Historie verdampingsonderzoek

Presentatie over: "Historie verdampingsonderzoek"— Transcript van de presentatie:

1 Historie verdampingsonderzoek
Van Rottegatspolder tot Cabauw en van Makkink tot Moors Een overzicht van het verdampingsonderzoek in Nederland Jan van Bakel, De Bakelse Stroom (met bijdragen van Harry Massop, Piet Warmerdam en Gé van den Eertwegh) Historie verdampingsonderzoek

2 Inleiding Wat kunnen we leren van het verleden?
Verdamping is een belangrijke post op de waterbalans van Nederland Typerend verloop over het jaar Kwantificering hydrologisch een must Maar is moeilijker dan bij neerslag Wat kunnen we leren van het verleden?

3 De vooroorlogse periode (1 van 3)
Reeds midden 19e eeuw verrichtte het KNMI metingen aan verdampingsbakken Buys Ballot, C.H.D., Hoe zal men de verdampingshoeveelheid bepalen voor polders. Versl. en Meded. KNAW 2e reeks no. 14. A. Elink Sterk, Over regen, verdamping en kwel in den Haarlemmermeerpolder. KIVI-verhandelingen.

4 Intermezzo: ‘oude’ lysimeters
Oude Wetering (Rijnlands observatorium: Rothamsted en Groningen In 1940 nieuwe lysimeterinstallatie aangelegd in Oude Wetering, voor f 1375,--

5 De vooroorlogse periode (2 van 3)
Staatscommissie voor de bevloeiingen, 1896 13 kwartieren Resultaten van diverse verdampingsmeters Reductiefactor 2/3 Verdamping afhankelijk van: Temperatuur Windsnelheid Vochtigheid van de lucht De gesteldheid van de bodem, waaronder de helling ‘Verbluffende’ resultaten (zie volgende sheets) Grondwateraanvulling 35% van de neerslag

6 Historie verdampingsonderzoek
Historie verdampingsonderzoek

7 Historie verdampingsonderzoek
Historie verdampingsonderzoek

8 De vooroorlogse periode (3 van 3)
2 standaardwerken: C. Braak, Het klimaat van Nederland. E. Verdamping. KNMI. Verhandelingen 39 C. Braak, Het klimaat van Nederland. F. Zonneschijn en bewolking. KNMI. Verhandelingen 40

9 Historie verdampingsonderzoek
Periode van 1942 Werkcommissie voor Verdampingsonderzoek, 1978: Verdampingsonderzoek in Nederland Historie verdampingsonderzoek

10 Werkplan 1942: Nadere onderzoekingen inzake de verdamping
Me Meeste resultaten gepubliceerd in CHO-TNO Mededelingen en Verslagen Zie verder Historie verdampingsonderzoek

11 Historie verdampingsonderzoek
Uit eind- rapport Experimenteel bepaalde Gewasfactor Voor Rottegats- polder (akkerbouw) Historie verdampingsonderzoek

12 Verslagen en Mededelingen, en Rapporten CHO-TNO (op NHV-site)
1: Verslagen van de Technische Bijeenkomsten 1-6, : Idem, 7-10 en verslag inzake het verdampingsonderzoek in de Rottegatspolder over de jaren , : Idem 11–12 en Rapport inzake de lysimeters in Nederland, : Verdampingssymposium Agrohydrologisch Colloquium COLN en Rapport inzake de lysimeters in Nederland II, : Regenwaarnemingscijfers II en Rapport inzake de lysimeters in Nederland III, : Evaporation in relation to Hydrology, : Evaporation and Weather, Rapport No. 13: Studiegroep Hupsel, Vergelijking van modellen voor het onverzadigd grondwatersysteem en de verdamping

13 Belangrijkste bevindingen (1 van 3)
J.Q. Keyman, in no. 4 G.F. Makkink, in no. 4 Historie verdampingsonderzoek

14 Belangrijkste bevindingen (2 van 3)
G.F. Makkink, in no. 4: de originele formule Historie verdampingsonderzoek

15 Belangrijkste bevindingen (3 van 3)
J.N.M. Stricker, in no. 28 Historie verdampingsonderzoek

16 Experimenteel onderzoek: Castricum
4 lysimeters 25 x 25 m van PWN Bos, natuurlijke vegetatie en kale grond Van 1942 tot 1971 Van der Hoeven, 11 publicaties Dataset is beschikbaar bij o.a. Joop Kroes van Alterra Historie verdampingsonderzoek

17 Eerste ‘goede’ landelijk beeld, 1957
Sedert 1953 ism COLN op 60 locaties evaporimeters (Piché) E0 volgens Penman, voor 12 stations Vergelijk

18 Andere onderzoekingen (1 van 4)
Rijtema, P.E., An analysis of actual evapotranspiration de formule van Rijtema (Monteith) geen gewasweerstand bij voldoende licht, volledige bodembedekking en ideale vochtomstandigheden in de wortelzone koppeling verdamping aan bladwaterpotentiaal, is wel zo ‘elegant’

19 Historie verdampingsonderzoek
Formule van Rijtema Historie verdampingsonderzoek

20 Andere onderzoekingen (2 van 4)
Rijtema, P.E., An analysis of actual evapotranspiration Feddes, R.A., Water, heat en crop growth veel verdampingsparameters voor kale grond en voor gewassen op basis veldwaarnemingen (lysimeters) i.h.b. red cabbage de basis voor SWATRE/SWAP Colenbrander, H. J. et al., Hydrologisch onderzoek in het Leerinkbeekgebied

21 Andere onderzoekingen (3 van 4)
Keijman, J.Q. and R.W.R. Koopmans, A comparison of estimating the evaporation of Lake Flevo. IAHS Publ. No. 109: L. Wartena: Proefveld Heidemij Landbouwmeteorologie op de kaart Zie artikel in Meteorologica 1992

22 Historie verdampingsonderzoek
Historie verdampingsonderzoek

23 Andere onderzoekingen (4 van 4)
L. Wartena: Proefveld Heidemij Landbouwmeteorologie Zie artikel in Meteorologica 1992 Stricker J.N.M., and W. Brutsaert, Actual evapotranspiration over a summer period in de “Hupsel Catchment”. J. of Hydr. 39:

24 Ad Hoc Groep Verdamping, 1984
Aanleiding: toetsing GELGAM aan Hupsel gaf te veel afwijkingen te zien Aanpassingen/resultaten/aanbevelingen: gewasweerstand > 0 interceptieproces dikte wortelzone eerder reductie van verdamping effect van tijdstaplengte op Epot en E gekwantificeerd verdamping kale grond moet verbeterd getoetst aan Hupsel-data

25 Toetsing GELGAM aan Hupsel-data en verdere toepassingen Hupsel-data
CHO-TNO-rapport no. 13 2. Estimation of real Evapotranspiration, WMO, 1997. Technical reports in Hydrology and Water Resources no. 785 Historie verdampingsonderzoek

26 Ad Hoc Groep Verdamping, 1984
Aanbevelingen voor nader onderzoek: Verdamping kale grond Aerodynamische weerstand hoge gewassen Gedrag Epot onder droge omstandigheden Invloed van advectie Representativiteit meteogegevens Bosverdamping te weinig gedifferentieerd Verdamping van half-natuurlijke vegetaties Interactie tussen meteo en gewasgroei en tussen verdamping en gewasgroei Betere verificatie aan o.a. Cabauw, Rottegatspolder en Castricum

27 Opmaat voor Er? (1 van 2) In 1987 werd de referentiegewasverdamping berekend met aangepaste formule van Makkink ingevoerd CHO-TNO meded. 39: Evaporation and Weather, 1987 Hooghart, J.C., en W.N. Lablans,1988. Van Penman naar Makkink: een nieuwe berekeningswijze voor de klimatologische verdampingsgetallen. KNMI Technische rapporten: TR -111

28 Opmaat voor Er? (2 van 2) Voornaamste redenen:
Berekeningen een ‘puinhoop: zie o.a. Van Boheemen, ‘Verschillen tussen drie berekeningswijzen van de open waterverdamping’. ICW-nota 956 aridity-effect in PM-FAO lokale advectie in PM-FAO leidt tot overschatting E in droge maanden van > 20% Zie verder: Bruin, H.A.R. de, Over referentiegewasverdamping. Meteorologica : 15-20

29 Onderzoek aan verdamping van bossen en natuurlijke vegetaties
Van Roestel, J., Transpiratie en interceptie van bos: een literatuurstudie. Dolman, A.J., Predicting evaporation from an oak forest. Schouwenaars, J.M., Problem-oriented studies on plant-soil-water interactions. Verdamping hoogveengebieden. Moors, E.J., Water Use of Forests in The Netherlands.

30 Verdamping stedelijk gebied
Ven, F.H.M. van de, Van neerslag tot rioolinloop in een vlak gebied. Uit STOWA-rapport : Historie verdampingsonderzoek

31 Instrumentele ontwikkelingen
Weegbare lysimeters Lysimeters als minipolder Omkering meting verticale gradiënt Remote sensing: warmtebeelden scintillometer Et cetera Historie verdampingsonderzoek

32 Verdamping als restpost van de waterbalans van een polder/stroomgebied
Massop, H.Th.L., P.J.T. van Bakel, T. Kroon, J.G. Kroes, A. Tiktak en W. Werkman, Op zoek naar de “ware” neerslag en verdamping. Alterra-rapport Reeks Milieu en Landelijk gebied 28. Alterra/RIZA/RIVM. Historie verdampingsonderzoek

33 Historie verdampingsonderzoek
Stroomgebieden Historie verdampingsonderzoek

34 Lange reeksen gebruiken voor trendanalyses
Bijv. toename verdamping door meer gewasproductie Zie: Bakel, P.J.T. van, en P.A.J.W. de Wit, Is de toegenomen verdamping één van de oorzaken van de verdroging? H20 (25): Historie verdampingsonderzoek

35 Conclusies Nederland heeft een ‘indrukwekkende’ historie in verdampingsonderzoek In termen van inzicht: grote vooruitgang. Biedt ook mogelijkheden voor prognoses van effecten van klimaatverandering c.s. In termen van kwantificering: ‘weinig’ vooruitgang sinds 1896? EC-masten en scintillometers bieden enig soelaas? “Kennis uit het verleden biedt geen garantie voor toepassing in het heden”