Hoe deel je gesteenten in? Codering; Streckeisen

Presentatie over: "Hoe deel je gesteenten in? Codering; Streckeisen"— Transcript van de presentatie:

1 Hoe deel je gesteenten in? Codering; Streckeisen

2

3 Waar gaan we het over hebben?
Gesteenten wat heb je zoal? Stollingsgesteenten Streckeisen Slijpplaatjes Codering gesteenten

4 Gesteente wat is dat eigenlijk?
Een natuurlijk gevormd aggregaat van één of meer mineralen (volgens Pannekoek). Vrijwel altijd zijn ze heterogeen. Binnen een bepaald volume zijn ze gelijkvormig en ze treden zelfstandig op. Dus Natuurlijk ontstaan Bestaan uit een of meer mineralen

5 Drie soorten gesteenten?
Ingedeeld naar ontstaan: Sediment(aire) gesteenten Stollingsgesteenten Metamorfe gesteenten

6 Sedimentgesteenten Sedimentgesteenten: ontstaan doordat afzettingen (bijv. klei en zand) in lagen worden neergelegd (= gesedimenteerd); ze ontstaan door erosie van andere gesteenten. Vervolgens worden de lagen samengeperst en verhard door druk van bovenliggende lagen. Voorbeeld: zandsteen, kalksteen, bruinkool, steenkool Waar? In laaggelegen gebieden (bijv. langs kusten) en in ondiep water met veel koraal en schelpen.

7 Voorbeelden van sedimentgesteenten
Zandsteen Kalksteen Schalie ( is samengeperste klei)

8 Voorbeelden van sedimentgesteenten 2
Zansteen Zhangye Danxia

9 Vorming van kalksteen in ondiep water bij de Bahama’s kleurt het water troebel

10 Stollingsgesteenten: ontstaan door afkoeling en stolling van magma of lava
Voorbeelden: graniet, rhyoliet, andesiet, basalt, gabbro Waar? Bijvoorbeeld een magmahaard van een vulkaan of gestolde uitgevloeide lava Kom ik later op terug.

11 Basalt, graniet en andesiet
uitvloeiingsgesteente dieptegesteente, midoceanisch subductie ondergronds gestold Bijv. IJsland Bijv. Pacifische Oceaan Bijv. Noorwegen Snel gestold Gemiddeld snel Langzaam gestold Weinig SiO2 Gemiddeld SiO2 Veel SiO2 basalt graniet andesiet

12 basaltzuilen

13 Metamorfe gesteenten: ontstaan wanneer de samenstelling van het gesteente verandert (= metamorfose) onder invloed van hogere temperatuur en/of druk: Voorbeeld: leisteen (= gemetamorfoseerde schalie of kleisteen) en marmer (= gemetamorfoseerde kalksteen) Metamorf gesteente ontstaat uit sedimentgesteente of stollingsgesteente Waar? Bijvoorbeeld in subductiezones of bij druk door plooiing.

14 Metamorf gesteente Marmer Leisteen

15 Dolomiet CaMg(CO3)2 Een leuke vraag.
Wat vind je, is dolomiet nu een metamorf gesteente of een sedimentgesteente? Want…dolomiet ontstaat waarschijnlijk in zeewater uit kalk (CaCO3). De kalk wordt omgezet in dolomiet.

16 Stollingsgesteenten Verdeel je in Dieptegesteenten
Uitvloeiingsgesteenten Ganggesteenten zitten hier tussenin.

17 Naamgeving stollingsgesteenten
Vroeger gaf men vaak namen die te maken hadden met vooral de herkomst maar ook de samenstelling of andere criteria. Ook nu nog gebruikte namen kwam je toen al tegen. Spessartiet, Hartzburgiet, Hawaiiet, Helsinkiet enz Hauyniet, Nefelienleuciet, Topasiet Graniet, Syeniet, Basalt, Trachytfonoliet

18 Naamgeving stollingsgesteenten
Men geeft stollingsgesteenten nu een naam met behulp van het diagram van Streckeisen

19 Diagrammen van Streckeisen
Dieptegesteenten Uitvloeiingsgesteenten

20 Dieptegesteenten

21 Welke mineralen zijn belangrijk?
Van belang is de hoeveelheid van de volgende vier mineralen of mineraalgroepen (QAPF) 1 kwarts (Q) (Formule SiO2) 2 alkaliveldspaat (A) 3 plagioklaas (P) 4 Foiden of veldspatoiden (F)

22 Belangrijkste veldspaten
Alkaliveldspaten: Orthoklaas, sanidien, anorthoklaas, microklien. Formule orthoklaas is KAlSi3O8. In plaats van K(alium) kan er ook een beetje Na(trium) in een alkaliveldspaat voorkomen. Plagioklazen: Albiet, oligoklaas, andesien, labradoriet, bytowniet, anorthiet. Plagioklazen bevatten naast Na en K ook Ca(lcium). Formule plagioklaas is (Na,Ca)[Al(Si,Al)Si2O8]

23 Belangrijkste veldspaten 2
De formule van zuivere albiet is NaAlSi3O8. Omdat er geen Ca inzit telt zuivere albiet (officieel tot 5% Ca) mee bij de alkaliveldspaten.

24 Hoe werkt nou het diagram?
Voorbeeld. Ik vond een dieptegesteente dat bestaat uit de volgende mineralen. - 34% biotiet - 26% hoornblende - 22% plagioklaas - 8% orthoklaas - 8% kwarts - 2% restmineralen

25 1 De veldspaten Tel bij elkaar op het gehalte aan alkaliveldspaat en plagioklaas. Hier wordt dat: - 22% plagioklaas (P) - 8% orthoklaas (A) Samen dus 30% Dat betekent dat van alle veldspaten (A + P) het gehalte aan alkaliveldspaat is 8/30 x 100% =27% en plagioklaas is dus 73%.

26 2 Kwartspercentage 22% plagioklaas 8% orthoklaas 8% kwarts.
Totale hoeveelheid Q + A + P = = 38% Van die 38% is het gehalte aan kwarts dus 8/38 x 100% = 21%

27 En welke naam hoort hierbij?
A = 27% P = 73% van de veldspaten Q = 21%

28 A = 27% P = 73% Q = 21% veldspaten kwarts

29

30 kwarts

31

32 - 34% biotiet - 26% hoornblende - 22% plagioklaas - 8% orthoklaas - 8% kwarts - 2% restmineralen 4 = Granodioriet, eventueel Hoornblende-biotietgranodioriet

33 Nog een voorbeeld Een vulkanisch gesteente 68% Sanidien (A)
15% Nefelien (F) 8% Aegirienaugiet 6% Andesien (P) 3% andere mineralen Hoe heet dit gesteente?????

34 veldspaten Nefelien

35 Berekening Alkaliveldspaat 68% en Plagioklaas 6%
Alkaliveldspaat is 68/74 x 100 = 92% A + P + F = = 89 Nefelien is 15/89 x 100 = 17% van het totaal We komen uit in vakje 11 en dat is….

36 NefelienFonoliet

37 Slijpplaatjes 1 Slijpplaatjes zijn hele dunne plakjes van een gesteente op een glazen plaatje. Je bekijkt ze met een polarisatiemicroscoop. Niet alleen kun je hiermee de verschillende mineralen herkennen maar ook vaak iets zeggen over de ontstaansgeschiedenis.

38 Polarisatiemicroscoop

39 Slijpplaatjes 2 Monzodioriet (9)

40 Slijpplaatjes 3 Nefelienfonoliet (11)

41 Slijpplaatjes 4 Schist

42 Codering mineralen 1 Een mineraal wordt ingedeeld op grond van
Chemische samenstelling Kristalstructuur Je gebruikt bijvoorbeeld Strunz of Dana of ….

43 Codering mineralen volgens Dana
8J Leucite KAlSi2O6  3893 8J Ammonioleucite (NH4,K)AlSi2O6  3894 8J Buddingtonite (NH4)AlSi3O8 · 0.5 H2O  3895 8J Sanidine (K,Na)(Si,Al)4O8  3896 8J Microcline KAlSi3O8  3897 8J Rubicline (Rb,K)[AlSi3O8]  3898 8J Orthoclase 3899 8J Hyalophane (K,Ba)Al(Si,Al)3O8  3900 8J Celsian BaAl2Si2O8  3901 8J Paracelsian 3902 8J Slawsonite (Sr,Ca)Al2Si2O8  3903 8J Anorthoclase (Na,K)AlSi3O8  3904 8J Albite NaAlSi3O8  3905 8J Oligoclase (Na,Ca)(Si,Al)4O8  3906 8J Andesine 3907 8J Labradorite (Ca,Na)(Si,Al)4O8  3908 8J Bytownite 3909 8J Anorthite Ca2Al2Si2O8  3910 8J Dmisteinbergite CaAl2Si2O8  3911

44 Codering gesteenten Alleen nummeren of ???? Hoofdindeling
Onderverdeling Streckeisen Extra mineraalnamen Herkomst Volgnummer Regionale namen???? ?????????

45 Codering gesteenten: Graniet

46 Codering gesteenten: voorbeeld
NefelienFonoliet uit Rieden, Eifel wordt 𝑉 𝑛𝑒 11 𝐷 𝐸𝐼𝑅 01

47 EINDE