Catalografie met Anet-AAT

Presentatie over: "Catalografie met Anet-AAT"— Transcript van de presentatie:

1 Catalografie met Anet-AAT
Infosessie Anet-AAT Catalografie met Anet-AAT 18 mei 2015

2 Inhoud Infosessie Begrip Art & Architecture Thesaurus
AAT in Brocade: Anet-AAT-model Praktisch: catalografie met AAT

3 Begrip Art & Architecture Thesaurus

4 AAT= thesaurus Definitie uit ‘Organiseer je informatie’: = een postcoördinatieve informatietaal, die bestaat uit een geordende verzameling van uit natuurlijke taal, op basis van zoveel mogelijk enkelvoudige begripseenheden gekozen termen, waarvan de vorm en de onderlinge semantische relaties zijn vastgelegd. natuurlijke taal: historische boerderij niet: boerderij, historisch enkelvoudige begripseenheden: voor samenstellingen  postcoördinatief combineren van termen in de zoekfase vorm: richtlijnen hoe een trefwoord eruit ziet semantische relaties: hiërarchische, equivalente en associatieve

5 Relaties zangers equivalente (synoniemen)
hiërarchische (broader en narrower) associatieve (gerelateerde begrippen) term zangers broader term musici Preferred parent (narrower term) (operazangers) alternatieve term zanger related term zingen scope note Personen die vocale muziek uitvoeren. used for vocalisten

6 Subject headings en descriptoren onderwerp = Gotische paneelschilderkunst in Vlaanderen
Subject headings; precoördinatief: “Paneelschilderkunst; Gotisch; Vlaanderen” Descriptoren thesaurus; postcoördinatief: paneelschilderkunst + gotiek + Vlaanderen

7 Art & Architecture Thesaurus
Deel van Getty Vocabulaires sinds 1980 AAT: onderwerp alle materiele cultuur generieke concepten, termen! Strikte redactie, termen zijn gevalideerd (bronnen) De AAT is meertalig Steeds internationaler qua onderwerpen Materiële cultuur = ontwerp, architectuur, erfgoed, kunst, archeologie,…is er een band met objecten?

8 Termen en concepten Concept in AAT= Term=
Definitie van een begrip met relaties, vertalingen en ID (Identifier) Term= Afzonderlijke onderdelen van een concept, hangen vast aan concept en worden gedefinieerd (voorkeursterm, niet-voorkeursterm, used for-term, etc.) Brocade: concept = object te identificeren met een loi (identifier)

9 De opbouw van de AAT De AAT is algemeen van opzet, niet contextueel.*
Alle concepten vinden een plaats in een van de 8 facetten.** AAT allereerst ingedeeld naar vorm en functie (niet naar materiaal of context. De hiërarchie meestal op basis van ‘geheel-deel’ (partitieve relatie) of ‘soort- of vorm van’ (generieke relatie). <personen> <personen naar graad of capaciteit> experts kunstkenners Contextuele indeling is wel mogelijk: zie bv.: Liturgische objecten * Algemene definities, niet betrekking hebbend op één discipline * RKD browser werd nog niet geüpdatet  bevat nog 7 facetten

10 De 8 facetten kennis, satire Polyfilla, thermos beeldhouwers, musici
Abstracte begrippen Actoren en organismen Activiteiten Materialen Fysieke kenmerken Objecten Stijlen en perioden Brands kennis, satire Polyfilla, thermos beeldhouwers, musici Aziatisch, middeleeuws schetsen, schilderen harnassen, drukproeven 8ste facet ‘Brand names’ in ontwikkeling  enkel te raadplegen op de Getty- website Productnamen uit conservatie- en restauratiewereld <-> andere brand names gebruikt in kunst vb Lego, Campbell’s, Playboy horen thuis in andere authority. Wel mogelijk in AAT vb Lego blokken koperlegering, brons groen, zuurvrij

11 Inhoud AAT: onderwerp van alle materiële cultuur
Veel gebruikte kunsttrefwoorden: kunststijlen, -stromingen, processen en technieken, gerelateerde personen, activiteiten, disciplines,… Erfgoed, archeologie, architectuur, ontwerp & design,… Planten en dieren (met taxonomieën) Volkeren als cultuur of stijl (facet stijlen) Talen Podium en orale kunsten: ja, maar (nog) niet sterk vertegenwoordigd

12 Structuur AAT Facet: Objecten
Hiërarchie: Gebruiksartikelen en uitrusting Hiërarchie: Interieurinrichting Node label: <interieurinrichting naar vorm of functie> Gidsterm: <gewatteerde meubelinrichting> Concept: sierkussens Hoogste stappen: facet en daaronder hiërarchie Gidstermen, node labels en concepten kunnen zich op hetzelfde niveau bevinden

13 Selectie van definities
Facet=hoofdcategorie in AAT Hiërarchie= vertakking onder hoofdcategorie Topterm= naam van de vertakking onder de hoofdcategorie (Eng=hierarchy name) Concept= eigenlijke ‘trefwoord’ Gidstermen en node labels=tussen <>: groepsterm om gelijksoortige termen bijeen te houden Alternatieve term=meervoud vs enkelvoud Used for term= synoniem, niet voorkeursterm Descriptor= voorkeursterm Qualifier=kwalificatie tussen haken om concepten te onderscheiden vb banken (meubel) Meer info:

14 ‘Zoeken’ naar het juiste trefwoord
2 externe zoekmachines: Getty website (alle talen) RKD website (Nederlands en Engels) Intern: in Brocade zelf

15 Zoeken in AAT AAT via de Getty website Link in Brocade
Link in Brocade in authority records: link via ‘Naslagwerken’ (= voorlopig link naar Nederlandstalige AAT) Alternatieve search = AAT-Ned browser  Vb hiërarchie voorgesteld in het Nederlands

16 Verschillen tussen de browsers
Functionaliteit is vergelijkbaar Getty: + = meer informatie beschikbaar - = toont geen Nederlandse kandidaattermen RKD: + = overzichtelijker - = minder en minder up to date + veel ‘missers’ Presentatie en navigatie verschilt Op dit moment: Voorsprong Getty AAT wordt alsmaar groter (Nederlandse vertalingen blijven achter)  Er wordt sterk aangeraden om Getty portaal te gebruiken De Getty site is o.a. beter uitgerust om bepaalde relaties tussen termen duidelijk te maken. Bijvoorbeeld: Het trefwoord faïence. Op de Getty website zien we wat de relatie tot een related term inhoudt: met de verwoordingen distinguished from, made of,… Op de RKD-website worden deze relaties niet gegeven. Een related term van faïence is bijvoorbeeld faïence (oude objecten). In de scope kunnen we lezen dat de relatie tussen deze 2 termen juist is dat er géén relatie is. Op Getty is dit met één oogopslag duidelijk doordat de aard van de relatie wordt weergegeven: distinguished from. Ander vb: relatie tussen Native American/ Indiaas. Getty levert daarnaast nog extra informatie over concepten betreffende het gebruik (recent of historisch, lokaal) en de vorm (taal, woordsoort)

17 Zoektips Getty Zoek niet op woorddelen, maar volledige woorden. Bij twijfel  gebruik de * . Enkel rechtse truncatie - Wel: school* - Niet: *school Zoek op varianten, synoniemen Zoek op het Engelse trefwoord Hiërarchisch zoeken De Getty site is o.a. beter uitgerust om bepaalde relaties tussen termen duidelijk te maken. Bijvoorbeeld: Het trefwoord faïence. Op de Getty website zien we wat de relatie tot een related term inhoudt: met de verwoordingen distinguished from, made of,… Op de RKD-website worden deze relaties niet gegeven. Een related term van faïence is bijvoorbeeld faïence (oude objecten). In de scope kunnen we lezen dat de relatie tussen deze 2 termen juist is dat er géén relatie is. Op Getty is dit met één oogopslag duidelijk doordat de aard van de relatie wordt weergegeven: distinguished from. Ander vb: relatie tussen Native American/ Indiaas. Getty levert daarnaast nog extra informatie over concepten betreffende het gebruik (recent of historisch, lokaal) en de vorm (taal, woordsoort)

18 Zoektips voor de Nederlandstalige AAT-browser
Verkies ‘uitgebreid zoeken’: term bevat ! Opgelet: AAT geeft geen resultaten bij… Vb drukkersprivileges vind je niet via standaard zoeken (eenvoudig zoeken) op privileges truncatie in AAT database gebeurt automatisch rechts en niet links!

19 Zoektips Ned. AAT-browser: AAT geeft geen resultaten
Formeel: …bij opeenvolgende zoekacties in uitgebreid zoeken  sluit en heropen ‘uitgebreid zoeken’ …bij tegelijk aanvinken van meerdere ‘termtypes’  zoek per categorie …bij meervoudsvormen met weglatingstekens vb paprika’s  zoek op het enkelvoud …bij ontbrekende informatie in een record vb pakhuis ontbreekt als alternatieve term. Zoek je via ‘pakhui’ krijg je wel resultaat: pakhuizen …bij spellingsvarianten in AAT vb zwart-witfotografie …bij gebruik van concepten uit meerdere woorden vb schild (harnas), Native American zoek op het eerste woord ……bij andere situaties?

20 Zoektips Ned. AAT-browser: AAT geeft geen resultaten
Inhoudelijk: …bij een ander termkeuze in AAT. Vb verwante termen binnenhuisinrichting, binnenhuisarchitectuur, interieurinrichting, woninginrichting,…  zoek via synoniemen gebruik meerdere wegen om te controleren of een term in de database staat uitgebreid zoeken, zoeken met synoniemen, zoek met woordkernen! zoeken via de hiërarchie, zoeken via Engelse verwoording op Getty-site, zoeken via truncatie

21 AAT in Brocade: Anet-AAT-model
Anet-AAT kan afwijken van ‘moeder’ AAT: thesaurus op maat in Brocade  ‘moeder’ AAT is leidraad om term terug te vinden Anet-AAT bevat zowel officiële- als kandidaattermen Anet-AAT bevat een extra authority: de Unieke Concepten Terminologie (UCT)(moet nog aangemaakt worden)

22 Conversie AAT naar Brocade
Dubbele conversie: Getty-concepten (officiële concepten AAT) RKD-concepten (Nederlandstalige kandidaat termen AAT)  scheiding in Brocade via lidmaatschappen - ‘AAT thesaurus’ - ‘AAT - kandidaat term’

23 Conversie AAT naar Brocade
werden meegenomen: meervoud, enkelvoud, used for-termen Voorkeurstermen (meervoud)  hoofdvormen Niet-voorkeurstermen (enkelvoud) en used for-termen  verwijzingstermen type synoniem Relaties tussen termen worden meegenomen BT, NT, RT  uitgebreid, gedetailleerd, gerelateerd Scope notes  externe of interne (kandidaatterm) node labels en toptermen  worden geblokkeerd in hun gebruik

24 Praktisch: catalografie met AAT
AAT voor wie? Richtlijnen Moeilijkheden en oplossingen Typische AAT-problemen Nieuwe AAT-concepten (officiële Getty concepten) Documentatie

25 AAT voor wie? Onderscheid bibliotheken:
deze die nu geen SMT of TW gebruiken  naast UDC extra onderwerpsontsluiting door toekenning van AAT/UCT deze die nu SMT gebruiken  geen SMT meer, maar wel AAT/UCT deze die nu TW gebruiken  zullen moeten kiezen wanneer ze TW dan wel AAT gaan gebruiken. Naargelang de aard van de collectie: algemeen  TW kunst-, erfgoedsfeer  AAT/UCT de opzoekbaarheid wordt gegarandeerd door de index waarin zowel de AAT’s als de TW’s zullen voorkomen

26 Richtlijnen De uitdaging:
omvang van de thesaurus  termen vinden en termen ‘terug’vinden opbouw van de thesaurus (niet contextgericht) kan verwarrend werken vb astronaut = ‘people in transportation occupations’ onthoud bij twijfel dat de ‘opbouw’ van AAT een keuze is (van AAT), maar ons interesseert het concept. subtiele verschillen in betekenissen van trefwoorden vb urban design en urban planning, esthetica en kunstfilosofie. De uitwerking van AAT-concepten gaat zeer diep. Wees alert! Tip: lees de scopes!! Zowel Engelstalige als Nederlandstalige. Kijk of je in de juiste tak van de boom zit vaak meerdere combinaties van trefwoorden mogelijk: de catalograaf maakt de eindbeslissing

27 Richtlijnen Niet toegestane termen: toptermen (hiërarchy names), node labels = geblokkeerd in Brocade Wel toegestaan, maar niet preferabel = gidstermen (guide terms) Voorlopig wel toegestaan; termen met lidmaatschap ‘AAT - kandidaat term’ Termen toekennen uit de dezelfde ‘tak’ van een hiërarchie mag niet UCT-authority: voor iconografische trefwoorden, gebeurtenissen, geschiedkundige termen, ziekten, computerprogramma’s, …? Hulpformulier voor toekennen trefwoorden

28 Moeilijkheden en oplossingen
signaleren van fouten in scopes (inhoudelijk, vertaling, etc.), spellingsfouten binnen AAT, afwijken taal qualifier vb kantoor (building)  stuur een bericht naar helpdesk optioneel: er is geen Nederlandse hoofdvorm  doe een suggestie en stuur door naar de helpdesk optioneel: er is geen Engelse OF Nederlandse definitie opgenomen  doe een suggestie (Nederlands) en stuur voorlopig door naar de helpdesk signaleren van afwijken ‘term status’ tussen Getty en Brocade: term is in Brocade een ‘gidsterm’, maar in Getty een ‘concept’  stuur een bericht naar helpdesk ik vind mijn term niet: nieuwe termen toevoegen aan Anet-AAT en UCT is mogelijk. Aanvragen zal in de toekomst verlopen via een mailinglist van de werkgroep AAT. Hierover dienen nog afspraken te worden gemaakt  stuur voorlopig door naar de helpdesk postcoördinatie of nieuwe term voorstellen? Zie verder

29 AAT: mogelijke onzuiverheden/problemen
Scopes: te breed, te nauw, fouten Spellingsfouten in verwoordingen Vlaams/Nederlands-kwesties: postkaarten vs ansichtkaarten Aanpassing structuur AAT nodig: vb nieuwe bovenliggende laag of gidsterm nodig Scope beperkt tot één betekenis, terwijl andere betekenis nodig AAT-Getty: qualifiers in andere taal dan descriptor Melden bij de helpdesk. Ook oplijsten per instelling is mogelijk?

30 AAT: nieuwe concepten voorstellen
Voorwaarden voor nieuw (officieel AAT-concept): Concept past binnen specifieke facetstructuur van AAT Nodige gegevens worden aangeleverd (zie volgende slide) Concept is uniek/onderscheidend van andere concepten Concept moet zich houden aan algemene thesaurus- richtlijnen: natuurlijke taal, geen samenstellingen, vastgelegde vormen,…

31 Nieuwe concepten Niet verenigbaar met AAT:
concepten die naar specifieke thema’s verwijzen vb dood dier, stervende man, liggende figuur Wel verenigbaar met AAT: concepten afgeleid van bepaalde eigennamen of specifieke kunsthistorische begrippen die generaliserend gebruikt worden. Vb Gobelin (soort tapijt), Bijbel, gouden eeuw, Grand Tour

32 Nieuwe concepten: opgelet!
Anet-AAT flexibeler mbt samengestelde termen en structuurgebondenheid afwegen of een term gestandaardiseerd moet worden of niet* vb kerkarcheologie of kerken + archeologie? vb designgeschiedenis of design + geschiedenis Twijfelgevallen: AAT soms zelf niet duidelijk/consequent mbt richtlijnen vb concept ‘rechten van de kunstenaar’. ‘Ingeburgerdheid’ in sommige gevallen een argument om een concept op te nemen * Aantal beschrijvingen dat aan trefwoord hangt zegt iets over de relevantie van het trefwoord: hoe meer beschrijvingen, hoe belangrijker om gestandaardiseerde omschrijvingen te maken en te gebruiken?

33 Documentatie AAT informatie en werkomgeving op webpagina: