Invloed Europees recht op nationaliteitsrecht van de Lidstaten

Presentatie over: "Invloed Europees recht op nationaliteitsrecht van de Lidstaten"— Transcript van de presentatie:

1 Invloed Europees recht op nationaliteitsrecht van de Lidstaten
Prof. Dr. Gerard-René de Groot

2 Invloed EU Art. 20 (1) VwEU (=Art. 17 (1) EG; oorspronkelijk ingevoerd in 1992 door het Verdrag van Maastricht) (in werking op 1 November 1993): ‘1. Er wordt een burgerschap van de Unie ingesteld. Burger van de Unie is een ieder die de nationaliteit van een Lid-Staat bezit. Het burgerschap van de Unie komt naast het nationale burgerschap doch komt niet in plaats daarvan.’

3 Invloed EU “Verklaring (no 2) over de nationaliteit van een Lid Staat “ (behorend bij het Verdrag van Maastricht 1992; niet meer opgenomen na Lissabon): ‘De Conferentie verklaart dat telkens wanneer in het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap sprake is van onderdanen van de lidstaten, de vraag of een persoon de nationaliteit van deze of gene lidstaat bezit, uitsluitend wordt geregeld door verwijzing naar het nationale recht van de betrokken Staat. [...].’

4 Indirecte invloed: Janko Rottmann
Oostenrijker genaturaliseerd in Duitsland in 1999 Ontdekking van fraude Ontneming van de Duitse nationaliteit wegens fraude gedurende de naturalisatie procedure in 2000 Par. 48 (1) Verwaltungsverfahrensgesetz Bayern (BayVwVfG) Zie sinds februari 2009: Par StAG Gevolg  staatloosheid

5 Janko Rottmann Ontneming : schending van EU-recht?
Prejudiciële vraag gesteld door Bundesverwaltungsgericht

6 Is dit een kwestie van EU-recht?
EHJ (nr. 42): Het is duidelijk dat de situatie van een burger van de Unie die, […], wordt geconfronteerd met een door de autoriteiten van een lidstaat genomen besluit tot intrekking van de naturalisatie dat hem, na het verlies van de nationaliteit van een andere lidstaat die hij vroeger had, in een situatie brengt die kan leiden tot het verlies van de bij artikel 17 EG verleende hoedanigheid en de daaraan verbonden rechten, wegens de aard en de gevolgen ervan onder het Unierecht valt.

7 Is dit een kwestie van EU-recht?
EHJ (nr. 43): de hoedanigheid van burger van de Unie [moet] de primaire hoedanigheid van de onderdanen van de lidstaten zijn ….

8 Indirecte invloed EU Mogelijk via algemene beginselen EU recht
A) schending van het beginsel van solidariteit tussen de Lidstaten (obligation of solidarity/Gemeinschaftstreue) (Art. 4 (3) VEU) (bijv op zeer grote schaal naturaliseren zonder enig overleg met EU) (Maduro, nr. 30)  discussie over verkoop Maltese nationaliteit B) ontneming nationaliteit onder schending van mensenrechten (normaliter wordt verlies in een dergelijk geval toch erkend om staatloosheid bestrijdende regelingen te activeren; EU zou anders kunnen reageren: betrokkene nog steeds Europees burger) (vergelijk Maduro, nr. 29)

9 Indirecte invloed EU Mogelijk via algemene beginselen van EU recht
C) geen verlies nationaliteit Lidstaat wegens permanent verblijf in andere Lidstaat (zou recht van vrij verkeer van personen schenden) (Maduro, nr. 32) D) bescherming van opgewekte verwachtingen (Maduro, nr. 31). Wel erg interessant punt, omdat sommige Lid Staten (waaronder Nederland) in het nationaliteitrecht geen opgewekte verwachtingen beschermen!!!

10 Indirecte invloed EU Mogelijk via algemene beginselen van EU recht
E) gelijkheidsbeginsel. Ook erg interessant: in Nederland wordt identiteitsfraude bij naturalisatie < anders behandeld dan > 2003 D) proportionaliteit: geen ontneming van nationaliteit Lidstaat indien zulks disproportionieel (bijvoorbeeld bij slechts geringe fraude gedurende naturalisatie procedure) (niet vermeld door Maduro, wel door Hof van Justitie)

11 EHJ: bevoegdheid van de LS beperkt
Nr. 48: het bepalen van de voorwaarden voor de verkrijging en het verlies van de nationaliteit [behoort] tot de bevoegdheid van elke lidstaat […], maar […] de uitoefening van die bevoegdheid [is], voor zover zij de door de rechtsorde van de Unie verleende en beschermde rechten aantast, […] vatbaar is voor rechterlijke toetsing aan het Unierecht. .

12 Ontneming wegens fraude kan geoorloofd zijn
Nr. 50: een besluit tot intrekking van de naturalisatie [kan] […], wanneer het is gebaseerd op bedrog door de betrokkene in het kader van de procedure tot verkrijging van de betrokken nationaliteit, verenigbaar zijn met het Unierecht .

13 Maar evenredigheidsbeginsel/ proportionaliteitsbeginsel geldt
Nr. 55: In een dergelijk geval staat het echter aan de nationale rechter om na te gaan of het in het hoofdgeding aan de orde zijnde intrekkingsbesluit in overeenstemming is met het evenredigheidsbeginsel wat de gevolgen ervan voor de situatie van de betrokkene uit het oogpunt van het Unierecht betreft, in voorkomend geval naast de toetsing van de evenredigheid van dit besluit aan het nationale recht.

14 Het is noodzakelijk om rekening te houden met (Nr. 56)
de eventuele gevolgen van dit besluit voor de betrokkene, en in voorkomend geval voor zijn gezinsleden wat het verlies betreft van de rechten die elke burger van de Unie geniet.

15 In het bijzonder (Nr. 56) In dit verband dient met name te worden nagegaan of dit verlies gerechtvaardigd is in het licht van A. de ernst van de door hem gepleegde inbreuk, B. het tijdsverloop tussen de naturalisatiebeslissing en het intrekkingsbesluit, en C. de mogelijkheid voor de betrokkene om zijn vroegere nationaliteit terug te krijgen.

16 Verlies Nederlanderschap wegens verblijf in buitenland
Automatisme problematisch Geen proportionaliteitscontrole Aanhangige zaak Tjebbes e.a.

17 RwNed 1985 Verlies Nederlanderschap indien geboren in buitenland en ook in bezit van de van het land van geboorte en daar woonachtig zijn gedurende 10 jaren Geen verlengingsverklaring mogelijk Als ouders het Nederlanderschap op deze wijze verliezen delen hun kinderen daarin Overgangsrecht: termijnen beginnen opnieuw te lopen op 1 januari 1985  op 1 januari 1995 verloren zeer velen hun Nederlanderschap

18 Opnieuw drastische wijziging in 2003
art. 15 lid 1 sub c: tienjarig verblijf buiten Koninkrijk der Nederland en EU Ook voor in Nederland geboren personen In werking per 1 april 2003 Overgangsrecht : Termijnen begonnen opnieuw op 1 april 2003  grote verliesgolf op 1 april 2013

19 Permanent verblijf in buitenland
Stuiting termijn door tijdige verkrijging Nederlands paspoort/ ID-kaart/ bewijs bezit Nederlanderschap Géén stuiting door art. 17 procedure ter vaststelling bezit Nederlanderschap Voor verblijf binnen Europese Unie geldt uitzondering, maar niet voor Europese Economische Ruimte en Zwitserland N.B. wetsontwerp zou verjaringstermijn naar 15 jaar verlengen, maar verworpen in Eerste Kamer in oktober 2017

20 Permanent verblijf in buitenland
Onvoldoende voorlichting over dreigend verlies  zeer problematisch in licht van Europees recht Met name in Nederland geboren personen werden verrast door verlies Wat indien toch aanwijsbare band met NL? Veel klachten bij Nationale Ombudsman

21 Hoge Raad over verlies wegens permanent verblijf in buitenland
HR 27 maart 2015 ECLI:NL:HR:2015:761 Wat is bewijs bezit Nederlanderschap? Brief MBuiZa onvoldoende Zeer problematisch, vooral vanwege dwarsliggen Ministerie van bezit Nederlanderschap en zeer slechte voorlichting  art. 10 RwNed !!! ???

22 Nationale Ombudsman over verlies wegens permanent verblijf in buitenland
Is deze verliesgrond nog wenselijk, mede in licht van Europees Verdrag inzake Nationaliteit? Opheffen praktische problemen Instellen van spijtoptantenregeling Invoeren van regelingen voor oud-Nederlanders, zodat deze eenvoudig en goedkoop een visum en/ of een verblijfsvergunning kunnen verkrijgen

23 Raad van State over verlies wegens permanent verblijf in buitenland
Raad van State 19 april 2017: in re Tjebbes e.a. prejudiciële vraag aan Hof van Justitie EU: Is automatische werking van art. 15 lid 1 onder c in overeenstemming met EU recht? Immers geen proportionaliteitstoets Conclusie Advocaat Generaal Mengozzi op 14 juli 2018

24 AG Mengozzi Art. 15 lid 1 onder c is aanvaardbaar voor volwassenen, omdat deze voldoende mogelijkheden hebben om verlies te voorkomen  jammer, maar afwachten is wat Hof beslist Het is echter niet acceptabel dat kinderen in dit verlies delen  legt een bom onder het gehele art. 16!

25 Wat zal het Hof van de Europese Unie beslissen
Heel spannend! Uitspraak Hof eind 2018 In afwachting van beslissing Hof: Zeer zorgvuldige voorlichting Eventueel afspreken dat mensen contact houden over mogelijke wijziging van hun nationaliteitsrechtelijke rechtspositie, misschien zelfs met terugwerkende kracht Na beslissing Hof wellicht: opnieuw behandelen van dossiers nodig