ZELFSTANDIG WERK VAN BASISONDERWIJS NAAR SECUNDAIR ONDERWIJS

Presentatie over: "ZELFSTANDIG WERK VAN BASISONDERWIJS NAAR SECUNDAIR ONDERWIJS"— Transcript van de presentatie:

1 ZELFSTANDIG WERK VAN BASISONDERWIJS NAAR SECUNDAIR ONDERWIJS
Hoe kan je zelfstandig werk vanuit de basisschool continueren in het secundair onderwijs?

2 Zin / tekening van de dag
Bruikbaar als opstarter van een schooldag. Stop een heel verhaal in 1 zin of tekening. Noteer de zin / maak de tekening op een blad. 5 minuten tijd! Lees de zin voor aan elkaar. Noteren in een schriftje of… kan ook in een andere taal. Je weet wat er leeft in je groep. Je kan er misschien een lesonderwerp aan koppelen voor je vak.

3 Wat is zelfstandig werk?
Sorry voor de slechte kwaliteit, maar de boodschap is wel nuttig!

4 Van leRensbelang en zelfstandig werk
De 5 meest besproken clusters Zelfkennis en persoonlijke ontwikkeling Sociale (intermenselijke) competenties Zelfredzaamheid en praktische competenties Kennis en gebruik van talen Kritisch en probleemoplossend denken Top 5 van14 clusters. Zelfstandig werken alleen of in groep waardoor de didactische mogelijkheden uitbreiden en er naast ‘kennisoverdracht’ heel wat meer aan bod kan komen op school. Cluster 1, 2, 3 en 5 zijn clusters waar we door zo te werken meer beantwoorden aan de verwachtingen van de maatschappij t.a.v. onderwijs dan door klassikaal les te geven. Voor mij staat vast dat zelfstandig werk de kwaliteit van het onderwijs al gevoelig kan verbeteren als het oordeelkundig wordt toegepast in alle vakken. Hoe staat de school daar tegenover?

5 Schoolvisie en zelfstandig werk
In onze school ontdekken we samen je talenten. Wie ben jij? Wat interesseert jou? Waarin ben jij goed? Waarin wil je beter worden? Samen het antwoord zoeken op deze vragen vormt de basis voor jouw Motivatie. In onze school leren we graag.* We bieden jou kennis en vaardigheden, hedendaags en op niveau, waarmee jij jouw talenten kan ontplooien. Het stelt jou in staat je weg te vinden in deze soms ingewikkelde, steeds veranderende maar boeiende wereld. In onze school ga jij zelf aan de slag. ** Onze school rekent op jouw persoonlijke inzet. Je neemt zelf heel wat verantwoordelijkheid.  Je krijgt de kans om grenzen te verkennen, te verleggen en te respecteren. In onze school kan je zijn wie je bent. Leerlingen, leerkrachten en schoolpersoneel zorgen samen voor een positieve en open sfeer. Voorlopige versie van de visie, nog zonder opmerkingen van de leerlingenraad Vooral in 2 en 3: hedendaags onderwijs, individuele ontplooiing, zelf verantwoordelijkheid nemen Niet verschuiven naar huistaak en toetsen leren, maar in de klas al aan werken!

6 Werking van het brein en zelfstandig werk
‘Leren overdragen of het geheim van de Flipperkast’ door Gerard Westhoff Kennis is geen ziekte. Sommige ziektes kunnen overgedragen worden, kennis niet. Er bestaat geen directe relatie tussen wat de leraar onderwijst en wat een leerling leert. Door in groepjes te werken met open, complexe en levensechte taken kun je individuele verschillen in leerstijl productief maken. Bouwstenen aanreiken, groei bevorderen. Taken Complex is krachtiger dan enkelvoudig Open is krachtiger dan gesloten Levensecht is krachtiger dan contextloos Functioneel is krachtiger dan doe-in-zich Aansluiten bij aanwezige kennis leidt tot snellere opname en grotere oproepbaarheid Consolideren en nazorg verstreken duurzaamheid.

7 Onderzoek Organiseren van zelfstandig werk in de basisscholen?
Organiseren van zelfstandig werk in de secundaire scholen? De lln die in het 1ste jaar binnen komen, hebben allemaal in mindere of meerdere mate ervaring met zelfstandig werk en groepswerk, of ze nu uit een methodeschool komen of uit een gewone basisschool. Bv. hoekenwerk In secundaire scholen zijn het vooral methodescholen die inzetten op zelfstandig werk en groepswerk.

8 De 4 GO!Basisscholen die ik bezocht Freinetschool ‘De regenboog’
Kessel-Lo Katrien Nijs Basisschool ’Klimop’ Sint-Antonius Iris Crynen Daltonschool ‘In ‘t Groen’ Sint-Lenaarts Simon Ruys Leefschool ‘t Zandhofje Zandhoven Anja Bal Scholen lopen niet meer te koop met het GO! kenmerk

9 De 4 secundaire GO!Scholen die ik bezocht ‘Villa da Vinci’ - Freinet
Sint-Niklaas Maia De Wree Methodeschool ‘van Veldeke’ Hasselt Freya Konings ‘Atheneum Maasland’ / ‘Middenschool Nikola Tesla’ - Freinet Dilsen-Stokkem Caroline Aquino, Katrin Van Koetsem en Els Roeland Talentenschool Cognosco Turnhout Wim Paeshuyse Van Veldeke is hoofdzakelijk Dalton, maar wil zich openstellen voor lln van alle soorten methode basisonderwijs. Tendens: overal gaat de naam atheneum eruit en is het zelf moeilijk om erachter te komen of het GO!scholen zijn.

10 Hoe wordt zelfstandig werk georganiseerd in de basisschool?
Basisonderwijs Hoe wordt zelfstandig werk georganiseerd in de basisschool?

11 Altijd een combinatie van een aantal instrumenten
Opdrachten op instructiefiches, in hand/werkboeken al dan niet met oplossingsstrategieën (leren leren), Planningsinstrumenten: Individueel voor elke leerling Voor de klas Voor tijd: per dag, per week, per maand Voor de groepssamenstelling (maatjesmatrix, kleurcodes op de tafels…) Instrument rond afspraken i.v.m. vrijheden en verantwoordelijkheden Rijke leeromgeving met veel materialen om de kans op slagen te verhogen.

12 Taakbrief Daltonschool ‘In ‘t Groen’
Simon maakt deze op de computer. Hij kan voor elke ll een aangepaste versie maken: differentiatie – de opdrachten kunnen de lln zelf terugvinden in hand/werkboeken of kaftjes. Het maatje waarmee moet samengewerkt worden staat vast voor de hele week en gebeurt via de maatjesmatrix. Er kunnen maximaal 12 ‘verplichte’ taken gegeven worden. Als de ll daarmee klaar is kan hij een keuzetaak maken. Taken bij ZW zijn meestal inoefenmateriaal. Aanduiden op welke dag de taak gemaakt wordt gebeurt via een kleurcode. Tijd wordt aangegeven in hele of halve lesuren (1 lestijd = 25 min) Alleen of samen Tevredenheid van de leerling over de taak Verbeterwijze: zelfstandig, de meester of klassikaal. Aandachtspunt voor de week onder de vorm van een vraagje –zelfreflectie Weekplanner voor de leerling

13 Bolletjesformulier Daltonschool ‘In ’t Groen’
Differentiatie-instrument Aanvulling van de taakbrief Enkele attitudes die aangeleerd worden.

14 Naar voorbeeld van Daltonschool ‘In ‘t Groen’
Maatjesmatrix 1DID Afspraak met de leerlingen hoe vaak ze met dezelfde persoon mogen samenwerken, m.a.w. hoeveel streepjes er maximum in elk vakje mogen staan. Nut: vermijden dat dezelfde lln altijd met elkaar gaan – kliekjes doorbreken vermijden dat altijd dezelfde leerlingen overblijven – rotgevoel van er niet bij te horen leren samenwerken stimuleren – met andere karakters, andere talenten een positieve houding t.a.v. samenwerken creëren – kunnen samenwerken met iedereen als een meerwaarde beschouwen Naar voorbeeld van Daltonschool ‘In ‘t Groen’

15 Keuzentakenplanner Daltonschool ‘In ‘t Groen’
De keuzetaken worden geordend volgens de meervoudige intelligentiecategorieën: Getallenslim – taalslim – natuurslim – beeldslim –muziekslim – beweegslim – zelfslim – samenslim. Terug te vinden in de talentenkast, een ladenkast achteraan in de klas waarop dit blad ligt. Lln vullen de datum waarin ze aan welke keuzetaak werken zelf in. Afwisseling wordt zo gestimuleerd. Elke categorie heeft zijn eigen lade Om de zoveel tijd nieuwe taken in de laden. Overzicht voor de keuzetaken

16 Taakuren per week Daltonschool ‘In ‘t Groen’
Witte vlakken zijn ‘taakuren’, waarin lln zelfstandig aan de slag gaan/in graadsklas geregeld t.o. instructiemomenten in de andere groep. Vertalen naar niveaugroepen binnen je klas in het S.O. Meester roept tijdens deze uren de lln individueel bij zich om ze op te volgen. Om aan te geven hoever ze staan met hun werk gebruiken ze de driehoek met groen, rood en vraagteken. Dagindeling per 25 minuten

17 Weekplanning voor de graadsklas Daltonschool ‘In ‘t Groen’
Elke taak heeft een nummer. Taak afgewerkt zoals het moet en de meester de taak afgetekend heeft: magneet op het bord. De meester geeft ook aan hoeveel taken er gemaakt moeten worden a.d.h.v. de zwarte magneetjes. Onderaan op de rail hangbakjes met alle soorten kaartjes en magneetjes die nodig zijn. Zorgtaken: dit zijn de klusjes, ze worden hier gekoppeld aan een beroep. Bij het begin van het schooljaar wordt overlopen waar elke beroep voor staat in de klas/school en dit hangt ook nog ergens op. Voorbeeld: kippenboer (kippen verzorgen), ober (papieren uitdelen), glazenwasser (bordveger), bakker (brooddozenbakdrager), poetsploeg (poetsen, opruimen, orde houden), meester (2de meester), informaticus (computers op- en afzetten), tuinman (1x/week planten water geven en onkruid wieden), journalist (2x/week actua) postbode (briefjes/materiaal in andere klassen) Magneetbord in de graadsklas voor de taken

18 Planner Freinetschool ‘De Regenboog’
Weekplanner van Katrien: lln moeten deze zelf invullen a.d.h.v. wat op het bord staat. Ll 5de ljr vormt duo met ll 6de ljr: samen puzzelen en samen laten controleren. Voorbeeld van functioneel taalgebruik: planner voor huiswerk de dagen in het Frans

19 Weekplanning voor de graadsklas Freinetschool ‘De Regenboog’
Katrien werkt ‘organischer’. Bij haar staat er veel meer info op het weekbord. Dit geeft een dynamischere indruk. Lln moeten veel meer zelf plannen. De samenwerking voor de planning gebeurt in een duo 5de /6de ljr. Katrien controleert als ze beiden hun vinger opsteken.

20 Leeromgeving en hulpmiddelen
Time timers, echte of digitale online! Leren werken ‘tegen’/’met’ de tijd

21 Leeromgeving en hulpmiddelen
Het blokje of een driehoek om zelfstandig te werken. Els werkte vorig jaar met het Daltondriehoekje voor ZW tijdens wiskunde. Consequent toepassen is soms lastig, maar het werkt wel. Handig als ze langere tijd zelfstandig werken, Brengt rust in de klas. Geen constant ‘gemevrouw’ in de klas, Wel zelf alerter zijn op de vragen – rondkijken! Kost wat tijd om te wennen en dat is vaak zo als je iets nieuws introduceert ZW is een leerproces voor lkr en ll

22 Hulpmiddelen Muffy of andere koptelefoon: normale oorbescherming, maar hier om lawaai buiten te sluiten, niet om muziek te luisteren, maar dat laatste zou ook kunnen! Whitebordjes op A4-formaat Stempels: snelle opvolging van een aantal zaken, bv. lkr geholpen, lln elkaar geholpen,

23 Hulpmiddelen: smartgames
Colour code is een soort tangram, maar dan met kleurtjes erbij wat een dimensie toevoegt. Ruimtelijk inzicht. Doel van spellen: door het spel te spelen iets te leren. Het doel van het spel hoeft daarom niet een leerdoel te zijn, maar een middel om tot het leerdoel te komen: bv. een vreemde taal spreken. Dixit is fantasie gebruiken en een verhaal maken.

24 Hulpmiddelen: smartgames
In Gloom your goal is sad, but simple: Make your freakish family suffer the greatest tragedies possible. Met kaarten en ook digital verkrijgbaar.

25 Leermiddelen en leeromgeving basisonderwijs
Hand/werkboeken ‘Sprong’ voor wiskunde ‘En action’ voor Frans ‘Tijd voor taal’ voor Nederlands Materialenkasten Info-,verbeter-, doehoeken rond allerlei thema’s: Franse hoek Rekenhoek ICT-hoek Leeshoek Knutselhoek De klas is een ‘universum’ lln kunnen alles gebruiken en raadplegen volgens bepaalde afspraken.

26 Zelfstandig werk in het S.O.
Studiewijzers Brevetten LPD-fiches met keuzeopdrachten Verder zetten in een leerlijn van deze werkwijzen in het S.O. lijkt me aangewezen. Groot verschil: de versnippering van wat een ll moet leren in vakken en leerkrachten. Doet nadenken over of onderwijs aanbieden in vakken wel zo nuttig is? Of, als je toch vindt dat opsplitsing in vakken nodig is, meer vakken door 1 lkr laten geven of aan co-teaching of teamteaching doen of… Maar, geen paniek, ZW kan ook binnen 1 vak! Schoolafspraken rond systeem kan handig zijn. Voorbeeld: van Veldeke.

27 Studiewijzers per vak Methodeschool van Veldeke
Taakwijzer Toetswijzer Ontwikkeld in de vakwerkgroep Leerlijn per graad 1ste graad: per lesuur en voor een hele week. Zelfstandig werk voor een week Observeerbaar gedrag Leren leren: tips en aanwijzingen Werken aan studiewijzer ander vak mag Klaar? -> keuzentaakwijzer en keuzentaken Helpen bij de kleuters Leertips Controle voor leerling of ze zich goed voorbereid hebben Geeft leerling bevestiging en vertrouwen Nooit onaangekondigde toetsen: leren plannen is belangrijki! Het werken met de planner start in het 1ste jaar zeer geleid en evolueert naar zelfstandig gebruik, 2de graad: vrij en zelf digitaal. Niets doen voor school moet kunnen: het mag dus 2 dagen per week. Voorbeelden gevraagd aan Patrick. Taken, zeker groepswerk, gebeurt in principe op school, principieel (als elk vak omvangrijke opdrachten geeft, hebben de lln te veel werk) en praktisch (lln komen van overal rond Hasselt). Om je school goed te kunnen profileren heb je 3 of 4 pijlers nodig. Deze pijlers komen uit het Daltonsysteem dat een constitutioneel systeem is. Dat betekent dat ze zich baseren op meetbare zaken waarrond leerlijnen van 1 tot 4 uitgeschreven worden. Per jaar worden er voor elke pijler 3 puntjes omschreven. De lln beoordelen de anderen en de leerkrachten worden bevraagd door de klastitularis die de uiteindelijke beoordeling noteert ter rapportering. Zelfstandigheid Verantwoordelijkheid Samenwerken Betrokkenheid/welbevinden Het opvolgen gebeurt via een negatieve en een positieve fiche in de planner. Aan elk puntje is een consequentie verbonden als het niet in orde is. Bv. niet in orde zijn met taken, materialen, betekent je boekentas maken met het boekentasrooster en de tas gedurende 1 week laten controleren

28 Vrijheid in gebondenheid Methodeschool van Veldeke
Basispakket - Uitbreiding Deze papieren hangen overal op. Iedere ll heeft dezelfde basisvrijheden, de extra vrijheden moeten ze verdienen, aanvragen en de klassenraad gaat erover om te beslissen of de vrijheden toegekend worden of niet. Deze kunnen ook weer afgenomen worden. KR 1x/2 weken in de les Nederlands

29 Studiewijzers per vak Freinetschool Nicola Tesla
Op papier Wiskunde – aangevuld met materiaal van Els Nederlands PAV P.O. Attitudes worden verwerkt in de studiewijzers. Ik heb me vooral op deze manier van werken gebaseerd om voor project een leerlingplanning te maken.

30 Studieplanner aardrijkskunde
Voorbeeld van Caroline die 3 vakken geeft en per week voor elk vak een studieplanner en een weekplanner maakt voor de A-stroom. Leerlingen kiezen zelf wanneer ze voor welk vak en aan welke opdracht werken binnen haar lessen.

31 Studieplanner geschiedenis
Voorbeeld van Caroline die 3 vakken geeft en per week voor elk vak een studieplanner en een weekplanner maakt voor de A-stroom.

32 Studieplanner Nederlands
Voorbeeld van Caroline die 3 vakken geeft en per week voor elk vak een studieplanner en een weekplanner maakt voor de A-stroom.

33 Weekplanner Voorbeeld van Caroline die 3 vakken geeft en per week voor elk vak een studieplanner en een weekplanner maakt voor de A-stroom.

34 Bespreking met je leerkracht
Hoe/wat ga je leren? Presentatie Rekenmachine Met 2 Verbetersleutel Bespreking met je leerkracht Alleen en in stilte Evaluatie Klas opruimen Pictogrammen Werk niet alleen met taal bij je instructies! Taal is maar 1 communicatie-instrument. Houd ook rekening met beelddenkers! De uitleg kan op een overzichtsblad en hoef je er niet telkens meer bij te zetten! Voorbeelden op de studiewijzers van Nicola Tesla (Caroline, Katrin en Els)

35 Zichtbaar of onzichtbaar integreren in je opdrachten voor zelfstandig werk
Of aanverwante werkstrategieën toepassen (bv. Beertjes van Meichenbaum) OVUR-schema

36 Brevetten Saskia van De Reyze Het Labyrint - Gent
Uit Freinetpedagogie Ontwikkelingsdoelenrapport Vaardigheid hangt samen met de gordelkleur. Zonder hulp Toekenning: klassikaal proeven en beslissen Saskia past dit toe voor kooklessen en huishoudkunde Maakt het beoordelen gemakkelijk en punten geven overbodig aardappelen koken, 15 pannenkoeken uit een bepaalde hoeveelheid deeg, soep, bechamelsaus maken, menu opstellen… welke vaardigheden er behaald dienen te worden, hangt samen met de gordelkleur. Je moet het zonder hulp kunnen. Als je geholpen werd, probeer je het de week nadien terug.

37 Gordels Saskia van De Reyze Het Labyrint - Gent
Regelt verantwoordelijkheden en vrijheden (ook bij verlaten klas) Gedrag/attitudes vanuit leerplan: Orde/netheid Gedrag Vaardigheden Tafelmanieren Toekenning in 2 richtingen is een beslissing van de klas. Duidelijke omschrijving per item, opbouwend /gestructureerd Ondersteuning voor vrijheden en verantwoordelijkheden. Uitwerking: Saskia van Het Labyrint in Gent Kleurencode van judo - Consequent toepassen Hangt in het groot op Hier toegepast op kooklessen met een leerkracht die de klas 3 jaar achter elkaar heeft en jaaroverschrijdend werkt. Na 3 jaar moet iedereen alle brevetten hebben. Punten geven wordt op deze manier overbodig: een gordelkleur zegt genoeg. Voorbeeld: Wit: startfase: groenten spoelen, schoonmaken… Geel: kan al na 2 lessen Oranje: je mag koken: soepen, pannenkoeken en pudding Groen: maaltijd maken Ook gebruikt in Villa Da Vinci door vakleerkrachten NL, geschiedenis enz. Maia met uiteraard een andere invulling, die meer overeenkomt met het systeem van van Veldeke.

38 LPD-fiches met keuzeopdrachten Maia De Wree Villa Da Vinci Sint-Niklaas
Motivatie is geen middel, maar een doel! Is stof voor een andere workshop, maar het staat vast dat als leerlingen mogen kiezen, hun motivatie verhoogt. Dat had Maia De Wree van Villa Da Vinci door en ze werkte 20 leerplandoelstellingen Nederlands van het 4de jaar om tot fiches met elk minstens 3 opdrachten. Als je hier rekening wil houden met de werklast van de lln, zou je een aantal opdrachten kunnen maken in overleg met andere vakleerkrachten (wetenschappelijk artikel lezen en bespreken, een presentatie houden voor geschiedenis…) Keuze: uit 3 fiches per werkperiode, anders te moeilijk voor de lkr. Maia werkt ook met gordels

39 Gordels Maia De Wree Villa Da Vinci Sint-Niklaas
Gordelsysteem zelfstandig werk en gedrag 1ste en 2de graad middelbaar In de 3de graad wordt je verondersteld een bruine gordel te hebben. Er zijn slechts 3 kleuren: wit, groen en bruin. Fiche met duidelijke omschrijving per gordel wat ze moeten doen. Dit kan per klas aangevuld worden. Visueel maken: armbandjes, op prikbord Gordel verdienen of weer kwijtspelen kan. Klassikale beslissing Klas beslist in samenspraak met vakleerkrachten hoe het systeem opgestart wordt en wie welke gordel krijgt. Dit wordt besproken, er wordt niet over gestemd. Begin schooljaar zou je ook allemaal met witte gordel kunnen starten (Bij Virginie, ook straffen aan verbonden – kleuters) Wat doe je als lln zich bij andere lkrn heel anders gedragen: de gordelkleur kan verschillen per vak. Bespreken is hier zeer nuttig. Het gordelsysteem wordt enkel toegepast bij lkrn die vaak in de klas komen.

40 Classcraft gebruikt door Tim Palmans GO!Malle
Classcraft verbetert: Engagement bij studenten Leerprestaties Vaardigheden als samenwerken, empathie en leiderschap Klasmanagement Uitproberen op didasco Vooral om attitudes en vaardigheden te belonen.

41 Hulpmiddelen gezien in het S.O.
Hand/werkboeken 7 Beaufort (Die Keure) voor Frans Nando voor wiskunde (Die Keure, digitaal - in testfase) Matrix voor wiskunde (Pelckmans) Biologie voor jou voor biologie (Malmberg) Eigen cursussen Verbetersleutels ICT Woordenboeken Gespecialiseerde handboeken helpen de lkr bij het organiseren van ZW: bij ons Matrix (wisk) met planningschema’s (op papier), Biologie voor jou was prima voor biologie, maar bevat niet alle onderdelen voor NW. Nog weinig materiaal te koop.

42 Aan het werk Zelfstandig of samen Werkbaar in de klas Keuze uit:
Studiewijzer/instructiefiche maken voor les of lessenreeks met planning instructiemomenten (vrij/verplicht) – kan ook voor L.O. Brevet, gordel (SAM-schaal): concreet toegepast op enkele LPD – kan ook voor L.O. LPD-fiche met min. 3 opdrachten uitwerken voor je vak. Kort voorstellen aan elkaar Doel: concreet materiaal hebben om het zelf te gaan uitproberen, voorbeelden die ik weer kan meenemen voor mijn eindwerk Coöperatief werken: teamteaching, co-teaching – waarom is ons OLC er niet meer? Hilde van Het Labyrint werkte een systeem uit voor LO in de 2de graad. Met de opleiding: voorbeeld laten zien van project warmte: de opdrachtensite, het algemeen planningsdocument, de dagplanning, pictogrammen

43 Zelfstandig werk in de lespraktijk
VALKUILEN Tijd geven om te wennen en te appreciëren. Zelfstandig werk is een didactisch middel naast een aantal andere. Variatie is een belangrijke troef! Niet enkel zelf verwerken en zelfstandig werken, maar ook zelfstandig leren en zelfverantwoordelijk leren. Alleen en in stilte! Tumult en lawaai! VOORDELEN Motivatie is een doel, geen middel! Nadenken over je lespraktijk. Verveling tegengaan. Differentiatie. Eigentijdser onderwijs. Geef leerlingen inspraak. Levenslang leren stimuleren. Nieuwe methodes op de markt. ‘Voor- en nazeggen gebeurt nog steeds in scholen in Afrika, maar dooft elke creativiteit en ondernemingszin!’ Gerda Dendooven Sluit aan bij de maatschappelijke verwachtingen

44 Resultaat gegeven workshop
Mensen die vonden dat ze al goed bezig waren. Mensen die geen interesse hadden om dit voor hun vak uit te werken. Mensen die blokkeerden. Mensen die er wel wat in zagen en ermee aan de slag zijn gegaan. Conclusie: deze workshop was een aanzet en vraagt opvolging! Ingestuurd materiaal tonen. Voorbeeld laten zien van project warmte: de opdrachtensite, het algemeen planningsdocument, de dagplanning en pictogrammenblad

45 Maatschappelijk debat I just sued the school system!!
Is nooit ten einde!