Naar een meer kosteneffectief woonbeleid

Presentatie over: "Naar een meer kosteneffectief woonbeleid"— Transcript van de presentatie:

1 Naar een meer kosteneffectief woonbeleid
Katleen Van den Broeck & Sien Winters 21/06/2016 Studiedag “Naar een meer kosteneffectief woonbeleid”, Brussel

2 Overview Inleiding: over het project
Ontwikkeling van het afwegingskader Het afwegingskader toegepast op betaalbaarheid Stakeholder consultaties Conclusie

3 1. Het project

4 Achtergrond: waarom dit project?
Gezamenlijke nood van onderzoekers, overheid en actoren om beleidsalternatieven te kunnen afwegen t.o.v. elkaar. Voor beleidsonderzoekers: nood aan een consistent theoretisch kader om beleid te evalueren Voor de Vlaamse overheid: in tijden van budgettaire beperkingen belangrijker dan ooit om kosteneffectief te zijn Voor de Vlaamse Woonraad: nood aan kapstokken om de verschillende gezichtspunten van belanghebbenden te overbruggen Voor de EU: belangrijk om vooruitgang te maken op vlak van de EU2020 Strategie en om de kosteneffectiviteit van systemen van sociale bescherming te verbeteren Achtergrond van dit project is een gezamenlijke nood van onderzoekers , overheid en actoren om beleidsalternatieven te kunnen beoordelen en te kunnen afwegen tov elkaar. Woonraad: voorbeeld van woonbonus geven Standpunten lagen oorspronkelijk zeer ver uiteen. Door tijd te nemen om de verschillen uit te klaren en om de verschillende argumenten te onderbouwen met gegevens was het mogelijk om toch zeer vergaande concensus te bereiken over een zeer ideologisch geladen thema

5 Tijdslijn Stakeholder discussion Academic discussion Workshop
Vlaamse Woonraad Kick-off European Housing Forum Housing Europe Internationale workshop Slotconferentie Workshop report Stakeholder discussion Final report 2014 2015 2016 Sept. May July Feb 20-21June Aug Academic articles Academic discussion Working paper ENHR paper ENHR paper ENHR 2015 ENHR 2016 Academic workshop

6 Doel van dit project Wat? een afwegingskader (framework) uitwerken dat gebruikt kan worden bij de beleidsvoorbereiding in co-productie tussen beleid, stakeholders en onderzoekers en de ambitie heeft om keuzes meer transparant te maken om zo verschillende visies te kunnen overbruggen om uiteindelijk met dezelfde middelen meer te kunnen bereiken

7 Doel van dit project Wat? een afwegingskader (framework) uitwerken dat gebruikt kan worden bij de beleidsvoorbereiding in co-productie tussen beleid, stakeholders en onderzoekers en de ambitie heeft om keuzes meer transparant te maken om zo verschillende visies te kunnen overbruggen om uiteindelijk met dezelfde middelen meer te kunnen bereiken = kosteneffectiviteit

8 Kosteneffectief woonbeleid
een woonbeleid dat gegeven vooropgestelde doelen en gegeven de beschikbare middelen leidt tot maximale waarde voor de maatschappij = hoe meer doen met dezelfde middelen? De eerste vragen zijn dan: Wat zijn onze doelen? Welke instrumenten passen het best bij deze doelen? het afwegingskader helpt deze discussie te voeren

9 Afwegingskader Wat is het niet?

10 Afwegingskader Wat is het niet? Geen besparingsoperatie,
Want hiervoor wordt de term vaak misbruikt.

11 Afwegingskader Wat is het niet? Een puur financiële rekening
Geen boekhouding die alleen maar in beeld brengt wat er aan geld binnen komt en buiten gaat

12 Afwegingskader Wat is het niet? beleidsinstrumenten budget
beleidsdoelen kosten-effectief beleid Geen machine, waar je doelen en middelen instopt om er het meest kosteneffectieve beleid te laten uitkomen

13 Afwegingskader Wat is het wel?
Verschillende contexten: bv. Vlaams niveau, maar ook lokaal

14 Afwegingskader Wat is het wel?
een hulpmiddel bij voorbereiding van beleidsbeslissingen dat begint met het omschrijven van de beleidsdoelen de relatie legt tussen beleidsdoelen, -instrumenten en de context gebruikt kan worden in verschillende contexten, door verschillende actoren alle gebruikers toelaat om eigen doelen en eigen evaluatiecriteria te hanteren Verschillende contexten: bv. Vlaams niveau, maar ook lokaal Alle gebruikers toelaat om eigen doelen en eigen evaluatiecriteria te gebruiken: dwz het laat verschillende standpunten toe, maar vraagt hun verdedigers wel uit te leggen hoe zij tot dit standpunt komen. Er is dus ruimte voor verschillen in visie. Meer zelfs: door die visie expliciet onderdeel te maken van het beslissingsproces kan het democratisch gehalte van dit proces worden verhoogd.

15 Enkele voorbeelden Welk beleidsdoel? Woonsubsidies, Vlaanderen, 2013
Bron: Heylen, 2016 Aantal begunstigden Gemiddelde subsidie/jaar Eigenaars-bewoners Sociale lening VMSW 16 720 654 Sociale lening Vlaams Woningfonds 19 196 1185 Hypotheekaftrek - woonbonus 1995 Renovatiepremie 16 378 5656 Verbeteringspremie 6955 1116 Aanpassingspremie 2427 1209 Huurders Sociale huur 3120 Huursubsidie 9529 2214 Huurpremie 3537 1795 Ik probeer het begrip kosteneffectiviteit uit te leggen met enkele voorbeelden. Daarvoor baseer ik me op recent gepubliceerd onderzoek van het Steunpunt Wonen. Dit is (sterk vereenvoudigd) wat er in Vlaanderen aan subsidies wordt toegekend voor wonen. Als we het hebben over kosteneffectiviteit is de centrale vraag of dit de beste aanwending is van overheidsmiddelen? Het valt onmiddellijk op dat er veel meer begunstigden zijn bij de eigenaars dan bij de huurders. Is dit een goede zaak?/ Alles hangt er van af welk doel je als uitgangspunt neemt. Is het doel eigen woningbezit te stimuleren? Of mensen aan te zetten tot sparen onder vorm van een eigen woning? Dan kom je mogelijk uit bij hypotheekaftrek of sociale leningen Als het doel is wonen betaalbaar te maken, kom je uit bij steun voor huurders, want daar zitten de meeste problemen Dus: de discussie moet starten met de vraag: wat is het doel? Waar willen we naar toe? Maar dit volstaat niet. Eenmaal het doel duidelijk is, stelt zich nog de vraag welk instrument het best tegemoet komt aan dit doel.

16 Enkele voorbeelden Beleidsdoel = eigen woningbezit stimuleren  welk instrument? Verdeling subsidies hypotheekaftrek en sociale leningen VMSW, Vlaanderen, 2013 Bron: Heylen, 2016 H Stel dat er concensus is over het doel: eigen woningbezit stimuleren. In onze vereenvoudigde wereld wegen we twee alternatieve instrumenten af. We laten nu even het verschil in kost achterwege. Vraag is of we met eenzelfde budget aan sociale leningen meer effect kunnen bereiken op de kans dat iemand eigenaar wordt dan met een hypotheekaftrek. Wanneer is het effect het grootst? Dit is als iemand voor wie een eigen woning niet betaalbaar is, dankzij de steun toch eigenaar kan worden. We zien dat de hypotheekaftrek voornamelijk terecht komt bij de 40% hoogste inkomens. Vermoedelijk zit hier niet het grootste betaalbaarheidsprobleem. De sociale leningen komen veel meer terecht bij de lagere en midden inkomens. De kans dat ze effect hebben is dus veel groter. Verder kan je zien dat de subsidies voor sociale leningen voor de helft terecht komen bij de onderste inkomenshelft, maar dat toch nog een derde naar de middeninkomens gaat. Had deze groep wel een subsidie nodig om eigenaar te kunnen worden? Het betreft hier maar een element in de discussie. Er zijn nog veel andere aspecten aan de kosteneffectiviteit die in rekening moeten worden gebracht. Het gaat hier enkel om een voorbeeld.

17 Enkele voorbeelden Doel = kwaliteit bevorderen  welk instrument?
Verdeling subsidies VAP en Vlaamse renovatiepremie, Vlaanderen, 2013 Bron: Heylen, 2016 We nemen een ander doel: woningkwaliteit bevorderen. Hiervoor bestaan momenteel drie premies. De VAP is een kleine premie (1100 à 1200 euro) om de ergste problemen te verhelpen of om de woning aan te passen aan fysieke noden van ouderen. Deze figuur leert dat de VAP bijna volledig terecht komt bij de laagste 40% inkomens. Een groep waarvan we weten dat de kwaliteitsproblemen groot zijn. De renovatiepremie is een veel grotere premie (kleine 6000 euro) gericht op substantiële werken. De premie komt terecht bij relatief hogere inkomens omdat de inkomensgrens redelijk hoog ligt en omdat de eigenaar het grootste deel van de kosten zelf moet betalen. Een groot deel van deze groep zou de renovatie mogelijk ook hebben uitgevoerd zonder de premie. Zo geredeneerd, is de VAP een meer kosteneffectieve besteding. Was het maar zo eenvoudig. Ik heb nu maar een element uit de discussie naar boven gehaald. Er zijn nog veel andere zaken waarnaar je moet kijken, zoals het globale effect op de kwaliteit op de woningmarkt. Bv wil je vooral dat iedereen een minimale kwaliteit heeft? Dan kan je premies geven aan de armsten op het moment dat hun dak begint te lekken. Maar dan blijven de slechte woningen wel in omloop, terwijl ze misschien beter worden afgebroken. Je zou die slechte kwaliteit voor de armeren ook met andere middelen kunnen aanpakken. Of wil je dat de gehele woningvoorraad er op vooruit gaat? Dan is het misschien beter een premie te geven aan wie zelf voldoende middelen heeft om een grondige renovatie uit te voeren. Dus de kosteneffectiviteit beoordelen is een complexe zaak, met zeer veel kanten. In het laatste geval telt de koper de premie mogelijk bij het bedrag dat hij kan

18 Enkele voorbeelden Doel = kwaliteit / gelijke kansen  welk instrument? Markthuurwaarde, Vlaanderen, 2013 We gebruiken de betaalde huurprijs als indicator voor de grootte en kwaliteit van de woning. Dit is niet onverwacht: hoe hoger het inkomen (gecorrigeerd voor gezinsgrootte), hoe groter of beter de woning. (Terzijde: merk op dat de verschillen toch niet bijzonder groot zijn. Ook de laagste inkomens betalen een relatief hoge prijs. Vraag is of de prijs/kwaliteitsverhouding hier niet minder goed is dan bij de hogere inkomens. In dit geval geeft deze figuur een onderschatting van de verdeling van kwaliteit) Vraag is nu hoe dit zit in de sociale huisvesting? Private huur Bron: Heylen, 2016

19 Enkele voorbeelden Doel = kwaliteit / gelijke kansen  welk instrument? Markthuurwaarde, Vlaanderen, 2013 Dan blijkt hier de verdeling veel gelijker. Het inkomen bepaalt hier slechts in geringe mate tot welke woning men toegang heeft. Of maw de sociale huisvesting lijkt redelijk effectief in het herverdelen van kwaliteit Hoewel toch ook weer niet helemaal. Private huur Sociale huur Bron: Heylen, 2016

20 Enkele voorbeelden Doel = betaalbaarheid / gelijke kansen
Huurprijs en subsidies sociale huurders, Vlaanderen, 2013 Bron: Winters e.a., 2016 Ik herneem de laatste figuur, en kijk nu hoe die huur is uitgesplitst tussen het stuk dat de huurder betaalt en wat de overheid betaalt via subsidies Opnieuw zien we een voorbeeld van effectiviteit: hoe lager het inkomen van de huurder, hoe groter de tussenkomst van de overheid is. Als er alle hogere inkomens in de sociale huisvesting zijn, is de subsidie alvast laag. Niettemin zitten hier misschien toch nog mogelijkheden om de effectiviteit van de sociale huisvesting te verbeteren: bij de middenste inkomens is er toch nog sprake van 100 tot 200 euro per maand subsidie: hebben deze groepen hier werkelijk nood aan? Of zouden deze subsidies niet beter worden gebruikt voor wie niet in de sociale huisvesting terecht kan? Als we hier nu de sociale huurders bij SVK’s naast zetten, krijgen we nog een ander beeld.

21 Enkele voorbeelden Doel = betaalbaarheid / gelijke kansen
Huurprijs en subsidies sociale huurders, Vlaanderen, 2013 * Voor de SVK’s geven de cijfers enkel de situatie voor huurders die een huursubsidie ontvangen. Deze groep maakt 64% uit van alle SVK-huurders. De overige 36% ontvangt geen tegemoetkoming in de huurprijs. Bron: Winters e.a., 2016 Vergelijken we eerst de markthuur van SHM’s en SVK’s, dan zien we dat volgens deze cijfers de woningen van de SVK-huurders minder groot en kwaliteitsvol zijn dan de woningen van SHM’s. Maar dit kan het gevolg zijn van twee elementen: SVK-woningen worden vaak onder de marktprijs verhuurd. We hebben alleen cijfers voor SVK-woningen waarvoor een huursubsidie is toegekend. Als de huurprijs te hoog is, komt de huurder niet in aanmerking voor een huursubsidie. Dit is het geval voor 1/3de van de huurders. Dus voor alle verhuringen samen ligt de huur waarschijnlijk hoger. Wat ik hier vooral wil tonen is hoe de subsidie verschilt tussen de huurders van SHM’s en SVK’s. Niet alleen is de subsidie voor SVK-huurders lager, ze valt ook weg vanaf het vijfde quintiel. En zoals al gezegd gaat het hier maar over 2/3de van de SVK-huurders. Het resterende 1/3De krijgt geen subsidie. Is dit een effectief systeem? Misschien een vraag voor het debat straks? Tot daar enkele voorbeelden. Om het alvast concreet te maken waarover kosteneffectiviteit zoal gaat.

22 Het afwegingskader

23 Het afwegingskader Ontwikkeling kader deel 1
Theoretische literatuur: 2 invalshoeken gebundeld Ontwikkeling kader deel 2 Empirische literatuur: gemeten effecten? Input stakeholders

24 Het afwegingskader: theoretische literatuur
Public administration model (Open systeem model van de beleids-en beheerscyclus): + Flexibiliteit in het definiëren van de doelen + Context heeft een rol te spelen Geen formeel advies bij de keuze van de instrumenten Welvaartseconomisch model: - Eerder strikt betreffende beleidsinterventie + Formeel advies bij instrumentkeuze

25 Het afwegingskader: empirische literatuur
Evidence: welke effecten worden bereikt met een beleidsinstrument? Doelen Context Criteria

26 Afwegingskader toegepast

27 Afwegingskader toegepast. Voorbeeld.
Stel doel: wonen beter betaalbaar maken WAT veroorzaakt de betaalbaarheidsproblemen? HOE kunnen deze best aangepakt worden? INDIEN kosteneffectief? Data Empirische evidentie Context Principes/criteria Andere doelen

28 WAT: Analyse van het betaalbaarheidsprobleem
Efficiëntieproblemen? Gelijkheidsproblemen? Tekort aan woningen (van een bepaald type) bvb. door: Niet goed gekende return o.a. gelinkt aan karakteristieken verhuurders; Trage reactie door belemmeringen inzake planning, goedkeuringen; Plotse immigratie-stijging vraag; problemen van efficiëntie van de markt Inkomensongelijkheid/onvoldoende inkomen

29 HOE? Meest geschikte instrument?
Efficiëntieproblemen => universeel instrument Niet goed gekende return => communicatief instrument; Trage reactie door belemmeringen => regulatief instrument (aanpassen); Plotse immigratie => tijdelijke aanbodmaatregelen met doel aanbod snel uit te breiden; noodmaatregelen snel reageren Gelijkheidsproblemen => gericht instrument Inkomensprobleem => Herverdelen: gerichte inkomenssteun niet gebonden aan wonen indien zo groot mogelijk “nut”

30 INDIEN kosteneffectief Empirische literatuur
Meestal over effectiviteit, minder over kosteneffectiviteit (data!); Meestal effect op betaalbaarheid Vaak vergelijken van steun aan vraagzijde en steun aan aanbodzijde Effectiviteit afhankelijk van: Wat wordt gemeten/wat is meetbaar/hoe wordt het gemeten? De criteria/principes die worden gebruikt? De context

31 (kosten)effectiviteit afhankelijk van welke doelen vooropgesteld worden
Deze doelen kunnen buiten het domein “wonen” liggen

32 De criteria/principes die gebruikt worden
Belang targeting? Horizontale/verticale gelijkheid Steun vraagzijde zeer goede targeting (indien niet gerationeerd); Steun aanbodzijde meestal goede verticale targeting (allocatiemechanisme) maar scoort slecht op horizontale targeting Belang van “consumer choice”? Steunen vraagzijde als inkomenssteun niet gekoppeld aan wonen geeft grootste keuzevrijheid (en is minst verstorend, en meest nutsverhogend voor consument) Maar steun linken aan wonen kan hoger nut voor overheid geven

33 De criteria/principes die gebruikt worden Belang tenure neutrality?
Eigenaar-bewoner vaak bevoordeeld; reden/doelen? Gelijke behandeling meest efficiënt Belang mobiliteit? Verschillende effecten van instrumenten op (arbeids)mobiliteit Verdelingseffecten Bv subsidies voor huren bij laagste inkomens en steunen van eigendomsverwerving bij middelste inkomens (=vermogensopbouw) => versterkt ongelijkheden Fiscale maatregelen vaak regressief

34 Reactiesnelheid aanbod? (aanbodelasticiteit)
De context Reactiesnelheid aanbod? (aanbodelasticiteit) Belangrijk voor waar de baten terechtkomen (aanbieders of gebruikers) Effect op niet-begunstigden Institutionele capaciteit? Inkomenstesten kan grote administratieve kosten meebrengen

35 Karakteristieken private verhuurders
De context Evolutie van de kosten? Kosten kunnen gelinkt zijn aan economische situatie, bvb. stijging kosten bij steun vraagzijde indien stijging werkloosheid, daling (lage) lonen, … Karakteristieken private verhuurders Voldoende aanbod om aan versterkte vraag te kunnen voldoen? Of zal aanbod voldoende mee stijgen? Kwaliteit van de stock bevredigend?

36 Samenvatting Stap 1: Identificeren van problemen - bvb.doel betaalbaar wonen wordt niet bereikt (voor een bepaalde groep) + hoe objectief meten/indicatoren? Stap 2: Analyse van de oorzaak van het probleem Stap 3: Link(s) tussen oorzaak probleem en instrumentkeuze Stap 4: Kosteneffectief? Verwachte effecten?: obv empirisch onderzoek naar mogelijke effecten, gegeven de context, respecteren van criteria en andere doelen Stap 5: Meten? Waarderen? Hoe waarderen van het respecteren van gehanteerde criteria en vooropgestelde doelen?

37 4. Stakeholder consultaties

38 Waarom de stakeholders betrekken?
Zij ervaren de effecten van de beleidskeuzes (positieve en/of negatieve) Hun ervaring is waardevolle kennis Betrokkenheid van stakeholders verhoogt de legitimiteit* van en maatschappelijk draagvlak** voor het beleid Een deliberatief proces, met stakeholders met verschillende achtergronden, belangen en waarden, leidt tot beter gemotiveerde, geïnformeerde, publiek-bezielde beslissingen*** *Freeman, 1997; Healey, 1996 and Innes & Booher, 1999 **Fobé et al., 2009 ***Abelson et al., 2003

39 Hoe stakeholders betrekken?
Deliberatieve methode Rol voor de stakeholders (ervaring, waarden, standpunten) Rol voor onderzoekers (bvb. afwegingskader) Uitdagingen Representativiteit van de maatschappij Verschillen in capaciteit Gebruik van de resultaten van de discussie Voor het project: deliberatieve methode => survey en workshops

40 Websurvey 31 respondenten/21 volledig ingevuld Type stakeholders
Belang van beleidsdoelen Beleidsinstrumenten (betaalbaarheid verbeteren) Voorwaarden steun vraagzijde Voorwaarden steun aanbodzijde Kosteneffectiviteit

41 Websurvey: besluit Beperkt aantal maar toch grote diversiteit van stakeholders met verschillende achtergronden Doelen: soms unanimiteit over het belang (bvb. betaalbaarheid), bij andere doelen minder; ook doelen buiten woondomein Instrumenten: instrumenten en gekoppelde voorwaarden hebben verschillend belang bij verschillende type stakeholders Verschillen in standpunten niet enkel over alle respondenten heen, maar ook binnen type respondent => geen gemeenschappelijk standpunt Verklaringen keuzes (ivm kosteneffectiviteit) zeer uiteenlopend

42 Stakeholder workshops
Internationale stakeholders (1) Vlaamse stakeholders (2) Samenstelling stakeholders: verdedigers van de belangen van mensen in maatschappelijk kwetsbare posities, sociale huisvestingsmaatschappijen, sociale verhuurkantoren, huurders, private verhuurders, bouwsector DOEL? Ervaringen stakeholders met doelen, “meest geschikte” instrumenten en kosteneffectiviteit + hoe kan het afwegingskader hiermee aangevuld worden? Kan dit afwegingskader nuttig zijn om instrumentkeuzes te structureren en meer gefundeerd en transparant te maken? Oefening met deliberatieve methode als een vorm van beleidsvoorbereiding

43 Beleidsdoelen? Betaalbaarheid, maar..
Wat betekent het juist? Definities en indicatoren! Niet geïsoleerd beschouwen maar binnen het geheel van andere beleidsdoelen (binnen en buiten domein wonen) Woningkwaliteit, woonzekerheid, welzijn, mobiliteit, … Coherentie binnen en buiten beleidsdomein wonen Principes en de rol van de welvaartsstaat (ideologie) Overheids- versus individuele doelen => Doelen gedetailleerd definiëren binnen het ruimere kader van ideologie en andere beleidsdoelen

44 Beleidsinstrumenten? Verschillende standpunten over instrumenten
Verschillende argumenten waarom gekozen wordt voor bepaalde instrumenten Achtergrond, verdedigde belangen en ideologie spelen een rol Nood aan “opkuis” van een toevallig gegroeide set van instrumenten => meer transparantie => Nood aan objectieve informatie en het expliciet maken van prioriteiten

45 Kosteneffectiviteit van het beleid?
Welke kosten en baten te beschouwen? Niet te eng Alle doelen en criteria moeten expliciet gemaakt worden Ook kosten van desinvesteren in wonen Deelnemers argumenteerden voor meer objectieve en transparante verantwoording van kosten en baten Hoe kosten en baten vergelijken? Principes en waarden niet gemakkelijk vergelijkbaar => Alle verwachte kosten en baten, zowel op KT als LT, duidelijk maken, waar mogelijk gekwantificeerd, maar minimaal expliciet gemaakt worden For example when evaluating social housing, one cannot only look at how many dwellings are offered but it is also relevant what quality the dwellings are and what the social benefit is of the complementary services that are delivered, or what would be lost in terms of schooling if these households would not have a house, etc. Also living in bad quality housing has a cost. It has negative effects on other aspects of society such as health and education. Not investing in improving housing quality hence has a large societal cost

46 Gebruik van het afwegingskader?
Eerder terughoudende mening Gebruik door politiekers in vraag gesteld Te complex => gemakkelijk te negeren Gebrek aan data = problematisch Eerder optimistische mening Mogelijkheid om fundamentele kwesties te bediscussiëren wordt geapprecieerd Nuttige toolbox om de voor- en nadelen van instrumenten te beschouwen Kan instrumentkeuze objectiever maken

47 5. Conclusie

48 De uiteindelijke instrumentkeuze?
Het afwegingskader biedt een soort overzicht van vragen die kunnen gesteld worden die zullen leiden tot meer gestructureerde, objectievere instrumentkeuzes Verwachte effecten? Een kost kan eruit bestaan dat niet voldaan is aan een principe => Hoe te waarderen? Er moeten nog steeds beleidskeuzes gemaakt worden! Welke doelen zijn (mee) belangrijk, welke criteria zijn belangrijk? Welke problemen eerst aanpakken? Uiteindelijk is ook het ontwerp van de subsidie(s) belangrijk (en beïnvloed door context, …) bvb om arbeidsdisincentieven te vermijden of prijsstijgingen Kwantitatieve evaluatie? Kwantificeerbaarheid en beschikbaarheid van data! Keuze van de indicatoren en evaluatiemethode!

49 De combinatie van betrokkenheid en informatie…
Geïnformeerd proces (bvb. afwegingskader) Data/statistieken verzamelen Bijeenbrengen van onderzoek (evidence) Deliberatief proces Goede representativiteit van de maatschappij! Capaciteit

50 …leidt tot meer waarde voor de maatschappij voor hetzelfde geld
Omdat het tot meer publiek-bezielde beslissingen leidt Omdat het tot meer begrip voor de standpunten van andere partners en het bredere sociale goed leidt Omdat het tot meer geïnformeerde En meer gefundeerde beslissingen leidt …leidt tot meer waarde voor de maatschappij voor hetzelfde geld