Beeldende kunst (Bij Palet Basisboek)

Presentatie over: "Beeldende kunst (Bij Palet Basisboek)"— Transcript van de presentatie:

1 Beeldende kunst www.museumserver.nl (Bij Palet Basisboek)
DAL/RvP Bronnen:Palet,PaletMono,Bespiegeling.

2 1: Wat is beeldende kunst?
Ook al ben je nog nooit in een museum geweest, iedereen kent wel de Nachtwacht van Rembrandt of de David van Michelangelo. Je komt ze nl. ook tegen op placemats, koektrommels, kalenders enz. Het origineel levert toch een andere ervaring op dan een reproductie of een klein plaatje in je boek of op je beeldscherm; je kijkt letterlijk tegen het beeld op, je ziet de klodders verf . Kunst kom je, buiten het museum, overal tegen: in huis, op kantoor, school en gewoon op straat. Rembrandt van Rijn, de Nachtwacht Michelangelo, David. Ossip Zadkine, Stad zonder hart.

3 Wat is beeldende kunst? Onder beeldende kunst verstaan we niet alleen schilderijen en beelden, maar ook tekeningen, foto’s, (video)installaties, contructies, performances, enz. Van realistisch tot abstract en in een grote variatie van materialen; van olieverf tot digitale pixels, van marmer tot plaatstaal. Met al die zaken probeert de kunstenaar iets te verbeelden. Kunst is dus veel meer dan mooi of lelijk alleen, dat is slechts een kwestie van smaak. Robbert Zandvliet, z.t., 1997 Jacob van Ruisdael, Gezicht op Haarlem, 1682 Edgar Degas,Ballerina, krijt Richard Serra, sculptuur in plaatstaal

4 2: Beeldende middelen ‘Ik rotzooi maar een beetje an.’
(Karel Appel in Vrij Nederland, 1961) Kunstenaars doen meestal niet zomaar wat. Bewust of onbewust proberen ze in hun kunstwerk de kijker te sturen. Daartoe staat de kunstenaar een hele serie aan beeldende middelen ter beschikking. De beeldende middelen bepalen hoe het kunstwerk eruit ziet en op ons overkomt. Als eerste kiest de kunstenaar voor: Materiaal(gebruik): koud marmer voelt anders aan dan warm hout. Techniek: potlood heeft een ander effect dan een video. Fragment Hirst, schedel en diamanten Karel Appel Brancusi, vogel, hout

5 Beeldende middelen Vorm. Figuratief, abstract, organisch, geometrisch. Lijn. Een kunstwerk is meer vanuit lijnen opgebouwd. Kleur. Monochroom of polychroom, somber of vrolijk. Licht. Het soort licht en lichtrichting. Ritme. Een bepaalde vorm van herhaling van lijn, kleur enz. Perspectief/dieptewerking. De mate waarin diepte of ruimte is waar te nemen. Compositie. De hoofdstructuur van het werk. De verdeling van de onderdelen. Tijd. Te zien in één oogopslag of over langere tijd (video). Textuur. De structuur van de ‘huid’, het oppervlak van het kunstwerk. Fragment Kandinsky, vorm en compositie Keith Haring, Lijn en ritme Carravaggio, licht en donker Van Gogh: kleur en textuur Beeldende middelen gaan over hoe het werk eruitziet. Wil je het kunstwerk beter begrijpen, dan moet je ook nadenken over de inhoud en de functie. Waar gaat het werk over en met welk doel? Als vorm en functie lijken samen te vallen, hebben we te maken met een sterk kunstwerk.

6 3: Kunstvormen Beeldende kunst is de verzamelnaam voor verschillende kunstvormen (disciplines). Grofweg tot aan de twintigste eeuw werd er vooral figuratief geschilderd, getekend en gebeeldhouwd. Kunstenaars maakten vooral portretten, stillevens en landschappen. Aan het begin van de 20e eeuw is de abstracte kunst ontstaan. De belangrijkste oorzaak hiervan was de uitvinding van de fotografie rond Schilders waren niet meer nodig om de werkelijkheid af te beelden; zij gingen hun eigen visie en fantasie verbeelden. Als gevolg hiervan werd de kunst ook steeds individueler. Traditioneel geschilderd portret. Vroege portretfotografie Picasso, eigen visie op portretweergave

7 Kunstvormen Onder beeldende kunst vallen de volgende (sub)disciplines: schilderkunst fresco, secco, (mozaïk) op muur, was, eitempera, olieverf, acryl op paneel of doek beeldhouwkunst hakken, modelleren, assembleren, monteren, ruimtelijk werk, installaties tekenkunst potlood, houtskool, krijt, inkt, aquarel en gouache op papier fotografie documentaire (reportage) fotografie, geënsceneerde fotografie grafiek houtsnede, ets, lithografie, zeefdruk nieuwe media videokunst, computerkunst

8 Kunstvormen 3.1 Schilder- en tekenkunst Schilderkunst .Olieverf - met olie als bindmiddel- wordt pas sinds de 15e eeuw op grote schaal gebruikt (gebroeders van Eyck). Daarvoor werden er schilderijen in was en eitempera (met als bindmiddel ei-geel) gemaakt. Tegenwoordig werken veel kunstenaars met acryl (verf op synthetische basis) De grote schilderingen op muren plafonds zijn fresco’s (in natte kalk) of secco’s (op droge kalk geschilderd). Fragment Icoon, eitempera Olieverf, detail schilderij Jan van Eyck Sixtijnse kapel, Michelangelo, fresco.

9 Kunstvormen Tekenkunst is net als de schilderkunst een tweedimensionale kunst. De grens tussen schilder- en tekenkunst is niet altijd even duidelijk. Potlood, pen, krijt, houtskool zijn zonder meer tekentechnieken, maar bv. een tekening met pen en inkt op papier die met verdunde inkt is ingeschilderd (gewassen tekening) is minder duidelijk. Aquarel en gouache (plakkaatverf) zijn bekende technieken op papier. Van Gogh, houtskooltekening Fragment Degas, krijttekening Rubens, gewassen inkt tekening

10 Kunstvormen 3.2 Grafiek Een andere tweedimensionale discipline is grafiek. Grafiek is de verzamelnaam voor alles wat gedrukt is (m.u.v. bv. postzegels, bankbiljetten). De grafiek hier bedoeld is een afdruk van een met de hand bewerkt oppervlak, ook wel prentkunst genoemd. Er bestaan verschillende technieken: zeefdrukken, etsen, hout(lino)snede en lithografie met elk zijn eigen mogelijkheden. Zo is een zeefdruk doorgaans strak, de houtsnede laat de houtnerf zien. Prenten zijn niet uniek, ze worden in een (beperkte) oplage gedrukt. Hoe groot die oplage is en welke afdruk in de serie, staat op de prent vermeld. Goya, Tauromaquia, ets 1816 Kirchner, Dansers, houtsnede 1909 Redon, Sirene, Lithografie,1898

11 Kunstvormen 3.3 Beeldhouwkunst Beeldhouwkunst Sculpturen nemen ruimte in beslag en zijn daarom driedimensionaal. Een beeldhouwer kan hakken in een hard materiaal, modelleren in klei of was, assembleren met losse onderdelen in allerlei materialen, monteren, lassen enz,enz. Het hakken en modelleren zijn zo oud als de mensheid. Omdat er tegenwoordig zoveel verschillende mogelijkheden zijn spreken we beter van ruimtelijk werk. Fragment Jean Tinguely, schildermachine, assemblage Michelangelo, slaaf, marmer, 1516 Atelier van Lieshout, Cascade 2010

12 Kunstvormen Bij een installatie maakt de kunstenaar ruimtelijk werk bestaande uit heterogene (afzonderlijke) elementen, opgebouwd, uitgestald of opgehangen op een speciaal daarvoor uitgekozen locatie waar je als toeschouwer zelf in rondloopt . Je maakt dus deel uit van het kunstwerk, wat een specifieke ervaring oplevert. Vaak interactief. Fragment Fragment Marie Sester, ACCESS 2003 Wolfgang Laib, wasruimte, installatie 1992 Jake or Dinos Chapman Fragment ADA, Karina Bobinski

13 Kunstvormen 3.4 Fotografie Fotografie is binnen de beeldende kunst betrekkelijk nieuw. De eerste foto dateert uit 1822 door de Fransman Nièpce gemaakt. Halverwege de 19e eeuw nam de populariteit van de fotografie pas echt toe. Iedereen wilde een portret van zichzelf. Deze nieuwe techniek was lange tijd hét medium om de werkelijkheid vast te leggen, maar al gauw begonnen fotografen en kunstenaars dit medium voor iets anders gebruiken: hun eigen visie op de werkelijkheid. In de 20e eeuw manipuleerden de fotografen en kunstenaars hun foto’s nog meer. Zo ontstaan er verschillende soorten foto’s. Bij documentaire of reportagefotografie ligt de nadruk op registreren van de werkelijkheid, van belang is vooral het onderwerp. Bij de geënsceneerde fotografie is alles zorgvuldig uitgekozen en samengesteld. Niets wordt aan het toeval overgelaten. Fragment Fragment Niépce, eerste foto 1822 Rineke Dijkstra, Kolobzeg Polen, 1992 Inez v,Lamsweerde en Vinoodh Matadin

14 Kunstvormen 3.5 Nieuwe Media Nieuwe technieken leveren nieuwe soorten kunst op. De televisie, video en computer zijn de wereld van de beeldende kunst binnengetreden. Kijken naar de kunst van deze media neemt langere tijd in beslag, ze worden daarom wel ‘time based arts’ genoemd. De Zuid-Koreaan Nam June Paik was in de jaren zestig de grondlegger van de videokunst. Vanaf 1965 werd steeds meer video gebruik o.a. om performances (een toneelachtige kunstvorm) vast te leggen. Daarna is video niet alleen maar het middel maar een zelfstandig materiaal. Kunstenaars maken zelfs hele films voor hun installaties. Fragment Fragment Fragment Mark Amerika, mobile phone videoart, installatie Fragment Bill Viola, The Greeting Nam June Paik Dune 4.1, interactive landscape Rotterdam Maastunnel Ulay en Abramovic, performance 1977

15 Kunstvormen Nieuwe Media De nieuwste kunstvorm , ontstaan in de jaren tachtig, is de computerkunst. Maar toen het internet in 1994 voor een breder publiek toegankelijk werd, kwam de computerkunst echt op gang. Kunstenaars experimenteren met de nieuwe mogelijkheden: van interactieve websites tot computergestuurde lichtsculpturen. Fragment Fragment Olia Lialina, ‘My boyfreind Came Back from the War’ Jelly trip experience Anton Kirchner The Sudden Appearance of Marcel Fragment Giny Vos, Lust for life (Naturalis Leiden),1999 Sonia Falcone video/licht installatie

16 4 Kunstwerk-kunstenaar-publiek
4.1 Het kunstwerk: Mona Lisa Geen enkel portret is zo mysterieus als de Mona Lisa. Ze oefent al eeuwen lang met haar verschijning en glimlach een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit. Ze roept ook veel vragen op? Loenst ze? Is ze wel een vrouw of is het Da Vinci zelf die zich als vrouw heeft neergezet? Speculaties genoeg. Het kan om een portret van Lisa Gherardini gaan, ofwel mevrouw , (ma)donna Lisa, echtgenote van Francesco del Giocondo, de bijnaam van de Mona Lisa is ‘La Gioconda’. Maar ‘giocondo’ betekent in het Italiaans ook ‘vrolijk’ of ‘blij’. Het kan ook zijn dat Da Vinci dé ideale vrouwelijke schoonheid heeft willen verbeelden. Leonardo Da Vinci, Mona Lisa 1506

17 Kunstwerk-kunstenaar-publiek
4.2 De kunstenaar Da Vinci maakte een ander soort portret dan zijn voorgangers en tijdgenoten. Hij toont zijn model driekwart en met de handen, en niet zoals voorheen en profil of ingezoomd op het gezicht. Bovendien kijk je achter de Mona Lisa door in een landschap met de horizon precies op haar ooghoogte. In het gezicht zie je, naast die glimlach, dat de verschillende onderdelen, net als licht en schaduw, niet scherp zijn afgebakend. Er lijkt een waas over haar gezicht te liggen. Die techniek, sfumato genoemd, was karakteristiek voor Da Vinci. sfumato

18 Kunstwerk-kunstenaar-publiek
4.3 Het publiek De Mona Lisa is een geliefd onderwerp voor posters, ansichtkaarten, kleding, liedjes enz. In de loop van de tijd zijn er veel persiflages ontstaan ( Die van Marcel Duchamp (DaDa) uit 1919 is heel bekend. Op een reproductie bracht hij een snor en sikje aan. Onderaan schreef hij L.H.O.O.Q wat in het Frans uitgesproken wordt als ‘elle a chaud au cul’: ‘zij heeft een hete kont’. Hoe je naar haar kijkt hangt af van je eigen belevingswereld. Fragment Marcel Duchamps,L.H.O.O.Q 1919

19 Kunstwerk-kunstenaar-publiek
4.4 Het kunstwerk: De Denker Er zijn maar weinig beelden die het ‘denkproces’ zo goed verbeelden als deze sculptuur. Het wereldberoemde beeld(1880) van Auguste Rodin is als losstaand beeld te zien, maar ook als onderdeel van de Hellepoort. De Hellepoort is geïnspireerd op de Goddelijke Komedie (1321) van Dante. Boven de hel plaatse Rodin de Denker die staat voor de creatieve geesten die hun schepping overzien. Hellepoort, deuren voor het museum van decoratieve kunsten

20 Kunstwerk-kunstenaar-publiek
4.5 De Kunstenaar Gewoonlijk begon Rodin met schetsen in klei, waar hij vervolgens grotere beelden van vormde. Die liet hij fotograferen en op de afdrukken probeerde hij met potlood en pen uit welke correcties welke effecten zouden hebben. Pas als hij dat wist, legde hij de laatste hand aan zijn beeld. Tenslotte werd het beeld in brons gegoten en voorzien van patina (bronskleur/oxidatielaag) Ontstaansproces bronzen beeld.

21 Kunstwerk-kunstenaar-publiek
4.6 Het publiek In de loop van de tijd zijn er persiflages op De Denker ontstaan. Het beeld van Barry Flanagan uit 2002 – een haas in min of meer dezelfde houding als De Denker, staat op het Neude in Utrecht. De Denker is er in drie versies- groot, klein en op de poort. Wat het beeld met je doet hangt daar sterk mee samen. De grote versie torent als een genie en schepper boven je uit en wekt op die manier ontzag. Bij de kleine versie kun je je er meer mee identificeren, is meer intiem. Of een beeld in een museum, tuin, park of op straat staat, maakt ook wat uit: een rustige of drukke omgeving. Behalve de plek is ook je eigen referentiekader en de historische context van het beeld van invloed op je eigen ervaring. Barry Flanagan, De Denker 2002

22 5: Beeldende kunst en kunsthistorie
5.1 Rol van de kunst Tot aan de Renaissance (15e eeuw) waren de ‘kunstenaars’ vooral (anonieme) ambachtslieden. De meesters van het gilde hielden zich aan strikte regels en voorschriften. Toen de wereld meer vanuit de mens werd bekeken, en de kerk minder centraal kwam te staan, werd de nadruk meer op het aardse leven en de talenten van het individu gelegd. Vanaf dat moment signeerden de kunstenaars hun werk. De anonieme ambachtsman in de Middeleeuwen leerde het vak nog van vader op zoon of van meester op leerling. In 1562 werd de eerste school voor de kunst, de Academia del disegno in Florence opgericht. Anoniem, 14e eeuw Sandro Botticelli, geboorte van Venus 1483

23 Beeldende kunst en kunsthistorie
Rol van de kunst Naast de verandering van ambachtsman naar kunstenaar in de Renaissance, kreeg ook de kunst zelf deels een andere functie. Tot dan toe stonden de meeste kunstwerken in dienst van de gebouwde omgeving: muurschilderingen, mozaïeken, gevelbeelden, grafsculpturen, altaarstukken enz. Tijdens de Renaissance kwam de autonome schilder- en beeldhouwkunst op. Schilderijen en sculpturen staan op zichzelf. (en hebben geen specifieke functie binnen de architectuur). In Nederland ontwikkelen zich in de 17e eeuw binnen de schilderkunst specialismen als stillevens, portretten, landschappen en genrestukken: alledaagse taferelen met een boodschap. Kunst voor de rijke burgers, ‘ter leeringh ende vermaeck’. Jan Steen, ‘soo voer gesongen, soo na gepepen’. (slecht voorbeeld doet slecht volgen) genrestuk

24 Beeldende kunst en kunsthistorie
Rol van de kunst Eind 19e, begin 20e eeuw kreeg de kunst nogmaals een drastisch andere functie. Door de uitvinding van de fotografie ,die de werkelijkheid uitstekend kon vastleggen, creëerde de kunstenaar zijn (eigen visie) op de werkelijkheid. Zo ontstond de abstracte kunst. Daarnaast kwamen er steeds meer materialen om kunst mee te maken. Kunstvormen liepen ook steeds meer door elkaar. We spreken dan van een totaalkunstwerk, gesamtkunstwerk of mixed media. Kunst werd steeds individueler. Dit alles maakt eigentijdse kunst soms moeilijk te doorgronden. Fragment Moholy Nagy, modulator Kandinsky, eerste abstracte aquarel, 1911 Dogtroep, totaaltheater Kienholz, Beanery-bar 1965

25 Beeldende kunst en kunsthistorie
5.2 Opdrachtgevers Een ander groot verschil tussen oude en moderne kunst is de opdrachtgever. Tot de 20e eeuw waren dat vooral de kerk, vorsten, stadsbesturen en rijke burgers. Tegenwoordig verkopen kunstenaars hun kunst via galeries aan particulieren of aan musea. Werk in opdracht komt van bedrijven, instellingen (o.a. ziekenhuizen, scholen) en overheid (1961 percentageregeling: 0.5 tot 2 % van de bouwsom besteden aan kunst). Pas in de 18e eeuw ontstonden er speciale musea voor kunst. Een museum kent drie belangrijke taken: kunst verzamelen, behouden en toegankelijk maken voor publiek. Schoolgebouw, Spijkenisse Joost Swarte, glas in lood in opdracht Arnhem 2003

26 6: Meer informatie Internet: tijdschrift voor beeldende kunst met verwijzingen naar ca. vierhonderd musea sites van galeries website over kunst speciaal voor jongeren website met data van open ateliers Kunstopleiding: Boeken en tijdschriften: H.W. Janson, Wereldgeschiedenis van de kunst. Edward Lucy Smith, Kunst Nu Kunstbeeld en Museumtijdschrift Vitrine

27