Comorbiditeit tussen autisme en depressie nader bekeken

Presentatie over: "Comorbiditeit tussen autisme en depressie nader bekeken"— Transcript van de presentatie:

1 Comorbiditeit tussen autisme en depressie nader bekeken
Bron:

2 Depressie of autisme? Depressie is een stemmingsstoornis die tijdens het leven ontstaat en te genezen is. Autisme is een ontwikkelingsstoornis die aangeboren is en niet te genezen is. Toch krijgen personen met autisme regelmatig de diagnose ‘depressie’ doordat er overeenkomsten zijn in de kenmerken van beide stoornissen.

3 Klinische kenmerken van depressie
sombere stemming niet kunnen genieten van dingen die vroeger als plezierig werden ervaren vaak periodiek = recidiverend verminderde eetlust prikkelbaarheid trager of onrustiger bewegen dan normaal schuldgevoelens anhedonie = verlies van interesse of plezier in bijna alle activiteiten gewichtsverlies vroeger wakker worden Bron:

4 Klinische kenmerken van autisme
Stoornis zichtbaar op alle levensterreinen Steeds op 3 deelgebieden: beperkte sociale interactie beperkte communicatie Beperkte, zich herhalende stereotiepe patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten mentale retardatie: 25% à 40% heeft een IQ lager dan 70 komt vier maal zo vaak voor bij mannen weerstand tegen verandering Bron:

5 Gemeenschappelijke symptomen tussen depressie en autisme
desinteresse in relaties, de algehele behoefte aan (sociale) terugtrekking, isolatie niet tonen van emoties algehele desinteresse in dagelijkse bezigheden moeite met verwerken van sterke prikkels angstklachten gebrek aan gezichtsexpressie gebrek aan vitaliteit

6 Hersenstructuren betrokken bij depressie en autisme en hun functies
limbisch systeem bestaande uit: amygdala: emotionele lading geven aan informatie opgeslagen in cortex, herkennen van emoties bij een ander, gezichtsherkenning, op gang brengen van stressreactie (productie van stresshormonen), verwerken van en reageren op angstprikkels, motivatie hippocampus: afremmen en stoppen van stressreactie (stresshormonen), betrokken bij opslag van informatie in het geheugen cingulaire gyrus en cingulaire cortex: geven emotionele lading aan sensorische input, emotionele reactie op pijn, reguleren van agressie frontale cortex: cognitieve (denk-)processen op hoogste niveau (plannen, structureren, ordenen en flexibel denken), jezelf in een ander verplaatsen, afremmen/stoppen van gedragingen die niet meer nodig zijn (hypo)thalamus: betrokken bij emoties, hormoonhuishouding, voortplanting en autonome zenuwstelsel Bron:

7 Hersenstructuren betrokken bij depressie en autisme en hun functies
cerebellum of kleine hersenen: coördinatie van motoriek, geheugen basale ganglia bestaande uit de nucleus caudatus, het putamen, de globus pallidus, de substantia nigra en nucleus subthalamicus: regulatie van motoriek, leren en geheugen, motivationele processen corpus callosum of hersenbalk: verbindt linker- en rechter hersenhelft hersenstam bestaande uit middenhersenen, pons en verlengde merg: verbinding tussen grote hersenen en kleine hersenen Bron:

8 Afwijkingen in hersenstructuren bij autisme en depressie
hypoplasia: onderontwikkeld of onvolledig ontwikkeld zijn van weefsel in het menselijk lichaam Bron: Theunissen, Dijkstra & Prickaerts, 2010

9 Gevolgen van afwijkingen in hersenstructuren bij autisme en depressie
bij depressie: verslechterd geheugen problemen in andere cognitieve domeinen: aandacht- en concentratieproblemen verwerkingssnelheid verminderd: trager denken en praten, trager tot uitvoer van executieve functies bij autisme: inhibitieproblemen op gedragsniveau: moeite met remmen van impulsen en remmen van agressie ontbreken aan het zien van coherentie = meer afzonderlijke delen en details dan een uiteindelijk geheel zien

10 Neurotransmissie De symptomen van autisme en depressie worden niet enkel beïnvloed door anatomische en metabole veranderingen, ook het verwerken en uiten van emoties worden sterk beïnvloed door de neurotransmissie binnen het brein betrokken neurotransmitters zijn: serotonine: regulering van affectieve respons => betrokken bij depressie (nor)adrenaline zijn snelle stresshormonen dopamine: verantwoordelijk voor fysieke en vitale kenmerken van depressie => belangrijk voor signaaloverdracht in basale ganglia dus motorische afwijkingen, traagheid bij bewegingen, anhedonie, verlaagde motivatie glutamaat: stimuleert andere zenuwcellen GABA: werkt remmend op andere neurotransmitters Chronische stress is één van de belangrijkste oorzaken van depressie

11 De invloed van stress op hersenstructuren
stressreactie van het lichaam: stressprikkel komt lichaam binnen lichaam wordt klaargemaakt voor actie door het sympathische zenuwstelsel: vrijkomen van (nor)adrenaline in de bloedbaan via het bijniermerg => zorgt voor actieve reactie ‘fight or flight’ (=vechten of vluchten) of passieve reactie ‘fright’ (=passief stilhouden) parasympathische zenuwstelsel zorgt voor ontspanning na actie HHB-as (hypothalamus, hypofyse, bijnierschors) = trage systeem van stressverwerking waarbij cortisol wordt afgegeven door de bijnierschors => dit zorgt er voor dat we stress voelen en spanning ervaren en zet een negatief feedbacksysteem in gang dat de afgifte van CRH en ACTH afremt (zie schema)

12 Afwijkingen in neurotransmissie
afwijkingen bij autisme: hoger serotonineniveau => relatie met kenmerken van autisme is nog steeds onduidelijk hoger gehalte adrenaline, noradrenaline en cortisol => kan stressgerelateerd zijn: door angst voor onbekende en onverwachte situaties kan stressniveau hoger zijn behandeling met dopaminereceptorblokkers => verminderen autistische symptomen zoals hyperactiviteit, stereotiepe gedragingen, agressie en zelfverwonding afwijkingen bij depressie: verhoogd cortisolniveau => verminderd aantal serotonine receptoren => lager serotonine gehalte => degeneratief effect op hippocampus , dus slechter in staat om stressreactie te stoppen = vicieuze cirkel dopamineniveau gemiddeld lager => motorische afwijkingen zoals onzekere loop, anhedonie en verlaagde motivatie noradrenaline verlaagd vergrote bijnierschors en hypofyse antidepressiva zoals SSRI’s, MAO’s, TCA’s => verhogen serotonine en dopamine

13 Conclusie Momenteel is het nog niet mogelijk om puur op basis van breinmaten diagnose te stellen => ‘Kan dergelijke informatie in de toekomst helpen bij het diagnostisch proces?’ Beeldvormende technieken zoals PET, SPECT en fMRI zouden kunnen helpen bij de diagnose maar brengen hoge kosten met zich mee Biochemische bepalingen van neurotransmitters in het bloed zijn waarschijnlijk van grotere diagnostische waarde maar hiervoor is verder onderzoek nodig, vooral op het gebied van ontwikkelingsstoornissen Er is geen directe link tussen HHB-as en autisme maar sociale angst kenmerkend voor autisme kan de as ontregelen => ‘Kunnen depressieve symptomen bij autisme verklaard worden vanuit ontwikkelingsstoornis of passen ze bij een depressieve stoornis op zich?’ => meer neuropsychologisch, beeldvormend en biochemisch onderzoek nodig om tot juiste conclusie te komen Bron:

14 Bronnenlijst Theunissen, A., Dijkstra, J., Prickaerts, J. (2010). Comorbiditeit tussen autisme en depressie nader bekeken. NeuroPraxis, 14(4),