Continuïteit &discontinuïteit in het verbintenissen- en aansprakelijkheidsrecht: Hervormen met oog voor rechtszekerheid ACCA, 25 mei 2018 Frederik Peeraer,

Continuïteit &discontinuïteit in het verbintenissen- en aansprakelijkheidsrecht: Hervormen met oog voor rechtszekerheid ACCA, 25 mei 2018 Frederik Peeraer, Stefaan Declercq, Christopher Borucki en Françoise Auvray Instituut voor verbintenissenrecht – KU Leuven

I. Algemene inleiding – De hervorming van het BW
Drs. Frederik Peeraer Instituut voor Verbintenissenrecht

Bedrijvigheid alom Nog andere hervormingen op stapel:
Wetboek vennootschapsrecht Strafwetboek Wetboek van Strafuitvoering Zie artikel Heirbaut en Van der Haegen (RW , afl. 36, 5 mei 20218) Instituut voor Verbintenissenrecht

Een nieuw verbintenissenrecht, een nieuw BW
Ministerraad 30 maart 2018: goedkeuring voorontwerp verbintenissenrecht, m.i.v. een nieuw Burgerlijk Wetboek (art. 2 Voorontwerp): Boek 1. Algemene bepalingen Boek 2. Personen, familie en relatievermogensrecht Boek 3. Goederen Boek 4. Erfenissen, schenkingen en testamenten Boek 5. Verbintenissen Boek 6. Bijzondere overeenkomsten Boek 7. Zekerheden Boek 8. Bewijs Boek 9. Verjaring Erfrecht reeds goedgekeurd: treedt op 1 september 2018 in werking Huwelijksvermogensrecht momenteel in de Kamer Instituut voor Verbintenissenrecht

Een nieuw BW, een nieuwe aanpak
Publieke consultatie Verbintenissenrecht +- twee maanden (07/12/ /02/2018) 46 reacties (groeperingen, organisaties, rechtsfaculteiten, magistraten, advocaten, individuen …) Soms één specifieke zin, soms vijftig pagina’s Aansprakelijkheidsrecht +- één maand voor aansprakelijkheidsrecht (28/03/ /05/2018) 39 reacties (idem) Soms één specifieke zin, soms tachtig pagina’s Instituut voor Verbintenissenrecht

Kroniek van een geplande hervorming - Verbintenissenrecht (I)
Justitieplan & Beleidsnota 2015 ‘Officieuze’ oprichting 6 commissies MB 30 september 2017 ‘Officiële’ oprichting Commissies 7 december 2017 Voorontwerp Verbintenissenrecht Start publieke consultatie 1 februari 2018 Einde publieke consultatie Start verwerking opmerkingen Maart 2018 Onderhandelingen (IKW’s) 30 maart 2018 Goedkeuring Ministerraad Verzending Voorontwerp naar RvS 6 commissies: Verbintenissen Bewijs Aansprakelijkheid Goederen Lening Persoonlijke zekerheden Instituut voor Verbintenissenrecht

Kroniek van een geplande hervorming - Verbintenissenrecht (II)
4 juni 2018 Verwachte ontvangst advies RvS Juni 2018 Verwerkingen opmerkingen RvS Eind juni 2018 Onderhandelingen (IKW’s) Vóór 21 juli 2018 Goedkeuring wijzigingen Ministerraad September 2018 Indiening parlement … 6 commissies: Verbintenissen Bewijs Aansprakelijkheid Goederen Lening Persoonlijke zekerheden Instituut voor Verbintenissenrecht

Kroniek van een geplande hervorming - Aansprakelijkheidsrecht
Justitieplan & Beleidsnota 2015 ‘Officieuze’ oprichting 6 commissies MB 30 september 2017 ‘Officiële’ oprichting Commissies 28 maart 2017 Voorontwerp Aansprakelijkheids-recht Start publieke consultatie 1 mei 2018 Einde publieke consultatie Start verwerking opmerkingen Juni 2018 Onderhandelingen (IKW’s) Vóór 21 juli 2018 Goedkeuring Ministerraad Verzending Voorontwerp naar RvS 6 commissies: Verbintenissen Bewijs Aansprakelijkheid Goederen Lening Persoonlijke zekerheden Instituut voor Verbintenissenrecht

II. De hervorming van het verbintenissenrecht
Drs. Stefaan Declercq Instituut voor Verbintenissenrecht

INHOUDSTAFEL WAT KOMT AAN BOD?
Diagnose van ‘oud’ BW De krachtlijnen Enkele vormelijke aanpassingen Enkele inhoudelijke klemtonen Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

DIAGNOSE VAN ‘OUD’ BW Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

HERVORMING DIAGNOSE VAN ‘OUD’ BW
Hopeloos verouderd Inhoudelijk onvolledig Structureel onoverzichtelijk Het BW beantwoordt niet meer aan het geldend recht Het Burgerlijk Wetboek is vooreerst – en dat is een vaststelling die iedereen zal delen – hopeloos verouderd geraakt. Het wetboek beantwoordt niet meer aan de eisen van een moderne samenleving, noch aan onze maatschappelijke en juridische visie op een hedendaags contractenrecht. Daarnaast bevat het wetboek ook heel wat wettelijke lacunes (waardoor het inhoudelijk onvolledig is), en liggen wettelijke bepalingen die eigenlijk samen horen, verspreid over het wetboek (waardoor ons BW structureel gezien ook onoverzichtelijk is). Tot slot biedt het huidige BW ook niet meer het beeld van het geldende Belgische recht. De diagnose van het huidige ‘oud’ BW is dus een harde diagnose, en… Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

HERVORMING DIAGNOSE VAN ‘OUD’ BW
… in vergelijking met de buurlanden ook een pijnlijke. Nagenoeg al onze buurlanden – met uitzondering van Luxemburg – hervormden intussen al hun verbintenissenrecht. Nederland kent al sinds 1992 een Nieuw Burgerlijk Wetboek, in Frankrijk werden met de Ordonnance van 10 februari 2016 (die in werking trad op 1 oktober 2016) belangrijke stappen vooruit gezet. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

DE KRACHTLIJNEN Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

HERVORMING DE COMMISSIE
Voorzitters: Prof. dr. Patrick Wéry Prof. dr. Sophie Stijns Experts: Prof. dr. Eric Dirix Prof. dr. Rafaël Jafferali Prof. dr. Benoît Kohl Prof. dr. Ilse Samoy Medewerkers: Dra. Françoise Auvray Dr. Sanne Jansen Drs. Sander Van Loock FOD: De heer Jean-Christophe Boulet Mevrouw Lucie Dubray

HERVORMING DE KRACHTLIJNEN
De rechtszekerheid herstellen De toegankelijkheid versterken Een evenwicht vinden tussen de wilsautonomie en de rol van de rechter De rechtszekerheid heeft men gepoogd te herstellen door het verbintenissenrecht te moderniseren. Deze modernisering gebeurde – en daar kom ik zo meteen nog op terug – door het geldend recht te codificeren, aan te vullen en te vernieuwen waar nodig). De toegankelijkheid van het verbintenissenrecht heeft men getracht te versterken door de coherentie en de transparantie van de bepalingen te vergroten. De hervorming moet ten slotte – en dat is een derde krachtlijn - ook het evenwicht verzekeren tussen, enerzijds de wilsautonomie van de partijen en, anderzijds, de rol van de rechter als bewaker van de belangen van de zwakkere partijen en het algemeen belang. De achterliggende gedachte is dat wanneer men de wilsautonomie versterkt en het verbintenissenrecht voor de schuldeisers krachtdadiger en efficiënter organiseert (bijv. door de nietigverklaring en ontbinding van het contract bij toerekenbare tekortkoming via een kennisgeving te laten plaatsvinden), een krachtdadige bescherming van de zwakkere partij niet mag ontbreken. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

VORMELIJKE KLEMTONEN Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

VORMELIJKE KLEMTONEN OVERZICHT
Sobere en zuinige stijl bleef behouden, maar moderner en eenvormiger Nieuwe structuur Algemeenheid behouden voor evolutie Gebruik van inleidende artikels met opsommingen De herkenbare sobere en bondige stijl van het huidig wetboek bleef behouden. Wel werd er gekozen voor een moderner en eenvormiger taalgebruik. Heel concreet heeft men het niet (meer) over termen als ‘bonus pater familias’, maar werd geopteerd voor de Nederlandse variant ‘zorgvuldig en … persoon’. Ook heeft men lang nagedacht of er geen mooie Nederlandse vertaling bestond voor ‘in solidum’. Dat bleek niet het geval, en dus werd de term behouden. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Sobere en zuinige stijl bleef behouden, maar moderner en eenvormiger Nieuwe structuur Algemeenheid behouden voor evolutie Gebruik van inleidende artikels met opsommingen De structuur werd hertekend om het geheel, naar het voorbeeld van de meeste handboeken, pedagogisch toegankelijker en coherenter te maken. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Titel 1: Inleidende bepalingen
De verbintenis Bronnen van verbintenissen De rechtshandeling De kennisgeving De vertegenwoordiging Het verbod op rechtsmisbruik Titel 1: Inleidende bepalingen Contracten Eenzijdige rechtshandelingen Oneigenlijke contracten Buitencontractuele aansprakelijkheid Titel 2: Bronnen van verbintenissen Modaliteiten Pluraliteit van objecten en van subjecten Overdracht, nakoming en niet-nakoming van de verbintenis Uitdoving van de verbintenis) Titel 3: Algemeen regime Een eerste titel bevat, zoals u ziet, een reeks inleidende bepalingen (over de verbintenis, de bronnen van verbintenissen, de rechtshandeling, de kennisgeving, de vertegenwoordiging en het verbod op rechtsmisbruik). De tweede titel omvat de bronnen van verbintenissen. Hier vindt men de regels inzake de contracten, de eenzijdige rechtshandelingen, de oneigenlijke contracten en de buitencontractuele aansprakelijkheid. Bij de rechtshandelingen neemt het hoofdstuk over het contract de meest prominente plaats in (met 7 afdelingen), met aandacht voor de verschillende fasen: de onderhandelingen en de totstandkoming van het contract, zowel vanuit een dynamisch als statisch perspectief; de gevolgen van het contract tussen partijen; de interpretatie en de kwalificatie ervan; de niet-nakoming van de contractuele verbintenissen en de sancties; de gevolgen van het contract ten aanzien van derden; de gronden van tenietgaan van het contract en de bijhorende gevolgen. De derde titel behandelt het algemeen regime van de verbintenis, regels (verspreid over 8 ondertitels) die toepassing kunnen vinden op elke verbintenis, ongeacht haar bron. Hier vindt men bijvoorbeeld de regels inzake de modaliteiten (voorwaarden en termijnen), de pluraliteit van voorwerpen en van subjecten (hoofdelijkheid, ondeelbaarheid en in solidum gehoudenheid), de overdracht (zowel van schuldvorderingen als van schulden en van contracten), de nakoming en de niet-nakoming en de uitdovingsgronden (zoals de schuldvernieuwing, de schuldvergelijking en de kwijtschelding van schuld). Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Sobere en zuinige stijl bleef behouden, maar moderner en eenvormiger Nieuwe structuur Algemeenheid behouden voor evolutie Gebruik van inleidende artikels met opsommingen Om de wetsbepalingen snel op te sporen, worden afdelingen en hoofdstukken, waar mogelijk, ingeleid met een eerste artikel dat een overzicht (opsomming) geeft van de verder uitgewerkte sancties of toepassingsvoorwaarden. Ook dit bevordert sterk de leesbaarheid van een wetboek. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Art Opsomming van de sancties Tenzij partijen anders overeengekomen zijn, beschikt de schuldeiser over de volgende sancties bij een toerekenbare niet-nakoming van de schuldenaar: 1° het recht op uitvoering in natura van de verbintenis; 2° het recht op herstel van zijn schade; 3° het recht op ontbinding van het contract; 4° het recht op prijsvermindering; 5° het recht om de uitvoering van zijn eigen verbintenis op te schorten. Met elkaar onverenigbare sancties kunnen niet worden gecumuleerd. (…) Een voorbeeld daarvan is artikel 5.86 van het voorontwerp dat een opsomming geeft van de verschillende mogelijke sancties bij een toerekenbare niet-nakoming van de schuldenaar. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

INHOUDELIJKE KLEMTONEN
Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

INHOUDELIJKE KLEMTONEN OVERZICHT
Bevestigen Verduidelijken Aanvullen Vereenvoudigen Vernieuwen Omdat het onmogelijk is om in één presentatie alle bepalingen van het voorontwerp te overlopen, tracht ik de vijf inhoudelijke klemtonen die een rol gespeeld hebben bij de modernisering van het verbintenissenrecht (bevestiging, verduidelijking, aanvulling, vereenvoudiging en vernieuwing) te illustreren met enkele treffende voorbeelden uit het voorontwerp. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Bevestigen schuldvernieuwing – verbod op rechtsmisbruik – enac Verduidelijken Aanvullen Vereenvoudigen Vernieuwen Een beperkt aantal wetsbepalingen uit het huidig Burgerlijk Wetboek werden, mits beperkte (vaak terminologische) aanpassingen behouden. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de regels inzake de betaling van een verbintenis en schuldvernieuwing. Daarnaast werden enkele rechtsfiguren wettelijk verankerd die reeds door het Hof van Cassatie werden ‘gevalideerd’. Zo vindt men in het voorontwerp bepalingen terug over de verbintenis uit eenzijdige rechtshandeling, het verbod op rechtsmisbruik, de exceptie van niet-uitvoering, de toerekenbaarheid aan de schuldenaar van de fout van zijn hulppersoon. Ook figuren die aanvankelijk in de rechtspraak van de bodemrechters werden ontwikkeld, zoals de gekwalificeerde benadeling en de derde-medeplichtigheid aan contractbreuk, kregen nu een wettelijke verankering. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Bevestigen Verduidelijken buitengerechtelijke ontbinding op kennisgeving Aanvullen Vereenvoudigen Vernieuwen Onderwerpen waarover controverse bestond en die dus tot rechtsonzekerheid leiden, werden verduidelijkt. Zo werd er een regime ingevoerd van de buitengerechtelijke ontbinding op kennisgeving van de schuldeiser als een derde wijze om een contract bij wanprestatie te ontbinden, naast de gerechtelijke ontbinding en de ontbinding krachtens ontbindend beding. Verduidelijking wordt ook aangebracht door definities op te stellen van het voorwerp, de oorzaak en overmacht, of door regimes uit te werken voor zaakwaarneming en de ongerechtvaardigde verrijking. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Bevestigen Verduidelijken Aanvullen dynamische totstandkomingsfase – overdracht van schulden Vereenvoudigen Vernieuwen Het voorontwerp verhelpt ook aan enkele opvallende hiaten uit huidig BW. Zo komen er nieuwe regels in het wetboek over de dynamische totstandkoming en de precontractuele fase van het contract. Daarnaast zijn er ook regels over postcontractuele verbintenissen en clausules, over restitutie na nietigheid of ontbinding, en de overdracht van schulden en contracten. Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Bevestigen Verduidelijken Aanvullen Vereenvoudigen schadebeding – pluraliteit van subjecten Vernieuwen Sommige leerstukken en regels uit het huidig Burgerlijk Wetboek waren vaak ingewikkeld en ondoorzichtig. Het voorontwerp heeft op dit punt getracht een aantal leerstukken eenvoudiger en transparanter te maken. Denk in dit verband maar aan de regels betreffende overdreven schadebedingen, en de regels over pluraliteit van subjecten (hoofdelijkheid, ondeelbaarheid en in solidum-gehoudenheid). Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

Bevestigen Verduidelijken Aanvullen Vereenvoudigen Vernieuwen sancties op kennisgeving – imprevisieleer Uiteraard bevat het nieuwe voorontwerp ook een aantal belangrijke vernieuwingen. Indien het voorontwerp uiteindelijk wet wordt, zullen een heel aantal sancties voortaan op partijverklaring (via een kennisgeving) in werking gesteld kunnen worden. Dat zal het geval zijn voor de nietigverklaring, de ontbinding van een overeenkomst, de vervanging van een schuldenaar of de prijsvermindering. Daarnaast – en dat lijkt me een tweede goed voorbeeld – worden ook heel wat extra bepalingen opgenomen die erop gericht zijn de zwakkere partij te beschermen. In dat verband kan bijvoorbeeld gewezen worden op het feit dat de imprevisieleer klaar staat om ingevoerd te worden (wat de rechter toelaat om de overeenkomst aan te passen aan de gewijzigde economische omstandigheden of te ontbinden wanneer zo’n aanpassing niet meer mogelijk blijkt te zijn). Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

“Meer evolutie, dan revolutie…”
BESLUIT “Meer evolutie, dan revolutie…” Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut Verbintenissenrecht

III. De hervorming van het aansprakelijkheidsrecht
Drs. Christopher Borucki Dra. Françoise Auvray Instituut voor Verbintenissenrecht

Structuur Algemeen: waarom hervormen? Wel in het voorontwerp
Inleidende bepalingen Gronden van aansprakelijkheid Oorzakelijk verband Schade Gevolgen van aansprakelijkheid Niet in het voorontwerp Instituut voor Verbintenissenrecht

I. ALGEMEEN: Waarom? Tijden veranderen… ook het recht? 1804 21ste eeuw
Agrarische, statische maatschappij 6 algemene artikelen Geen omschrijving essentiële elementen Pretoriaans – ruime mate vormgegeven door rechtspraak Soepel, kneedbaar Geïndustrialiseerde, dynamische maatschappij: toename buitencontractuele risico’s 70 artikelen Structuur opgebouwd rond de essentiële elementen Verankering rechtspraak + meer wettelijke richtlijnen “Soepel, kneedbaar” Instituut voor Verbintenissenrecht

Structuur Algemeen: wie, wanneer, waarom? Wel in het voorontwerp
Inleidende bepalingen Gronden van aansprakelijkheid Oorzakelijk verband Schade Gevolgen van aansprakelijkheid Niet in het voorontwerp Instituut voor Verbintenissenrecht

II.A. Inleidende bepalingen:
SAMENLOOP Art Buitencontractuele en contractuele aansprakelijkheid “Indien een gebeurtenis tegelijkertijd de niet-nakoming van een contractuele verbintenis uitmaakt en leidt tot buitencontractuele aansprakelijkheid jegens de benadeelde medecontractant, kiest deze laatste of hij zijn vordering baseert op de contractuele dan wel de buitencontractuele aansprakelijkheid, tenzij deze keuzemogelijkheid wettelijk of contractueel uitgesloten is. Ook indien de benadeelde vordert op grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid, hebben voorrang de bijzondere op het tussen partijen bestaande contract toepasselijke wettelijke bepalingen en de contractuele bedingen, die betrekking hebben op de voorwaarden en gevolgen van de aansprakelijkheid, het verval of de verjaring van de vordering. Deze voorrang geldt niet bij schade ingevolge een aantasting van de fysieke integriteit.” Instituut voor Verbintenissenrecht

VANDAAG: Relatief verbod
Samenloop is slechts mogelijk indien… De fout zowel contractueel als buitencontractueel is en De schade zuiver buitencontractueel is Contractuele vordering Buitencontractuele vordering Instituut voor Verbintenissenrecht

MORGEN: Principieel toegestaan…
1) Is het wettelijk/contractueel uitgesloten? 2) Zo niet, keuze van de benadeelde 3) Met voorrang van de bijzondere wettelijke en contractuele bedingen, behalve bij aantasting van de fysieke integriteit Contractuele vordering Buitencontractuele vordering Volgens de commissieleden: 3stappen: Is er een wettelijk of contractueel verbod op samenloop Zo niet is het principieel aanvaard En als men kiest voor de buitencontratuele aansprakelijkheid: dan moet evenwel voorang worden verleend aan bijzondere wettelijke en contractuele bedingen. (voorbeeld opnemen!!) Maar de voorrang geldt niet als het gaat om aantasting van de fysieke integriteit… Instituut voor Verbintenissenrecht

QUASI IMMUNITEIT UITVOERINGSAGENT Contractuele vordering Buitencontractuele vordering Buitencontractuele vordering Verwijzing naar verbintenissenrecht Verwijzing: artikel 5.92,§2 Instituut voor Verbintenissenrecht

PERSOON Natuurlijke Persoon Rechtspersoon (private of publieke) ? Gelijke behandeling Art : gelijke behandeling Instituut voor Verbintenissenrecht

Inleidende bepalingen (afdeling 1) Gronden van aansprakelijkheid (afdeling 2) en bijzondere aansprakelijkheidsregimes (afdeling 7) Oorzakelijk verband (afdeling 3) Schade (afdeling 4) Gevolgen van aansprakelijkheid (afdeling 5) Niet in het voorontwerp Valt op dat vele aansprakelijkheidsgronden nu worden opgenomen in het BW. Terug te vinden onder afdeling 2 en afdeling 7. We zullen zien dat er nieuwe gronden zijn. Aanpassingen van bestaande gronden. Vrdwijnen van gronden en uiteraard ook behouden van gronden. Instituut voor Verbintenissenrecht

II.B. Gronden van AH AFDELING 2
Foutaansprakelijkheid (onderafdeling 1) Aansprakelijkheid van minderjarigen en geestesgestoorden (onderafdeling 2) Aansprakelijkheid voor andermans daad (onderafdeling 3) Foutloze aansprakelijkheid van Titularis van gezag op minderjarigen Aanstellers Rechtsersonen voor leden van bestuursorganen Weerlegbaar vermoeden van aansprakelijkheid van Personen belast met toezicht op anderen Foutloze aansprakelijkheid voor zaken en dieren (onderafdeling 4) Gebrekkige zaken Dieren Kort overzicht. We treden hierna enkel in de detail van de neiuwigheden Instituut voor Verbintenissenrecht

II.B. Gronden van AH AFDELING 7
Foutloze aansprakelijkheid voor bijzonder gevaarlijke activiteiten (onderafdeling 1) Aansprakelijkheid voor producten (onderafdeling 2) Aansprakelijkheid van de eigenaar van een gebouw voor de instorting ervan (art. 1386) Vermoeden van aansprakelijkheid ten laste van onderwijzers (art. 1384, 4e lid) Idem Wat verdwijnt er Instituut voor Verbintenissenrecht

II.B. Gronden van AH DE FOUT Art. 5.147. Definitie
“De fout is een tekortkoming aan een gedragsnorm die volgt uit de wet of aan de algemene zorgvuldigheidsnorm die geldt in het maatschappelijk verkeer." WEL: Objectief element NIET: Subjectief element? (schuldbekwaamheid) = rechtstreeks opgevangen door bijzondere bepalingen of = onrechtstreeks via de gronden van uitsluiting van AH Behoud van de tweedelige definitie van objectief onrechtmatige daad (overmacht, onoverwinnelijke dwaling, onweerstaanbare dwang, noodtoestand, wettige verdediging, bevel van de wet) Instituut voor Verbintenissenrecht

II.B. Gronden van AH Minderjarigen en Geestesgestoorden
Minderjarigen zijn niet aansprakelijk tot 14j = ‘jaren des onderscheids’ ? Verdwenen of vastgesteld? Minderjarigen zijn aansprakelijk vanaf 14j MAAR: rechter kan schadevergoeding matigen Geestesgestoorden zijn voortaan aansprakelijk = Omkering huidig uitgangspunt Artikel maakt de aansprakelijkheid van de minderjarige niet langer afhankelijk van de beoordeling van zijn oordeelsvermogen door de rechter. Deze bepaling legt nu de leeftijd waarop de minderjarige aansprakelijk wordt, vast op veertien jaar. De minderjarige die deze leeftijd nog niet heeft bereikt op het ogenblik waarop hij schade veroorzaakt, is niet aansprakelijk. De minderjarige die ouder is dan veertien jaar, is wel aansprakelijk maar hij is niet steeds gehouden tot integrale vergoeding van de schade. Hij kan aansprakelijk zijn op grond van een fout of op basis van een andere tot aansprakelijkheid leidende gebeurtenis. De rechter oordeelt echter in billijkheid of hij de minderjarige veroordeelt tot gehele of gedeeltelijke vergoeding. Hij houdt hierbij rekening met de omstandigheden en met de toestand van de partijen. Deze beperking van de aansprakelijkheid van de minderjarige vindt zijn verantwoording in het feit dat deze kan leiden tot een zware financiële last in zijn verdere leven. De geestesgestoorde kan aansprakelijk gesteld worden op grond van een fout of van een andere tot aansprakelijkheid leidende niet-foutieve gebeurtenis. Zoals in het kader van artikel 1386bis blijft de mogelijkheid voor de rechter bestaan om de geestesgestoorde te veroordelen tot gehele of gedeeltelijke vergoeding van de schade, zoals dit ook het geval is voor de minderjarige die ouder is dan veertien jaar. Ook voor de geestesgestoorde geldt dat er in elk geval geen reden tot beperking van de schadevergoeding is in de mate dat een verzekeraar zijn aansprakelijkheid effectief dekt. Instituut voor Verbintenissenrecht

13 15 Instituut voor Verbintenissenrecht

Inleidende bepalingen (afdeling 1) Gronden van aansprakelijkheid (afdeling 2) en bijzondere aansprakelijkheidsregimes (afdeling 7) Oorzakelijk verband (afdeling 3) Schade (afdeling 4) Gevolgen van aansprakelijkheid (afdeling 5) Niet in het voorontwerp Instituut voor Verbintenissenrecht

II.C. Oorzakelijk verband
ALGEMEEN BEGINSEL: Art Logische selectie: Conditio sine qua non (eerste lid) Beleidsmatige selectie: voldoende relevant verband… (tweede lid) Er is evenwel geen aansprakelijkheid indien het verband tussen deze gebeurtenis en de schade dermate verwijderd is dat het kennelijk onredelijk zou zijn de schade toe te rekenen aan de person die tot schadevergoeding wordt aangesproken. Volgens het eerste lid van het nieuwe artikel is er een causaal verband indien de schade zoals zij zich in concreto voordeed niet of niet op dezelfde wijze zou ontstaan zijn zonder de tot aansprakelijkheid leidende gebeurtenis. Er moet dus tussen de tot aansprakelijkheid leidende gebeurtenis en de schade een logisch verband worden vastgesteld dat erin bestaat dat de tot aansprakelijkheid aanleiding gevende gebeurtenis een noodzakelijke voorwaarde, een conditio sine qua non (csqn) is voor de schade. Om te onderzoeken of er causaal verband is of niet, moet dus de hypothese geformuleerd worden dat de tot aansprakelijkheid leidende gebeurtenis niet heeft plaatsgevonden, er hierbij van uitgaande dat de andere feitelijke elementen uit de historiek van het schadegeval ongewijzigd blijven. Men gaat dan na of de schade zoals zij zich in concreto voordeed, zich ook in deze hypothese zou hebben voorgedaan. Eens het logische conditio sine qua non verband is vastgesteld, is het onderzoek naar het causale verband naar het huidige Belgisch recht in beginsel afgesloten. België maakt, in theorie althans, toepassing van de equivalentieleer. Dit betekent dat elke tot aansprakelijkheid leidende gebeurtenis die een noodzakelijke voorwaarde is voor de schade in gelijke mate aansprakelijkheid meebrengt voor deze schade. Er wordt dus geen verder onderscheid gemaakt naargelang het rechtstreekse of onrechtstreekse karakter van het verband met de schade of van het respectieve belang van de verschillende oorzakelijke factoren in de ontwikkeling van het schadegeval. De equivalentieleer is kenmerkend voor het Belgische aansprakelijkheidsrecht. Eens een grondslag voor aansprakelijkheid vaststaat, gaat de voorkeur naar de belangen van de benadeelde boven deze van de verweerder. Dit is slachtoffervriendelijk, maar leidt in talrijke gevallen ook tot resultaten die onbillijk zijn en veraf staan van de opvattingen over het causale verband in de exacte wetenschappen of in het normale taalgebruik. Het tweede lid van hetzelfde artikel biedt een mogelijkheid tot bijsturing. Het stelt dat aan de vaststelling dat de schade niet zou ontstaan zijn zonder de tot aansprakelijkheid leidende gebeurtenis geen aansprakelijkheid moet verbonden worden indien het, wegens het verwijderde karakter van het verband tussen deze gebeurtenis en de schade, kennelijk onredelijk zou zijn tot aansprakelijkheid te besluiten. Het leidt tot een resultaat dat vergelijkbaar is met de beperkende werking van de goede trouw in contractueel verband en met de toepassing van het begrip rechtsmisbruik. Deze algemeen geformuleerde bepaling die toelaat een kennelijk onredelijke toepassing van de equivalentieleer te vermijden wordt aangevuld met de (niet exhaustieve) vermelding van twee specifieke beoordelingselementen die ontleend zijn aan andere causaliteitscriteria: het onvoorzienbaar karakter van de schade in het licht van de normale gevolgen van de tot aansprakelijkheid leidende gebeurtenis en de omstandigheid dat deze gebeurtenis niet op betekenisvolle wijze heeft bijgedragen tot het ontstaan van de schade. Bij de beoordeling KAN rekening worden gehouden met Onvoorzienbaar karakter van de schade in het licht v.d. normale gevolgen Het niet betekenisvol bijdragen tot het ontstaan van de schade Instituut voor Verbintenissenrecht

II.C. Oorzakelijk verband
BIJZONDERHEDEN: Art : Samenloop met voldoende oorzaken Art : Verlies van een kans = proportionele aansprakelijkheid (?) Niet langer afzonderlijke schadepost Schadevergoeding in verhouding tot de waarschijnlijkheid waarmee de gebeurtenis de oorzaak was van de schade Art : Afzonderlijke gebeurtenissen. Onzekerheid omtrent de identiteit van de veroorzaker. Art : Fout van de benadeelde Verlies van een kans: art betreft onzekerheid over het ontstaan van de schade wanneer men zich afvraagt wat er zou gebeurd zijn bij afwezigheid van de fout of een andere tot aansprakelijkheid leidende gebeurtenis. Hier biedt de huidige rechtspraak, zoals al gezegd, een uitweg langs het vergoeden van het verlies van een kans. Het voorontwerp bevestigt het resultaat van deze rechtspraak maar verbindt dit niet langer aan het erkennen van het verlies van een kans als een bijzondere soort schade. Het voert een proportionele aansprakelijkheid in, overeenkomstig de waarschijnlijkheid waarmee de tot aansprakelijkheid aanleiding gevende gebeurtenis de schade heeft veroorzaakt Alternatieve causaliteit: art betreft alternatieve causaliteit: het geval waar verschillende gebeurtenissen een mogelijke oorzaak zijn van de schade maar niet met zekerheid kan aangetoond worden welke ervan de werkelijke oorzaak was. Dikwijls kan de benadeelde een groep aanwijzen waartoe de aansprakelijke behoort zonder dat hij deze laatste individueel kan identificeren. Er kan in een geval als dit ook geen toepassing gemaakt worden van artikelen en omdat het gaat over afzonderlijke schadeverwekkende gebeurtenissen en niet over gemeenschappelijke fouten of onderling afgestemde gedragingen. Indien het aannemelijk is dat de schade het gevolg is van gebeurtenissen die aanleiding geven tot aansprakelijkheid van verschillende personen, maar niet kan aangetoond worden welke van deze gebeurtenissen precies de oorzaak is, zijn deze verschillende potentiële aansprakelijken gehouden tot vergoeding van de schade in verhouding tot de waarschijnlijkheid dat de gebeurtenis waarvoor zij instaan de oorzaak is van de schade. Instituut voor Verbintenissenrecht

Art. 5.163: Samenloop met voldoende oorzaken
CSQN Beide jagers schieten op zelfde ogenblik op zelfde persoon CSQN Instituut voor Verbintenissenrecht

Art. 5.168: Verlies van een kans = proportionele aansprakelijkheid
Niet langer afzonderlijke schadepost Schadevergoeding in verhouding tot de waarschijnlijkheid waarmee de gebeurtenis de oorzaak was van de schade ? Inherente onzekerheid van causaal verband… maar zonder de fout zou er een kans op ontlopen van schade zijn geweest Instituut voor Verbintenissenrecht

Art. 5. 169: Afzonderlijke gebeurtenissen
Art : Afzonderlijke gebeurtenissen. Onzekerheid omtrent de identiteit van de veroorzaker. ? ? ? Meerdere personen door afzonderlijke maar vergelijkbare activiteiten risico op schade maar onzeker welke tot schade heeft geleden… proportionele ah Instituut voor Verbintenissenrecht

II.D. Schade Derde essentieel element: de schade
Net zoals in 1804 geen definitie Nochtans voorhanden: vergelijking actuele met hypothetische toestand Wel ontvankelijkheidsvoorwaarden Schade is vergoedbaar als aantasting juridisch beschermd belang Persoonlijk belang Wel gegrondheidsvoorwaarden Instituut voor Verbintenissenrecht

II.E. Gevolgen aansprakelijkheid
Integraal herstel Art : Preventieve functie! Mogelijkheid tot verkrijgen verbod of bevel (Ook onder schade: verhaalbaarheid preventieve kosten) Integraal herstel: Artikel bevestigt twee fundamentele beginselen die het herstel van de schade in buitencontractuele aangelegenheden regelen: het integraal herstel enerzijds en het herstel in concreto anderzijds. Het beginsel van het integraal herstel wordt bevestigd in zijn dubbele dimensie. Het is de bedoeling dat alle schade en niets dan de schade wordt hersteld. In de regel mag het herstel niet leiden tot de verarming, noch tot de verrijking van de benadeelde. Hetzelfde beginsel bevestigt de voornamelijk vergoedende functie van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid. De vergoeding is enkel afhankelijk van de omvang van de schade. De rechter mag zich niet laten leiden door andere criteria (ernst van de fout, voorspelbaarheid van de schade, enz.). Het herstel moet ook rekening houden met de concrete situatie van het slachtoffer, hetgeen enige vorm van vergoeding op basis van gemiddelden of algemeenheden uitsluit. De hypothetische toestand die men tracht te herstellen is immers een individuele toestand. Men moet rekening houden met de persoonlijke toestand waarin de benadeelde zich werkelijk bevindt na het ongeval, en met al zijn eigen kenmerken. Preventieve functie: Het gemeen aansprakelijkheidsrecht behoudt zijn hoofdzakelijk vergoedende functie. Ook de preventieve functie ervan wordt evenwel erkend en bevestigd in het voorontwerp. De rechter zal via een verbod of bevel kunnen optreden, zelfs voordat schade ontstaat. Het voorontwerp bekrachtigt daarentegen niet de techniek van de punitieve schadevergoeding of van de inbeslagname van onwettig verkregen voordelen. Het werd niet opportuun geacht de mogelijkheid ervan te bevestigen voor wat het gemeen recht betreft. Ook al is er van schade nog geen sprake, kan een bevel of verbod toch te verantwoorden zijn. Het voorkomen van herstel van schade is te verkiezen boven het herstel. Naar huidig recht is de theoretische grondslag om in dat geval een bevel te geven of verbod op te leggen, wankel. Verdedigd kan worden dat de algemene zorgvuldigheidsnorm niet alleen de verplichting inhoudt om de door een fout veroorzaakte schade te herstellen, maar ook een verplichting om geen fouten te begaan die schade veroorzaken.Artikel voorziet nu in een wettelijke basis voor een bevel en een preventief verbod. Deze bepaling geeft aan de rechter de mogelijkheid om een verbod op te leggen of een bevel te geven waardoor dreigende schade wordt voorkomen wanneer een handeling op foutieve wijze deze dreigt te veroorzaken. Vereist is dat de schade het voorzienbare of waarschijnlijke gevolg is van deze handeling. Hierbij dient ook aangestipt te worden dat artikel enkel toepassing vindt bij foutaansprakelijkheid. Instituut voor Verbintenissenrecht

III. Niet behandeld in voorontwerp
Een aantal bijzondere aansprakelijkheidsregimes Ecologische schade Regres van derdebetalers Instituut voor Verbintenissenrecht

Vragen? Instituut voor Verbintenissenrecht

Auteursrechtelijke licenties
Flaticon free license: All icons depicting signs made by Pixel Buddha from All icons depicting persons made by Freepik from Instituut voor Verbintenissenrecht

Continuïteit &discontinuïteit in het verbintenissen- en aansprakelijkheidsrecht: Hervormen met oog voor rechtszekerheid ACCA, 25 mei 2018 Frederik Peeraer,

Verwante presentaties

Presentatie over: "Continuïteit &discontinuïteit in het verbintenissen- en aansprakelijkheidsrecht: Hervormen met oog voor rechtszekerheid ACCA, 25 mei 2018 Frederik Peeraer,"— Transcript van de presentatie:

Verwante presentaties

Over het project

Feedback

Inloggen

Inloggen via een sociaal netwerk:

Continuïteit &discontinuïteit in het verbintenissen- en aansprakelijkheidsrecht: Hervormen met oog voor rechtszekerheid ACCA, 25 mei 2018 Frederik Peeraer,

Verwante presentaties

Presentatie over: "Continuïteit &discontinuïteit in het verbintenissen- en aansprakelijkheidsrecht: Hervormen met oog voor rechtszekerheid ACCA, 25 mei 2018 Frederik Peeraer,"— Transcript van de presentatie:

Verwante presentaties

Over het project

Feedback