Suicidepreventie Verleden, heden, toekomst Ad Kerkhof.

Presentatie over: "Suicidepreventie Verleden, heden, toekomst Ad Kerkhof."— Transcript van de presentatie:

1 Suicidepreventie Verleden, heden, toekomst Ad Kerkhof

2 Suicidepreventie, toen: tot aan 1970 Medisch-psychiatrische benadering:Medisch-psychiatrische benadering: Suicide is het gevolg van psychiatrische ziekten Een zaak van psychiaters Psychologisch – psychiatrische benadering:Psychologisch – psychiatrische benadering: Suicide is gevolg van persoonlijkheid / karakterstructuur / levensgebeurtenissen Een zaak van psychologen en psychiaters Statistisch sociologische benadering:Statistisch sociologische benadering: Suicide wordt beïnvloed door maatschappelijke processen Een zaak voor de samenleving

3 Suicidepreventie: toen

4 Suicidepreventie, toen: na WO II tot aan 1970 1963: prof. dr. C.S. Kruijt: Zelfmoord, statistisch-sociologische verkenningen: Samenhang met religie, conjunctuur, oorlogstijd, migratie, geslacht en leeftijd. Grote regionale verschillen in mortaliteit door suicide, platteland, religie Invloed van armoede en werkloosheid Suïcides in maatschappelijke context

5 Suicidepreventie, toen: tot aan 1970 1969: prof. dr. N. Speijer: Het zelfmoordvraagstuk Behandeling van psychiatrische ziekten Presuicidale syndroom Vrijwillige / gedwongen opname Leren van suïcides: autopsie Bureaus voor hulp aan mensen in nood en THD / SOS

6 Suicidepreventie, toen: na WO II tot aan 1970 1958: SOS-Telefonische Hulpdiensten: Zelfmoordpreventie in Crisissituaties Regionale organisaties, vele religieus geïnspireerd Chad Varah 1952: Samaritans, Befrienders Tegenwoordig Sensoor, Ifotes. Crisisinterventie en motiveren / doorverwijzen naar reguliere hulp Psychiatrische aandoeningen in maatschappelijke context Suïcides als gevolg van abnormale levensomstandigheden

7 Suicidepreventie, toen: 1970 - 1980 1970: A. de Graaf: Begin registratie suïcides in APZ Door Ministerie van Volksgezondheid en Inspectie Eerste resultaten vanaf 1980 (Bijl, Brunenberg, De Graaf) Sinds 1984 meldingen aan IGZ van suïcides intramuraal Sinds 1990 meldingen aan IGZ van suïcides ook ambulant In 2005 Kwaliteitswet Zorginstellingen Melding van calamiteiten. Leren van suïcides

8 Suicidepreventie, toen: 1980 - 1990 1986: Gezondheidsraad: Advies inzake Suicide (aan WVC) Gericht onderzoek: nationaal onderzoeksprogramma Verbeteren van hulpverlening: kennis en vaardigheden (m.n. alg. ziekenhuis) Voorlichting: scholen, politie, SOS-THD, publiek Bijzondere groepen: adolescenten, ouderen, gedetineerden, verslavingszorg, nabestaanden,

9 Suicidepreventie, toen: 1980-1990 1989: Kerndocument Gezondheidsbeleid: Discussienota Suicidepreventie (Dees) Veel aanbevelingen overgenomen T.a.v. opvang in algemene ziekenhuizen T.a.v. verbeteren van kennis en vaardigheden bij hulpverleners T.a.v. preventie op middelbare scholen Maar geen regie of verantwoordelijkheid van WVC, geen implementatieplan, geen doelstellingen, actieplan of evaluatie

10 Suicidepreventie, toen: 1990-2000 1989-2000 Stagnatie: Weinig effect advies Gezondheidsraad Weinig effect Discussienota Suicidepreventie Geen verbetering opleidingscurricula Geen verbetering opvang suicidepogers in algemene ziekenhuizen Geen verbetering identificatie van suïcidale scholieren Geen onderzoeksprogrammering

11 Suicidepreventie, toen: 1990-2000 1991: CBO: Opvang van suicidepogers in algemene ziekenhuizen Alle beroepsgroepen betrokken en aanbevelingen onderschreven Minimale voorwaarden, deskundigheidseisen, Altijd een ggz-hulpverlener Afstemming huisarts en GGZ Continuïteit van zorg Zorg voor familieleden / naasten.

12 Suicidepreventie, toen: 1990 - 2000 1991-2000. Stagnatie: geringe implementatie van CBO aanbevelingen Grote verschillen tussen ziekenhuizen Grote ziekenhuizen meestal adequate organisatie van opvang Lang niet iedereen wordt gezien door ggz-hulpverleners Nog steeds negatieve houdingen door personeel Aversie tegen flutpogingen en aandachttrekkerij Weinig deskundigheidsbevordering

13 Suicidepreventie, toen: 2000-2009 2003 Ivonne van de Ven Stichting: Nationaal Actieplan Suicidepreventie 2005 Helsinki Ministersconferentie WHO: Green paper 2005 Hoogervorst VWS: Opdracht actualisering Advies Inzake Suicide 2007 Trimbos Instituut (Bool e.a.): Verminderen van suïcidaliteit. Beleidsadvies 2009 Klink VWS: Standpunt Minister: Beleidsagenda

14 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2009: Klink: Beleidsagenda: Actualiseren CBO richtlijn: opvang suicidepogers in ziekenhuizen Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van suicidaal gedrag Screening van suïcidale adolescenten Kwaliteitsbeleid GGZ instellingen, IGZ – prestatie-indicatoren Onderzoek naar ziektelast suïcidaliteit Aandacht voor opleidingen van GGZ hulpverleners

15 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2009 Suicidepreventie door internet: stichting 113Online / Ex6 Particulier initiatief (Jan Mokkenstorm) met steun van I.v.d.Ven Stichting en VU Meteen omarmd door WVC, opstartsubsidie en instellingssubsidie Inmiddels een groot bereik, maar toch geringe bekendheid onder de bevolking Onbekende effectiviteit, Ik luister – borden, in samenwerking met Pro Rail

16 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2010: Meldingsprocedure IGZ, Huisman: Leren van suïcides Gewijzigde procedure Cumulatief melden Melden calamiteiten Minder belastend? Leren van interne evaluaties (Wells)

17 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2013: Beschikbaarheid middelen: Verpakking medicijnen Grootverpakking Paracetamol gelimiteerd op max 50 tabletten

18 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2010: Trimbos, Hermens: Kwaliteitsdocument Ketenzorg Suicidaliteit 2012: NVP, NIP, V&VN, Trimbos: Multidisciplinaire Richtlijn Diagnostiek en Behandeling van Suicidaal Gedrag Systematische diagnostiek van suicidaal gedrag Systematische behandeling van suicidaal gedrag Veiligheid en continuïteit van zorg Betrekken van naasten Contact

19 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2013-2015: Implementatie, De Beurs: Pitstop Suicide Studie Train de trainer is adequate implementatie-strategie Zonder implementatie strategie weinig implementatie Ondersteund door e-learning Ondergebracht bij GGZ-e-cademy Door het trainen van 40 trainers in twee jaar tijd 5000 hulpverleners getraind Effecten op het niveau van de organisatie, de hulpverleners en patiënten Productieverlies grootste belemmering

20 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2014-2015: Screening adolescenten: Huisman: de VOZZ Begin 2015 beschikbaar voor scholen en Jeugd-GGZ Ondersteund door e-learning (mentalhealthonline.nl) Beschikbaar via internet

21 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2010-2015: Pro Rail: Programma suicidepreventie Wetenschappelijk onderzoek Bescherming hotspots Afscherming spoorbaan Gatekeepertraining NS-personeel Luisterborden: Ik luister. In samenwerking met 113Online

22 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 2014: Landelijke Agenda VWS: Schippers: Gonne Kelder 2014: Actieplan VWS gecoördineerd door 113Online: Jan Mokkenstorm Gatekeeperstraining (Martin Steendam, Jos de Keijser, Jan Mokkenstorm) Beroepsopleidingen initiële opleidingen, bij en nascholing Samenwerking ketenpartners Deskundigheidsbevordering huisartsen Deurwaarders en UWV met gatekeeperstrainingen 2014: Deze keer meer aandacht voor implementatie

23 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 Realisatie van aanbevelingen en beleidsvoornemens. 1989-2014 Veel goede aanbevelingen, laatste keer wat meer vertaald in acties In de praktijk op veel onderdelen nog maar bitter weinig verbeterd Casus Opleidingen: –In opleiding tot psychiater: twee dagdelen –In opleiding tot psycholoog: een enkel college –In postdoctorale beroepsopleidingen tot GZ psycholoog, KP, of psychotherapeut: een dagdeel maximaal. –In verpleegkundige opleidingen: minimaal –In Opleidingen Vereniging voor Cognitieve en Gedragstherapie: nada, niente, nul –In onderzoek bleek: Van alle verpleegkundigen die dagelijks omgaan met zelfdestructief en suicidaal gedrag heeft 4% ooit een les gehad of bijscholing in DSH of suicidaal gedrag. –Huisartsen zijn als gatekeeper essentieel in suicidepreventie. Ongeveer 250 artsen hebben in 2012 nascholing gehad in suicidepreventie, een dagdeel. Rest niet. –Beroepsverenigingen onderschrijven altijd het belang van suicidepreventie, maar doen al 30 jaar lang niets met deze aanbevelingen. Vooral huisartsen klagen veel over gebrek aan kennis, maar scholen zichzelf niet verder. –Nieuwe richtlijn: misschien effectief bij actieve implementatie. Maar geldgebrek.

24 Suicidepreventie, nu: 2009-2015 Belangrijkste belemmering: Angst voor de confrontatie met suïcidale medemens Angst voor eigen falen Angst voor eigen twijfel over zingeving Angst voor contact Mythes: niet op een idee brengen, zijn toch niet te helpen, niet bekrachtigen. Taboe.

25 Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek / A.J.F.M. Kerkhof Suïcide in Nederland : 1980 - 2013 absolute aantallen

26 Suicidepreventie nu: 2009-2015 Stijging sinds 2007 is dramatisch, vooral onder arbeidsongeschikten We hebben met zijn allen zitten suffen We hebben de effecten van de economische crisis niet kunnen verzachten Als we de aanbevelingen uit het verleden hadden omgezet in actie dan was dit niet gebeurd. Bezuinigingen in de GGZ zijn niet behulpzaam in suicidepreventie Veel suïcides hadden voorkomen kunnen worden, als we dat hadden gewild Van geen andere doodsoorzaak zou de stijging zo lijdzaam geaccepteerd zijn

27 Suicidepreventie straks: 2015-2020 Streefcijfer voorgesteld 1% reductie per jaar. Dat gaan we dus niet halen. Sterke toename suïcides m.b.v. helium (feestartikelenwinkel). Journalisten? Verwacht verdere stijging van suïcides onder wia-uitkeringsgerechtigden Implementatie Richtlijn? Is veel te duur voor de raden van bestuur van GGZ instellingen. Gebeurt mondjesmaat. Opleidingen tot hulpverlener in de ggz (psychiater, psycholoog, verpleegkundige) zullen nooit meer aandacht gaan besteden aan suicideproblematiek. Reden: het programma is al zo vol. Deze voorspellingen vloeien misschien voort uit een depressieve geest.

28 Suicidepreventie straks: 2015-2020 Ik zet even mijn niet depressieve roze bril op: Geweldige mogelijkheden van toepassingen van e-mental health: –113online, met alle mogelijkheden tot direct contact –Zelfhulp interventies (piekeren over zelfdoding, hoop doet leven) –Mobiele apps: veiligheidsprotocollen op je telefoon: buddy's in je vestzak of tasje. Beroepsgroepen pakken suicidepreventie op als een professionele activiteit –Standaard onderdeel van onderwijscurriculum –Begrip voor menselijk lijden, ook het oninvoelbare. –Luisteren naar het presuicidale proces: open je oren, laat het doordringen –Laat het niet onopgemerkt blijven –Toepassen bestaande en nieuwe kennis Programma suicidepreventie Pro Rail wordt effectief Maatschappij accepteert arbeidsongeschikten en vice versa Landelijke agenda wordt geaccepteerd en omarmd door de GGZ en anderen Nationaal onderzoekprogramma naar mogelijkheden om het suïcidale proces te beïnvloeden

29 Suicidepreventie. Ik dank u voor uw aandacht