Nederland en het poldermodel,

Presentatie over: "Nederland en het poldermodel,"— Transcript van de presentatie:

1 Nederland en het poldermodel, 1000-2013
Maarten Prak Jan Luiten van Zanden Universiteit Utrecht

2 Achtergrond Boek in serie over NL’se geschiedenis
Economische en sociale geschiedenis Vormgeven van duizend jaar UU-speerpunt Instituties van de Open Samenleving

3 Inhoud Probleem: hoe is ‘Nederland’ georganiseerd en welke (economische) consequenties heeft dit? Inleiding: definitie, theorie, benadering Periodisering, revolutionaire overgangen Agrarisch poldermodel: 11e-16e eeuw Commercieel poldermodel: 17e-18e eeuw Industrieel poldermodel: 19e-20e eeuw Nederland en het poldermodel in 2013

4 Vertrekpunt Anno nu “82% van de Nederlanders is gelukkig”, rapportcijfer 7,9 (SCP 2011) Lidmaatschap vereniging >85% Historisch Gestage economische groei per hoofd sinds de Middeleeuwen Vroege verstedelijking: gilden, schutterijen “discussiecultuur”

5 Definitie ‘poldermodel’
Samenleving met Hoge organisatiegraad (‘maatschappelijk middenveld’) Inspraak Sociale gelijkheid Kenmerken Conflict → compromis Coördinator = 1. Graaf van Holland, 2. Staten van Holland, 3. Nationale regering

6 Theorie: rol van instituties
Putnam (1992): ‘civil society’ North, Wallis, Weingast (2009): ‘open access society’ Acemoglu, Robinson (2011): ‘inclusive society’

7 Discussie: waar en wanneer?
Putnam: Italiaanse stadstaten (Middeleeuwen) North cs + Acemoglu/Robinson: Glorious Revolution (1689) Middeleeuws Holland?! Bill of Rights, 1689

8 Grote Vergadering 1651 Vertegenwoordigers van de gewesten en steden
Waar komt dat type samenleving vandaan? En hoe verhoudt zich dit tot huidige instituties

9 Agrarisch poldermodel, C.11-16
Ontginningen van 10-13e eeuw ‘Grote Sprong Voorwaarts’ 1350 Sterke toename verstedelijking Gelijktijdige commercialisering platteland

10 Agrarisch poldermodel, C.11-16
Institutionele revolutie van de Middeleeuwen Autonome steden en dorpen Gildenmodel Polderbesturen Feodale coördinatie Ontstaan & evolutie parlementen (‘staten’)

11 ‘eerste moderne economie’
Ontstaan ‘moderne’ markteconomie 13e-15e eeuw: markten voor goederen en arbeid, land, kapitaal Veel vertrouwen in markten (rente daalt naar 5-6%) = Efficiënte instituties

12 Revolutie 1566-1648 Protest tegen centralisatie bestuur
Gedragen door steden en gewesten Aanvankelijk diepe crisis Snel herstel van belastinginkomsten Economische groei

13 Commercieel poldermodel, C.17-18
‘Gouden Eeuw’! Internationalisering handel Amsterdam centrale stapel VOC 1602 Commerciële landbouw Trafieken

14 Commercieel poldermodel, C.17-18
Zeven republieken? Hollandse steden, burgerlijke elites Stedelijke instellingen: gilden, schutterijen Armenzorg Meer ongelijkheid, minder groei

15 Revolutie 1780-1848 Revolutie van gilden & schutterijen
Revolutie en Franse ‘hulp’=centralisatie Willem I autocraat ( ) Grondwet 1848 Begin nieuwe vormen van collectieve actie (vakbonden)

16 Industrieel poldermodel, C.19-20
Belang van diensten en landbouw Multinationals Koloniale bronnen Kennis-intensief Open economie Grote welvaart

17 Industrieel poldermodel, C.19-20
Organisaties van arbeid (C19) en kapitaal (C20) Politieke partijen (C19) Verzuiling Overlegeconomie Verzorgingsstaat (post-WW2) 1870-heden: grote cyclus, nu weer minder staat, meer markt (post-1973)

18 Grote lijnen ‘Punctuated equilibria’: lange perioden van evolutie binnen ‘vaste’ kaders (11e-15e eeuw; 17e-18e eeuw; 1870-heden), onderbroken door transformatie-perioden: c. 1600, c. 1800; opnieuw na 1970? 2000? Parallele processen van staatsvorming, schaalvergroting, commercialisering Schaalvergroting en staatsvorming: ME = identificatie met lokale eenheden (stedelijk burgerschap); VMT = transitie naar gewestelijk verbanden; C19-20 = burgers van nationale staat; nu = transitie naar Europees niveau? Correlatie met ‘globalisering’ op economisch vlak? vanaf begin integratie in internationale handelsstromen

19 Co-evolutie markt - ‘poldermodel’
‘Moderne’ markteconomie ontstaat in Middeleeuwen, tegelijk met eerste variant van poldermodel Markt = manier om tegengestelde belangen via vreedzame onderhandelingen met elkaar te verzoenen (win-win) Polderen lijkt daar sprekend op: door onderhandelingen tot ‘win-win’ compromis komen Voorwaarde: macht is deelbaar, onderhandelbaar – contra absolutisme (twee crises: Philips II en Willem I); gaat terug tot Middeleeuwse erfenis Europa Op dieper niveau: polderen is politiek bedreven door kooplieden (marchanderen, schipperen) – verband tussen commerciële traditie en politieke instituties

20 Het poldermodel anno 2013 Hoog welvaartspeil, grote tevredenheid
Overleg-economie Geringe sociale ongelijkheid Sterke organisatiegraad Globalisering en Europese integratie Verzwakking vakbeweging Dominantie markt-model → toenemende ongelijkheid Falende coördinator?