De bibliotheek van de toekomst: een brede maatschappelijke organisatie Van uitleencentrum naar… k nooppunt voor kennis, contact en cultuur Commissievergadering.

Presentatie over: "De bibliotheek van de toekomst: een brede maatschappelijke organisatie Van uitleencentrum naar… k nooppunt voor kennis, contact en cultuur Commissievergadering."— Transcript van de presentatie:

1 De bibliotheek van de toekomst: een brede maatschappelijke organisatie Van uitleencentrum naar… k nooppunt voor kennis, contact en cultuur Commissievergadering sociaal domein gemeente Valkenburg, 22 jan. 2015

2 Wat komt er aan de orde. Waarom verandert de bibliotheek? Maatschappelijk belang bibliotheek Veranderingen in de samenleving Aparte positie bibliotheek Vijf kernfuncties in nieuwe wet verankerd Contouren bibliotheek van de toekomst De bibliotheek op school.

3 Waarom verandert de bibliotheek? Onze samenleving laat grote, fundamentele veranderingen en ontwikkelingen zien, die ook hun neerslag hebben op de bibliotheken. deze hebben ook tot nieuwe wetgeving geleid: Per 1 januari 2015 is de nieuwe bibliotheekwet in werking getreden, die de basis vormt voor het functioneren van de bibliotheken.

4 Maatschappelijk belang bibliotheek: Taken/opdracht: Oorspronkelijke doel openbare bibliotheek (1906) was volksverheffing of volksontwikkeling: een instelling met pedagogisch oogmerk voor alle sociale lagen. Unesco Manifest (1994): toegangspoort tot kennis en informatie t.b.v. vrijheid, welvaart en ontplooiing voor samenleving en individu. Commissie Cohen: bijdragen aan en de basis vormen voor de kennis- en informatiesamenleving. Stimuleren, ondersteunen, faciliteren en toerusten van burgers om mee te doen en bij te dragen aan kennissamenleving.

5 Maatschappelijk belang bibliotheek: Deelname. Grootste culturele instelling van Nederland. Nationaal: 6 miljoen gebruikers, waarvan 4 miljoen leden met 90 miljoen uitleningen. 70 miljoen bezoekers (openbaar). Gemiddeld is 25% bevolking lid bibliotheek. (Limburg 16%) Bibliotheek Valkenburg: - 2562 leden; (15%) - 39.435 bezoekers; - 96.246 uitleningen.

6 Veranderingen in de samenleving met invloed op het bibliotheekwerk Technologisch; Maatschappelijk; Politiek bestuurlijk.

7 Technologische veranderingen Internet: Google, Wikipedia, Twitter (interactieve informatie), e.d. (9 miljoen smartphones, 7,4 miljoen tablets). Van informatieschaarste naar informatieovervloed. Echter: commerciële overwegingen spelen bij informatiegiganten als bijv. Google een rol bij de manipulatie van zoekresultaten. Digitalisering: (als iets niet digitaal is, dan bestaat het bijna niet) 1,3 miljoen e readers. Ook hier dominante rol uitgevers.

8 Maatschappelijke veranderingen (1) Proces van ontlezing: gemiddeld 1 uur per dag op internet, evenveel als aan lezen. Meest gelezen: ondertiteling op tv. Ander vrijetijdsgedrag: veel meer mogelijkheden in vrije tijd dan alleen lezen. Demografische ontwikkelingen: krimp, vergrijzing en ontgroening, verkleuring, verdunning (eenpersoonshuishoudens) en verstedelijking. Kennis wordt een steeds belangrijker productiemiddel.

9 Maatschappelijke veranderingen 2 Belang van specifieke vaardigheden neemt toe: geletterdheid, digitale en informatievaardigheden en de ‘21 e century skills: o. a. samenwerken, communiceren, kritisch denken, sociale vaardigheden, probleem oplossend vermogen. (1,6 miljoen mensen nog niet voldoende vaardig op computer en internet) Educatieve trends: door digitalisering ontstaan nieuwe vormen van leren.(online-only, combinatie online en contactonderwijs) Steeds meer intentioneel en systematisch leren buiten de school, primair gericht op werk, maatschappelijke participatie en persoonlijke ontplooiing. Een leven lang.

10 Politiek-bestuurlijke ontwikkelingen Terugtredende overheid: verschuiving van verzorgingsstaat naar participatie- maatschappij: zelfsturing, andere rol burger (op eigen kracht). Echter: zelforganiserend vermogen niet bij alle groepen aanwezig Overheveling taken naar gemeenten: voor bijna alle ondersteuning aan kwetsbare groepen (zorg, jeugdzorg, arbeidsparticipatie) Gevolgen economische crisis: van kaasschaaf tot grote bezuinigingen op bibliotheekwerk. Heuvelland krijgt na 1-1- 2017 één derde minder subsidie.

11 Aparte positie bibliotheek De openbare bibliotheek onderscheidt zich van andere aanbieders door te functioneren vanuit een aantal publieke waarden: - Toegankelijkheid (laagdrempelig), - Pluriformiteit, - Onafhankelijkheid, - Betrouwbaarheid. Deze waarden lijken vanzelfsprekend, maar zijn het niet. (zie woningcorporaties)

12 Vijf kernfuncties in nieuwe wet verankerd. 1.Ter beschikking stellen van kennis en informatie (informatiefunctie); 2.Bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie (educatie)(relatie met het onderwijs); 3.Bevorderen van lezen en laten kennis maken met literatuur (lezen en leesbevordering); 4.Organiseren van ontmoeting en debat (publieke functie) 5.Laten kennis maken met kunst en cultuur (cultuur in relatie met lokale instellingen)

13 1. Kennis en informatie (informatiefunctie) Basis is de collectie: fictie, non-fictie en digitale databanken; Uitlenen, raadplegen en vraagbemiddeling; Informatiepunten: historisch, gezondheid, WMO, overheid, cultuur, etc. Participerende burger faciliteren.(verschuiving van verzorgingsstaat naar participatiemaatschappij). Goed geïnformeerde, mediawijze en leesvaardige burgers zijn een voorwaarde voor een optimaal functionerende samenleving, democratie en economie.

14 2. Mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie (relatie met onderwijs) Studievoorziening voor scholieren, studenten en autodidacten; Ondersteuning onderwijs, samenwerking met educatieve instellingen; Organisatie van workshops en cursussen. Bibliotheek als ontdekkings- en leerplatform, van leeszaal naar werkplaats.

15 3. Bevorderen van lezen 1 (belang van lezen) Taalontwikkeling: lezen leidt tot bredere woordenschat, zeer van belang voor verbale vaardigheden en daarmee voor sociaal en maatschappelijk succes. Sociale functie van verhalen: leren bedenken wat er omgaat in hoofden van anderen. (vergroot emotionele intelligentie, inspiratie, creativiteit). Recreatief: lezen helpt bij afstand nemen van dagelijkse zorgen en herstel na werk.

16 3. Bevorderen van lezen 2 (activiteiten) Collectie, begeleiding en advies; Samenwerking met onderwijs: * bibliotheek op school (deel 2 presentatie) * laaggeletterden (1,3 milj. volwassenen, 12% van de beroepsbevolking) * inburgeraars en anderstaligen helpen met taal- en lezen. Activiteiten: boekstart, bibliotheek op school, boekenweek, voorleesdagen, leesclubs, literair café, auteursontmoetingen, etc.

17 4. Ontmoeting en debat (publieke/sociale functie) Bibliotheek is een neutrale, openbare plek. Vrijplaats voor lokale initiatieven: debat, voorlichting, discussie, etc. Ontmoetingsplaats: sociale cohesie gemeenschap versterken, oudere die krantje komt lezen en in gesprek raakt (eenzaamheid onder ouderen en mensen die blijvend buiten het arbeidsproces staan). Cie.Cohen: bibliotheek als plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en zo in aanraking komen met onderwerpen waar ze uit zichzelf nooit tegenaan zouden zijn gelopen.

18 5. Kennis maken met kunst en cultuur (lokale instellingen) Laagdrempelig kennismaken met tentoonstellingen, lezingen, kunstboeken, etc. Cultuur gemakkelijk beschikbaar en toegankelijk maken, ook voor mensen die niet snel naar theater, musea, tentoonstellingen e.d. gaan.

19 Contouren bibliotheek toekomst: wat? Bibliotheek levert bijdrage aan: kennissamenleving en op sociaal-cultureel gebied. Kennissamenleving: ondersteuning onderwijs, aanpak laaggeletterdheid, ondersteuning bij informatievaardigheden, stimulerende leeromgeving. Sociaal-cultureel: sociaal-culturele marktplaats (leeromgeving, ontmoetingsplek). Werkt aan gemeenschapsbetrokkenheid en actief burgerschap

20 Contouren bibliotheek toekomst: hoe? Minder collectie, meer connectie: Tussen mens en informatie: bibliotheek als kennispoort; Tussen de mensen: de bibliotheek als platform; Met en binnen de gemeenschap: bibliotheek als maatschappelijk hart Tussen informatiebronnen: informatie in context. In multifunctionele gebouwen: Zowel fysieke als digitale bibliotheek Wat gebruiker zelf kan, zelf laten doen: boekenbrievenbus, zelfbediening. Inzet van veel vrijwilligers.

21 Discussie en vragen

22 VERANDERPLAN EDUCATIE HEUVELLANDBIBLIOTHEKEN

23 Wat is de Bibliotheek op School? ● Met de Bibliotheek op school werken bibliotheken en scholen structureel samen aan taalontwikkeling, leesbevordering en mediawijsheid van kinderen. Doel is kinderen te stimuleren om meer te lezen, op school en thuis. ● Met de Bibliotheek op school gaan school en bibliotheek een meerjarige samenwerking aan rondom lezen en mediawijsheid.

24 ● Een Bibliotheek op School is dus meer dan alleen maar een aantrekkelijke ruimte met boeken in de school. ● Het is een structurele samenwerking van school en bibliotheek om het leesplezier van kinderen te vergroten. ● Want kinderen die meer lezen zijn beter in taal. ● Is dat nodig? Ja, heel hard nodig. ● De cijfers geven het antwoord.

25 1 op de 9 personen van de Nederlandse bevolking is laaggeletterd. Laaggeletterdheid is een redelijk onzichtbaar probleem. Volwassenen zijn over het algemeen heel goed in staat hun laaggeletterdheid te verbergen. Gelukkig is er op grote schaal aandacht voor dit probleem en staat het op elke politieke agenda. De cijfers

26 25% van de basisschoolleerlingen verlaat de school met een taalachterstand van 2,5 jaar. Dit laat zien waarom het cruciaal is dat er op school extra aandacht moet worden besteed aan het vergroten van de woordenschat en het verrijken van het taal- en leesonderwijs. Het onderwijs kan dit niet alleen. De bibliotheek kan daarbij helpen.

27 Veel kinderen hebben bij binnenkomst op de basisschool een achterstand van 2.000 woorden. Veel kinderen horen thuis te weinig woorden. ● Een kind uit een gezin met ongeschoolde/laaggeschoolde ouders hoort ca. 615 woorden per uur. ● Een kind uit een gezin met ouders met een redelijk opleidingsniveau hoort ca. 1.251 woorden per uur. ● Een kind uit een gezin met hoog opgeleide ouders hoort ca. 2.153 woorden per uur. De cijfers tonen aan dat het vooral het opleidingsniveau is dat bepaalt hoe taalvaardig een kind is. Laaggeletterheid is niet gerelateerd aan leeftijd

28 De taal van de ouders is het meest bepalend voor de taalontwikkeling van een kind. Binnen de bibliotheek op school is daarom veel aandacht voor ouderbetrokkenheid. We stimuleren ouders om het goede voorbeeld te geven. Zien lezen, doet lezen……. Ouders en taal

29 Kinderen hebben 6000 woorden nodig als basiswoordenschat om vanaf dat punt zelfstandig en redelijk moeiteloos de taal-en leesvaardigheid te laten groeien. taalrijk gezin taa taalarm gezin De reguliere onderwijsmethodes zijn vaak niet voldoende om taalachterstand op tijd weg te werken. Ontwikkeling woordenschat op de basisschool

30 De vraag is of wij dat met vrij lezen zouden kunnen aanpakken? Het antwoord is JA. “Sommige leerkrachten koppelen vrij lezen los van taalonderwijs. Dat is jammer! Vrij lezen is toch ook taalonderwijs?”

31 Met 15 minuten lezen per dag, lees je 1 miljoen woorden per jaar en groeit de woordenschat met ca. 1.000 woorden per jaar. Vrij lezen loont. Daarom gebruiken we bij de Bibliotheek op School dit motto om het belang van vrij lezen te ondersteunen. Ruim baan voor vrij lezen!

32 Gaan leerlingen meer lezen Worden ze beter in lezen Worden ze beter in taal Kunnen ze beter leren Deskundig advies, activiteiten, mooie collectie, vrij lezen……..Met plezier in lezen...

33 Begrijpend lezen Schrijfstijl Spelling Kennis van grammatica = een sterke basis voor de schoolcarrière en een voorwaarde om te kunnen participeren in de huidige maatschappij. Vrij lezen is ook goed voor

34 De Bibliotheek op School concreet ● Bibliotheek, school en gemeente werken als netwerk aan een gedeelde visie en leggen de doelen beleidsmatig vast (strategische netwerksamenwerking) ● De bibliotheek zorgt voor een actuele en gevarieerde collectie boeken, een geautomatiseerd uitleensysteem en zorgt voor leesbevorderingsactiviteiten in de school. ● De bibliotheek zorgt voor een leesconsulent (gem. 4 uren p.w. per school) ● Mediacoaches van de bibliotheek bieden ondersteuning bij programma’s voor mediawijsheid voor de leerlingen in de bovenbouw. ● De school zorgt voor een leescoördinator (gem. 2 uren p.w. per school) ● Leesgedrag en taalontwikkeling worden jaarlijks gemeten (monitor) en de resultaten zijn een leidraad voor het lees-en mediaplan van de school. ● Het uiteindelijke doel is om het leesplezier te vergroten, bij te dragen aan de taalontwikkeling, taalvaardigheid en mediawijsheid en om de ouderparticipatie in de leescultuur te stimuleren (zien lezen doet lezen)

35 LEZEN en MEDIAWIJSHEID & opbrengstgericht werken

36 De Monitor De monitor is een digitaal instrument waarmee we via vragenlijsten een precies beeld krijgen van het lezen van leerlingen en van leesbevordering in de klas. De lijsten geven inzicht in: Leen- en leesgedrag van de kinderen Leesklimaat in de school Leescultuur thuis Lees bevorderend gedrag van leerkrachten Uitvoering leesbevorderingsbeleid / werkplan De monitor levert bouwstenen om goede doelen te stellen voor het nieuwe schooljaar (lees-en leerplan)

37 De Bibliotheek op School-concept Actoren: School, bibliotheek, gemeente. Doel: Kwaliteitsverbetering binnen het onderwijs. Specifiek gericht op leesplezier, het stimuleren van de taalontwikkeling en het verbeteren van informatie- en mediavaardigheden van basisschoolleerlingen. Tijdsperiode Structurele meerjarige samenwerking. Binnen een jaar realisatie van een dBos op een basisschool per Heuvelland gemeente. dBos minimaal 3 keer open per week. Meetbaarheid Nulmeting om de startsituatie te bepalen Bibliotheek en school leggen jaarlijks in het lees- en mediaplan doelen, resultaten en activiteiten vast. Deze zijn gekoppeld aan de monitor. Jaarlijkse doelen worden bepaald op basis van de resultaten van de monitor. Landelijke en regionale benchmarking.

38 ERVARINGEN ● 46 % van alle basisscholen in Nederland hebben inmiddels een Bibliotheek op School. ● Uit onderzoek blijkt dat dit project de leesattitude bij kinderen van de deelnemende scholen heeft verhoogd, hun taalprestaties heeft verbeterd en ook hun schoolprestaties in het algemeen.

39 Ambitie Op 10 december 2014 heeft Prinses Laurentien de Ambitie-agenda 2015-2025 ondertekend: ● Over 10 jaar mag geen enkel kind de school verlaten met een taalachterstand en alle volwassenen moeten dan geletterd zijn of bezig zijn dat te worden. Wij ondersteunen die ambitie en de Stichting Heuvellandbibliotheken hoopt elk jaar EEN Bibliotheek op School per gemeente te realiseren.

40 Rekenmodel (gebaseerd op 1 school) Kwantitatieve gegevens 1 Bibliotheek op School met 115 leerlingen. Systeem: Schoolwise, geen zelfbediening Kosten: Opstartfase/investering Structurele kosten per jaar Collectie en activiteiten€13.340 €1.884 Meubilair en huisvesting €500 Formatie bibliotheek €6.860 €6.366 Formatie school €3.564 €3.437 Scholing bibliotheekpersoneel €434 €87 Scholing personeel school €629 €126 Uitleenproces €397 €563 Overige kosten €126 €437 Totaal €25.350 €13.400 Inkomsten: Eenmalige subsidie provincie€10.000 Totale kosten €15.350 €13.400

41 Rekenmodel (vervolg) Verdeling structurele kosten School: €4.743 Bibliotheek/Gemeente € 8.657 totaal €13.400 Opmerking over de licente schoolwise: Licentiekosten voor schoolwise kost €0,07 extra per inwoner van elke gemeente. Eijsden-Margraten 25084 inw. €1.756 Valkenburg 16707 inw. €1.169 Vaals 9771 inw. €684 In rekenvoorbeeld is €250,00 aan licentie berekend. Kosten zijn dus hoger wanneer voor schoolwise wordt gekozen. Kostendekkend bij deelname 15 scholen

42 ● We slaan graag de handen ineen voor stevige beleidskeuzes. ● We werken graag samen aan een lange termijn visie op onze leesbevorderingsrol in het onderwijs en een structurele, financiële uitwerking hiervan. ● We praten graag verder over alle bouwstenen en modellen. www.debibliotheekopschool.nl Hoe nu verder…..?

43 Betere prestaties op het gebied van LEZEN & MEDIAWIJSHEID Samen sterk met