Leiden University. The university to discover. Toereikendheid pensioeninkomens in Nederland: een meerpijlerbenadering (in internationaal perspectief) Koen Caminada, Universiteit Leiden Onderzoeksteam: Marike Knoef, Jim Been, Rob Alessie, Koen Caminada, Kees Goudswaard and Adriaan Kalwij

Leiden University. The university to discover. Motivatie Vergrijzende samenleving en financiële crisis: Verhoging AOW-leeftijd, (indexatie)kortingen aanvullend pensioen, Bezuinigingen op gezondheidszorg. Pensioenopbouw toereikend? Achtergrond Nieuwe pensioencontracten, maatschappelijk debat over toekomst stelsel Versobering 2e pijler: beperking fiscaal gefacilieerde opbouw Ouderen gaan mogelijk meer bijdragen aan stijgende zorgkosten Zorgen over pensioen specifieke groepen, waaronder zzp-ers

Leiden University. The university to discover. Pensioenopbouw Veel heterogeniteit Integrale benadering Huidige opbouw Veronderstellingen over de toekomst Koppeling van grote administratieve bestanden Onderdeel van OECD-project: VS, VK, Chili, Frankrijk, Noorwegen en Nederland

Leiden University. The university to discover. Doel van deze presentatie - Toereikendheid van pensioenen in Nederland - Internationale vergelijking (beperkt) Niet: focus op assumpties (bijlage + scenarioanalyse) Wat bouwen we op? ‘We' is betrekkelijk, want er is grote heterogeniteit Welke middelen dragen bij aan pensioen: opbouw AOW en aanvullend pensioen + 3e pijler + spaarrekeningen en beleggingen + de eigen woning Meer integrale benadering van pensioen wenselijk

Leiden University. The university to discover. Administratieve data - AOW-aansprakenstatistiek (1 e pijler) - Pensioenaansprakenstatistiek (2 e pijler) - Inkomenspanelonderzoek - 3 e pijler inleg vanaf Privaat vermogen Spaarrekening, Ondernemingsvermogen / AB, Huis, Beleggingen, etc. - Koppeling bestanden

Leiden University. The university to discover. Opzet: van vermogen naar pensioen Onderdeel OECD RSA project: internationale definities Koppeling databestanden CBS Bepaling vermogens voor verschillende leeftijdsgroepen, huishoudens en sociaal-economische groepen Vermogensbestanddelen: AOW-aanspraken, opbouw 2e en 3e pijler, spaarrekeningen en beleggingen, ondernemings- vermogen en aanmerkelijk belang, WOZ-waarde eigen woning minus hypotheekschuld Bepaling pensioeninkomen: annuïtisering van alle vermogenscomponenten  integrale pensioenannuïteit vanaf 65 jaar

Leiden University. The university to discover. Nu en de toekomst - Huidige situatie (2008/2010) - Veronderstellingen tussen nu en 65-jaar - Singles blijven single, koppels blijven samen, kinderen zijn het huis uit wanneer men 65 jaar is. - Mensen blijven in Nederland wonen - Mensen blijven in dezelfde baan met hetzelfde loon  werkenden blijven hetzelfde reële loon verdienen - Derde pijler opbouw blijft constant tot 65 - Huidige private besparingen - Huishoudenssamenstelling wijzigt niet Scenario’s

Leiden University. The university to discover. Toekomstig pensioeninkomen Veronderstellingen basisscenario (OECD RSA-project) - AOW: indexatie - Aanvullend pensioen: nominaal vast (geen indexatie, inflatie 2%) - Derde pijler vermogen: reële rente 1% - Privaat vermogen: reële rente 1% - Huishoudenssamenstelling wijzigt niet - Privaat vermogen en eigen woning worden volledig 'opgegeten‘ Scenario’s

Leiden University. The university to discover. Annuïtiseringsproces Sterftekansen per geslacht en generatie (CBS)

Leiden University. The university to discover. Resultaten: Bruto pensioeninkomen Gemiddelde annuïteiten 2010 Euros Leeftijd AOW Tweede pijler Derde pijler Netto privévermogen Netto woning Totaal annuïteit # observations =

Leiden University. The university to discover. Samenstelling pensioen

Leiden University. The university to discover. Wat vindt u een toereikend pensioen? 3 benaderingen om armoede te voorkomen om uitgaven na pensionering te dekken (oa Soede, SCP, 2012) om levensstandaard in zekere mate te behouden  percentage van inkomen vóór pensionering; meest genoemd 70%

Leiden University. The university to discover. Niets aan de hand? OECD (Pensions at a Glance, 2013): de ‘median earner’ in Nederland heeft een pensioen van 91% van het bruto gemiddelde loon Theoretische berekening op basis van continue opbouw vanaf 20 jaar met maximum percentage en met volledige indexatie Niet realistisch, voor de happy few  Onze analyse: wat mensen in werkelijkheid opbouwen  Nederland: Netspar Design Paper 25, 2013  Internationaal perspectief: pre-advies KVS (te verschijnen)

Leiden University. The university to discover. Bruto vervangingsratio’s (mediaan) Leeftijd allen 1e+2e pijler0,760,630,640,680,71 + overig vermogen0,820,690,700,77 + woning 0,870,760,770,840,83

Leiden University. The university to discover. Bruto vervangingsratio (1 e +2 e pijler)

Leiden University. The university to discover. Bruto vervangingsratio (alle bronnen)

Leiden University. The university to discover. Netto vervangingsratio’s (mediaan) Leeftijd allen 1e+2e pijler0,900,760,780,820,84 + overig vermogen0,970,840,860,92 + woning 1,040,940,961,031,01

Leiden University. The university to discover. Bruto vervangingsratio’s onder 70% Leeftijd allen 1e+2e pijler40%63%61%52%49% + overig vermogen31%52%50%41%39% + woning 26%41%38%30%31% Leeftijd allen 1 e + 2 e pijler69%82% 73% + overig vermogen53%66%67%62%58% + woning43%51%53%45%46%

Leiden University. The university to discover. Netto vervangingsratio onder 100% Leeftijd allen 1 e + 2 e pijler67%85%78%75%74% + overig vermogen55%74%73%61% + woning45%59%56%46%49% Alle huishoudens Maar …. kwetsbare groepen = groepen met lagere RR: zelfstandigen, 1e generatie allochtonen, mensen met uitkeringsverleden en alleenstaande vrouwen

Leiden University. The university to discover. Armoede Leeftijd Totaal 1e+2e pijler financieel vermogen woning Eurostat armoedegrens, 60% van het gestandaardiseerde mediane netto inkomen Welk % huishoudens zal naar verwachting onder de armoedegrens uitkomen?