Dr. Berno van Meijel / Hogeschool INHOLLAND Ede, 26 mei 2008

Presentatie over: "Dr. Berno van Meijel / Hogeschool INHOLLAND Ede, 26 mei 2008"— Transcript van de presentatie:

1 Dr. Berno van Meijel / Hogeschool INHOLLAND Ede, 26 mei 2008
Begeleiden van mensen die zelfverwonden - Contact maken en herstellen - Dr. Berno van Meijel / Hogeschool INHOLLAND Ede, 26 mei 2008

2 INTRODUCTIE Welke problemen ervaren jullie in de zorg voor patiënten die zelfverwonden? Welke problemen zijn er in de interactie tussen zorgverleners en patiënten?

3 Welke (effectieve) interventies zijn er bekend ten aanzien van zelfverwondend gedrag?

4 Interventies: Probleemoplossing: 5 RCT’s (Hawton et al, 2004)
Niet-significante vermindering van zelfverwondend gedrag (wel trend); Wel een significante vermindering van depressieve symptomen en gevoelens van hopeloosheid (Townsend et al, 2001)

5 Zelfverwondend gedrag Depressie Angst Dissociatie
Interventies: Dialectische gedragstherapie BPS (Linehan et al/ Bohus et al / Verheul et al) Vermindering van: Zelfverwondend gedrag Depressie Angst Dissociatie

6 Interventies: Psycho-analytische psychotherapie (Bateman & Fonagy, 1999 / 2001)
Individueel of groepsgewijs Borderline PS Significante afname zelfverwonding

7 Interventies: Crisiskaart / crisistelefoon (Hawton et al, 2004)
Niet-significante vermindering van zelfverwondend gedrag

8 Interventies: Continuïteit van zorg Drew, 2001
Continue begeleiding door een en dezelfde verpleegkundige bij klinische patiënten.

9 Niet-effectieve interventies
Intensieve (na-)zorg + outreaching (Hawton et al., 2004) Kortdurende opname algemeen ziekenhuis na contact SEH (Hawton et al., 2004) Toewijzing casemanager aan ambulante patiënten (Clarke et al., 2002) Outreaching en nazorg huisarts (Bennewith et al., 2002) Non suïcide contracten (Drew, 2001)

10 Interventies: wat ontbreekt?
Onderzoek naar lichaamsgerichte en inspanningsgerichte interventies.

11 Project zelfverwonding
De ontwikkeling en toetsing van een verpleegkundige interventie gericht op effectieve omgang met patiënten die zelfverwonden.

12 Uitgangspunten Belevingsgerichte zorg: zelfverwonding als ‘overlevingsstrategie’ van de patiënt Het doel wordt gesteld door de patiënt (en dat is niet per se stoppen met zelfverwonden) Overstijging van het ‘medische model’ Vermijding van ‘blaming the victim’ Verruiming van handelingsrepertoire van verpleegkundigen: professioneel handelen Verruiming van handelingsrepertoire van patiënten: selfmanagement Effectieve communicatie tussen verpleegkunde en de patiënt: gezamenlijk commitment

13 Doelen De bevordering van de communicatie tussen verpleegkundige en patiënt; De vroegtijdige signalering van oplopende stress en (dreigende) zelfverwonding: Het uitvoeren van interventies gericht op het omgaan met stress en (dreigend) zelfverwonden

14 Vorm Deel A: achtergronddocument met theoretische en praktische onderbouwing Deel B: werkboek: praktische handleiding voor patiënt en verpleegkundige om samen tot een geïndividualiseerd signaleringsplan te komen.

15 De 5 T’s voor effectieve communicatie
Tijd Timing Taal Techniek Taboes

16 (1) Tijd Behoefte van de patiënt aan tijdstippen en tijdsduur van contacten; Onderhandeling met de verpleegkundige over de invulling ervan: ruimte bieden maar ook grenzen stellen. Continuïteit van zorg bij afwezigheid van de eerstverantwoordelijke verpleegkundige

17 (2) Timing (tempo) Verwachtingen die aan de patiënt worden gesteld:
- delen van emoties, - reguleren van stress, - deelnemen aan therapie- onderdelen, - verdragen van fysieke nabijheid.

18 (3) Taal Patiënten vinden het vaak moeilijk uitdrukking te geven aan emoties Verpleegkundigen moet de uitingen van de patiënt juist leren interpreteren; Vermijding van (medisch) jargon door de verpleegkundige;

19 (4) Technieken Aandacht voor mogelijkheden, kracht en autonomie
De patiënt aan het woord over eigen motivaties en overlevingsstrategieën; Humor en relativering.

20 (5) Taboes Welke zijn de ‘geheimen’ waar niet over gesproken mag worden? Over welke thema’s wil de patiënt juist wel graag praten (maar krijgt zij daar niet de gelegenheid voor)? Welke thema’s worden door de verpleegkundige vermeden? Welk stilzwijgen hangt er binnen het collegiale team van verpleegkundigen en teamleden?

21 Hulpmiddelen voor goede communicatie
Vragenformulier 5 T’s Aanvullende lijst met moeilijke gespreksonderwerpen (taboes) Tijdslijn met levensgebeurtenissen Peilen van onmiddellijke behoeften: wat werkt wel en wat werkt niet in moeilijke tijden? Meeting Immediate Needs Inventory –Crisis (Potter e.a. 2005)

22 Vroegsignalering: doel
Het leren kennen van het proces van zelfverwonden van de patiënt Leren anticiperen op stressbronnen Vroegtijdig maatregelen nemen om verdergaande desintegratie tegen te gaan Alternatieven te vinden voor het zelfverwonden.

23 Vroegsignalering: Methode
Onderzoek naar uitlokkers - conflicten - verlaten of afgewezen worden - positieve gebeurtenissen (aandacht) - confrontatie met eisen / verwachtingen - agressief gedrag van anderen - grensoverschrijdend gedrag

24 Vroegsignalering: Methode
Onderzoek naar signalen van oplopende stress: - gevoelens: leegheid, boosheid, angst … - gedachten: ‘ik doe alles fout!’ - gedragingen: verbreken oogcontact, trillen…

25 Proces van zelfverwonden
stress tijd F0 F2 F3 drempel 10 zelfverwonden F1

26 Vroegsignalering: hulpmiddelen
Zelfverwondingsvragenlijst (Claes et al., 2004) Zelfbeschadigingslijst (Nijman et al., 2004) Het 5G schema: Gebeurtenis – Gedachten – Gevoelens – Gedrag – Gevolg

27 Formuleren van acties: overzicht
Afreageren van spanningen Creëren van veiligheid Ontspanning en positieve lichaamsbeleving Verdringing nare gedachten en beelden Herstel contact met de realiteit Lichaamsgrens en/of pijngrens opzoeken Alternatieve (creatieve) uitingsvormen

28 Acties: Hulpmiddelen ‘Doos met Attributen om Contact te houden’ (DAC) : veiligheid en contactherstel ‘De 15 minutenregel’: uitstel van zelfverwonden ‘De alles behalve je zelfverwonden-regel’: rituelen volgen … maar niet zelfverwonden

29 … en als het niet te vermijden is.
Adviezen om schadelijke gevolgen te beperken: Stellen van grenzen in de ernst van de zelfverwonding Vermijden van infecties Wondverzorging Bescherming en steun door derden

30 Vervolg Effectiviteitsonderzoek Project ‘Met mij alles goed’