Technisch lezen en spellen

Presentatie over: "Technisch lezen en spellen"— Transcript van de presentatie:

1 Technisch lezen en spellen
2007 Hoofdstuk 2: Technisch lezen en spellen Pol Ghesquière & Aryan van der Leij Universiteit van Amsterdam Katholieke Universiteit Leuven

2 Model 1: Taakanalytische modellen
domeinspecifieke ontwikkelingsmodellen technisch lezen en spellen specifieke deelvaardigheden volgens relatief vaste volgorde verworven hiërarchische schema’s ‘latere’ vaardigheden bouwen voort op de ‘vroegere’

3 Lezen van spellende leesstrategie (teken-klankkoppelngen en auditieve synthese) via visuele synthese naar directe woordherkenning elementaire leeshandeling: alleen woorden op niveau I MK-KM-MKM niveau II MMKM-MKMM-MMKMM

4 DIRECTE WOORD- HERKENNING TEKEN-KLANK KOPPELING AUDITIEVE SYNTHESE VISUELE AUDITIEF SEQUENTIEEL GEHEUGEN DISCRIMINATIE Figuur 1: Taakanalytisch model van technisch lezen (naar Struiksma, Van der Leij en Vieijra, 2004)

5 Lezen Dus niet op niveau spellingpatronen meer lettergrepen

6 heel woord geschreven woord gesproken woord
Model van optioneel passen (‘mapping’). heel woord geschreven woord gesproken woord foneem lettergreep gesplitste lettergreep kennis van - hele woorden - grafemen - grafeem clusters - spellingpatronen spelling- patroon 2 of meer lettergrepen

7 heel woord geschreven woord gesproken woord
Model van optioneel passen (‘mapping’). heel woord geschreven woord gesproken woord foneem lettergreep gesplitste lettergreep kennis van - hele woorden - grafemen - grafeem clusters - spellingpatronen spelling- patroon 2 of meer lettergrepen

8 Spellen van auditieve spellingstrategie (auditieve analyse en klank-tekenkoppelngen) naar directe woordspelling elementaire spellinghandeling volgens fonologisch principe: alleen klankzuivere woorden

9 DIRECTE WOORD- SPELLING KLANK-KLANK KOPPELING AUDITIEVE ANALYSE VIELE SYNTHESE AUDITIEF SEQUENTIEEL GEHEUGEN DISCRIMINATIE VISUELE Figuur 1: Taakanalytisch model van spellen (naar Struiksma, Van der Leij en Vieijra, 2004)

10 Spellen Dus niet: morfologische principe (bijvoorbeeld de regels van de werkwoordspelling). etymologische principe (bijvoorbeeld leenwoorden, ‘weekend’ of ‘ei’/‘ij’ of ‘ou’/‘au’)

11 Taakanalytische modellen
zijn meer prescriptief (wat (ortho)didactisch te doen?) dan descriptief (hoe verloopt het ontwikkelingsproces precies?) laten zich direct vertalen in interventie maar beperken zich tot de elementaire lees- en spellingshandeling

12 Model 2: Informatieverwerkingstheorie
lezen en spellen = verwerken van informatie. (‘phonological codes’) korte termijn geheugen werkgeheugen lange termijn geheugen declaratieve kennis (feitenkennis) procedurele kennis (kennis van oplossingen) metacognitieve kennis (kennis van keuzes) nieuwe opslag

13 Model 2: Informatieverwerkingstheorie
korte termijn geheugen werk- geheugen lange termijn geheugen uit feitenkennis strategische kennis keuze kennis

14 Model 2: Informatieverwerkingstheorie
korte termijn geheugen werk- geheugen lange termijn geheugen uit feitenkennis strategische kennis keuze kennis

15 putje van vergetelheid
Model 2: Informatieverwerkingstheorie in korte termijn geheugen werk- geheugen lange termijn geheugen uit feitenkennis strategische kennis keuze kennis putje van vergetelheid

16 - indirecte woordherkenning procedurele strategie
Lezen - indirecte woordherkenning procedurele strategie spellende leesstrategie auditieve spellingstrategie - directe woordherkenning geheugenstrategie directe woordherkenning directe woordspelling gebruik maken van de context procedurele en geheugenstrategie anticiperen corrigeren

17 Spellen - auditieve strategie - regelstrategie (‘wordt’/’loopt’) - analogiestrategie (‘bureau’/ ‘cadeau’) - inprentingstrategie - mnemotechnische strategie (ezelsbruggetjes) hulpmiddelenstrategie (woordenboek, spelling checker)  visueel-motorische strategie (direct spellen)

18 Impliciet: ontwikkelingsmodellen
‘self-teaching mechanism’ (Share, 1995) automatisering = overgang van indirect naar direct op basis van inprenting snelheid en accuratesse nemen toe energie en aandacht vrij voor meer complexe aspecten: begrijpend lezen ordenen en verwoorden van gedachten Interactief-compensatorisch proces (Stanovich, 1980)

19 Lees- en spellingproblemen Beschrijven Verklaren i.t.v. oorzaken:
specifieke leerproblemen/leerstoornissen niet-specifieke leerproblemen school gezin individu lichamelijke ziektes fysieke of sensorische beperkingen psychosociale problemen verstandelijke beperkingen

20 Dyslexie Definities discrepantiecriterium exclusiviteitscriterium normaliteitscriterium (Dumont, 1994) maar … kritiek (Stanovich, 1996, p. 160).

21 Dyslexie beschrijvend (SDN, 2004) verklarend (Braams, 1996)
“Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of het spellen op woordniveau.” verklarend (Braams, 1996) “Dyslexie is een specifiek probleem met de fonologische verwerking van taal door de hersenen, dat doorgaans leidt tot lees- en spellingproblemen en vaak ook tot meer of minder duidelijke problemen bij andere taken waarbij taal een rol speelt”

22 Diagnostiek van lees- en spellingproblemen
Signalering en identificatie: LVS Classificeren en verklaren achterstandscriterium didactische resistentie differentiaaldiagnostiek bijv. algemene taalachterstand (te) lage intelligentie omgevingsoorzaken Relatie met continuum van zorg ‘response-to-instruction’

23 Begeleidingsgerichte diagnostiek
- analyse op taakniveau: probleem- en hulpgeschiedenis, niveaubepaling, profielanalyse, foutenclassificatie en foutenanalyse - onderwijsbelemmeringen - pedagogisch perspectief/hulpvraag andere leer- en gedragsproblemen dan wel ontwikkelingsstoornissen algemene cognitieve processen

24 Toetsen voor niveaubepaling en signalering
LVS zie boek

25 Relatie met Continuum van zorg

26 Response-to-instruction
Relatie met continuum van zorg: Response-to-instruction 1 Bao: groep zwakkere lezers 25 % Intensieve begeleiding in de groep

27 Response-to-instruction
Relatie met continuum van zorg: Response-to-instruction uit de zorg 15 % 1 2 Bao: groep zwakkere lezers 25 % Intensieve begeleiding in de groep + % BaO: groep met flinke achterstand Individuele remedial teaching buiten de groep

28 Response-to-instruction
Relatie met continuum van zorg: Response-to-instruction uit de zorg 15 % verder in de klas 6-7 % 1 2 3 Bao: groep zwakkere lezers 25 % Intensieve begeleiding in de groep + % BaO: groep met flinke achterstand Individuele remedial teaching buiten de groep + % Buiten de school: groep met toenemende achterstand en didactische resistentie Individuele behandeling in leeskliniek

29 Response-to-instruction
Relatie met continuum van zorg: Response-to-instruction uit de zorg 15 % verder in de klas 6-7 % verder op school 2-3 % non-reponders 1 % 1 2 3 Bao: groep zwakkere lezers 25 % Intensieve begeleiding in de groep + % BaO: groep met flinke achterstand Individuele remedial teaching buiten de groep + % Buiten de school: groep met toenemende achterstand en didactische resistentie Individuele behandeling in leeskliniek +

30 Response-to-instruction
Relatie met continuum van zorg: Response-to-instruction Protocollen Leesproblemen en Dyslexie ECN (Wentink & Verhoeven) Rotterdamse Aanpak Dyslexie (Struiksma e.a.) Protokollen voor indicatiestelling en behandeling (Blomert). 1 2 3 Bao: groep zwakkere lezers 25 % Intensieve begeleiding in de groep 10 % BaO: groep met flinke achterstand Individuele remedial teaching buiten de groep 3-4 % Buiten de school: groep met toenemende achterstand en didactische resistentie Individuele behandeling in leeskliniek

31 Toetsen voor niveaubepaling en signalering
LVS zie boek Nog wat te wensen?

32 Handboek Interventie in de leerlingbegeleiding?