie leer je taal al doende, bv. het woord voor toilet Lesmateriaal: Talen op een kier speciaal voor TS, maar ook in de ‘gewone’ handboeken zijn er aanknopingspunten voor talensensibilisering Op straat vind je ook verschillende uitingen, doe eens een buurtwandeling rondom je school. De ouders van je leerlingen hebben ook heel wat in hun mars: welke talen spreken zij? Welke vreemde talen? Welke dialecten? Zijn er ook ouders die de taal van specifieke beroepen heel goed kennen? Bv. juristentaal

59 Vijf belangrijke tips Koppel de TS-activiteiten aan bestaande lessen, laat het een mooi geïntegreerd geheel zijn. Laat input indien mogelijk van de kinderen komen, dan is de betrokkenheid groter. Zet je TS-bril op! Je hoeft de taal zelf niet te spreken, kinderen hoeven de andere talen niet aangeleerd te krijgen. Kijk op Je vindt er kijkwijzers, tips en tricks en ongeveer 200 lesfiches!

60 Wegwijzer Een boekje voor de onderwijspraktijk
Inspirerende praktijkvoorbeelden en handzame tips Voor leerkrachten, coördinatoren en directies die met TS aan de slag wille Wetenschappelijk rapport Frijns, C., Sierens, S., Devlieger, M., Van Gorp, K., Sercu, L., Van Avermaet, P. (2011). ‘t Is goe, juf, die spreekt mijn taal! Literatuurstudie praktijkgericht onderwijsonderzoek in opdracht van de Vlaamse OnderwijsRaad (Vlor). Brussel: VLOR, Vlaamse Onderwijsraad. Op de websites van het CTO en SDL.

61 Valorisering van Linguïstische Diversiteit
Schoolbeleids- gids Bagage E-validiv Feitenboek

62 Validiv bagage

63 Taalstimulering én positief omgaan met meertaligheid betekent dat…
‘Er voor elk kind veel mogelijkheden gecreëerd worden om in verscheidene, interactie- en ervaringsrijke sociale contexten te functioneren en daar al zijn talig kapitaal te kunnen inzetten en dat elk kind uitgedaagd wordt dat kapitaal te verrijken, gesterkt door hoge verwachtingen en betekenisvolle ondersteuning van betrokken interactiepartners.’ (Van Gorp, 2013) ‘En daarbij moet de begeleider alles wat het kind kan gebruiken om betekenis te geven aan die taal (of om zelf betekenis te produceren via taal) inschakelen: de voorkennis van het kind, de andere talen die het al spreekt…’ (Van den Branden, 2012)

64 Hamvraag voor talenbeleid
Hoe kijken we naar en hoe gaan wij om met de aanwezige talen op school? Welke gevolgen heeft dat voor de ontwikkeling van de leerlingen?

65 Definitie talenbeleid
Talenbeleid is de structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met het oog op het bevorderen van hun algehele ontwikkeling en het verbeteren van hun onderwijsresultaten.

66 Vragen?