COMPLIANCE / NONCOMPLIANCE VAN DE DIALYSE PATIENT Joline Kieboom Medisch Maatschappelijk Werk, Zorgeenheid Dialyse St. Elisabeth Ziekenhuis compliance / noncompliance

LITERATUURVERKENNING Noncompliance betreffende dialyse: Dieet non-compliance Medicatie non-compliance Sessie non-compliance Vochtbeperking non-compliance compliance / noncompliance

compliance / noncompliance ONDERZOEK Dewettinck, Grypdonck, en Dhondt: “Leven met vochtbeperking: een moeilijke opdracht”. Mistiaen: “De strijd met dorst en vochtbeperking”. compliance / noncompliance

compliance / noncompliance TERMINOLOGIE Compliance TherapieTROUW TherapieONTROUW Adherence compliance / noncompliance

Hoe meet je compliant of noncompliant gedrag? Directe metingen Indirecte metingen compliance / noncompliance

COMPLIANCE & kenmerken van de compliant patient Wat is compliance Kenmerken van de compliant patient. basisbehoefte. Angst voor complicaties Voorkomen van complicaties niet langerop DA Goede emotionele steun Zich neerleggen bij situatie Discipline en Doorzettingsvermogen. Realistische en neutrale kijk op vochtbeperking. compliance / noncompliance

Voordelen van compliance Gevoel meer controle over gezondheid Minder klachten Minder complicaties Gevoel van welbevinden Meer vrijheids-en bewegingsmogelijkheden Fitter gevoel / meer energie Succes ervaringen Minder frustraties Minder stress Positief zelfbeeld Groter zelfvertrouwen compliance / noncompliance

NONCOMPLIANCE & kenmerken van de noncompliant patient Wat houdt noncompliance precies in? Kenmerken van de noncompliant patient. basisbehoefte. Angst voor complicaties minder Optreden van complicaties niet in eigen handen. andere problemen. moeilijk vat op leven. minder mogelijkheden en vaardigheden om frustraties en problemen te compenseren. Vicieuze cirkel. . compliance / noncompliance

compliance / noncompliance (kenmerken noncompiant pt.) Onvoldoende probleemoplossende vaardigheden. Weinig emotionele steun weinig toekomstperspectief. weinig zelfvertrouwen. Negatief zelfbeeld, negatief zelfwaarde. Onderschat eigen mogelijkheden. compliance / noncompliance

Gevolgen van noncompliant gedrag Overmatige vochtinname is een belangrijke doodsoorzaak (Cummings e.a., 1982). Meer klachten en complicaties. Frequentere ziekenhuisopnamen. Langere dialyse sessies. Aangetast Kwaliteit v. Leven. Meer ziekmeldingen, minder werkproductiviteit. Minder kans op transplantatie.  Phosphor gehalte  jeuk + dichtslibben van vaten  kalium suicide compliance / noncompliance

Factoren die invloed hebben op compliance /noncompliance Fysiologische factoren Psychische factoren Sociale factoren Signaleringen en Verschijnselen compliance / noncompliance

Fysiologische factoren Vermoeidheid Misselijkheid Vochtophoping en pijn Slechte conditie ……….. compliance / noncompliance

compliance / noncompliance Psychische factoren Vroegere ervaringen met het opvolgen van medicatieadviezen. Angst veranderd lichaamsbeeld door buikcatheter / shunt. Confrontatie met ziekte en het “anders” zijn. Andere stressoren. Persoonlijkheid. Zelfvertrouwen. Zelfredzaamheid. Discipline en doorzettingsvermogen. Houding: realistisch en neutraal, of fatalistisch. compliance / noncompliance

compliance / noncompliance Motivatie. Emoties / depressieve stemming. Levensstijl. Eerdere ervaringen met verliesverwerking. (Weinig) vertrouwen in behandeling dialyse. Verwachtingen van de patient. (ziekte, behandeling, relatie multidisciplinair team) Kennis over ziekte en behandeling. Psychiatrisch ziektebeeld. compliance / noncompliance

compliance / noncompliance Sociale factoren Sociale ondersteuning Verleiding vochtinname / sociale bijeenkomsten. Vrijheidsbeperking Sociale activiteiten Bewegingsbeperking Inbraak levensstijl Inbraak werksituatie Onregelmatieg leven Drukke baan Relatie met multidisciplinair team. compliance / noncompliance

Signalering van non-compliance Pt. Geeft zelf aan zich niet aan de leefregels te houden. Naasten geven noncompliance aan. Streefgewicht wordt niet bereikt. Pt. Mist dialyse sessies. Pt. Mist poli afspraak of komt bij andere afspraken niet opdagen. compliance / noncompliance

compliance / noncompliance Dorstprikkels Onderzoek LUMC Fysieke omstandigheden Psychische omstandigheden Sociaal compliance / noncompliance

compliance / noncompliance INTERVENTIES Oorzaken achterhalen & oplossingen zoeken. KENNIS = INZICHT = CONTROLE. Compliance promoten . Vermijden van Fouten maken mag. Meer luisteren dan praten. compliance / noncompliance

Suggesties voor een multidisciplinaire benadering Bespreekbaar maken van verwachtingen. van pt, behandelaar, en behandeling. Gezamelijk de verantwoordelijkheid voor compliance dragen: Geen adviezen opdringen, maar pt. leren zelf keuzes te maken. Regelmatig naar emoties van pt. vragen. Vertrouwen in behandeling uitstralen. Gesprekken voeren met partners. compliance / noncompliance

Suggesties voor de verpleegkundige Empathy beslissing is keuze pt. Stimuleer hem om beslissingen te nemen. Steun bij het uitvoeren van zijn beslissingen. Duidelijkheid in nastreven doel. Begeleiding bij fysiologische factoren. Hindernissen komen steeds voor. Suggesties: Interventies in pre-dialyse fase Interventies bij start dialyse Interventies bij follow up compliance / noncompliance

1. Interventies in pre-dialyse fase Empathische en flexibele houding. Kennis vergroten en motivatie peilen. Zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid bevorderen. compliance / noncompliance

Interventies bij start dialyse Eigen keuze voorrang geven. Informeren en instrueren. Voorschriften in dagelijks leven passen. Sociale ondersteuning vergroten. compliance / noncompliance

Interventies bij follow up Regelmatig follow-up bezoeken. Goede communicatie en vertrouwen scheppen. Lage drempel bij problemen. Multidisciplinaire aanpak. Interventies bij noncompliance. Criteria nalopen. Oorzaken onderzoeken. Zelfredzaamheid bevorderen. compliance / noncompliance

Copingstrategieen en strijdmiddelen tegen dorst/ honger. Globaal in te delen in: Lichamelijk-fysiologische benadering Instrumenteel-technische benadering Psychologisch-rationele benadering Sociale ondersteuning compliance / noncompliance

1. Lichamelijk -fysiologische benadering Drinken (ijskoude t.o.v. zoete dranken) Mond nat houden door slikken, kauwen of zuigen Mond spoelen Tanden poetsen Fruit en groenten eten Doelbewust zweten Dorstprikkels uit de weg gaan compliance / noncompliance

2. Instrumenteel-technische benadering Kleine glaasjes en kopjes. Vast dagschema. Frequent wegen. Goede klimatologische omstandigheden. Sparen. compliance / noncompliance

3. Psychologisch-rationele benadering Afleiding Zelfdiscipline Zichzelf afschrikking voorhouden Hoop op transplantatie Hoop op gewenning Zichzelf prijzen Toegeven aan de dorst Eigen gedrag goedpraten Zichzelf neerleggen bij het gezag van zorg-verleners. compliance / noncompliance

4. Sociale ondersteuning Vooral van partner of directe familieleden. Wel of geen contact met lotgenoten (DVT & NVN). Steun van zorgverleners. compliance / noncompliance

Rol van de Medisch Maatschappelijk Werker Rol van de MMWer. Doel van cognitieve- en gedragstherapie. Gedragstherapie Cognitieve therapie Rationeel Emotieve therapie Relatietherapie Systeemtherapie Het doorbreken van de vicieuze cirkel (zie volgende slide) Bespreekbaar maken en identificeren van de Frustraties Aangetast Kwaliteit van Leven Confrontatie met vele problemen A.h.v. Psychosociale anamnese Beoordelen van Kw. V. L. Identificeren van knelpunten Interventies toepassen. compliance / noncompliance

Vicieuze cirkel Aangetast Kw. V. L. Frustraties Meer complicaties Frequenter en/of langere ziekenhuis verblijven (dialyses) Noncompliant gedrag Confrontatie Vele problemen Aangetast Kw. V. L. Frustraties compliance / noncompliance

Doel van de interventies van de MMWer (1) Zie voordelen compliance. Het streven naar zelfmanagement Het draagkracht en  van draaglast Pt. Leren om te gaan met ambivalente houding t.o.v. dialyse.  emotionele steunsystemen. Het verbeteren van communicatie met partner, gezin, omgeving. Gesprekken voeren met partner. Bespreekbaar maken en identificeren van de beperkingen en zelfredzaamheid. Bespreekbaar maken van gevolgen van het dialyseren op relatie, sociale contacten, activiteiten, studie, werk…. Begeleiding bieden bij werkhervatting. compliance / noncompliance

Doel van interventies MMWer (2) Bespreekbaar maken van angst en onzekerheid: Bespreekbaar maken van zorgen / stressoren. Beoordelen van de persoonlijkheid / houding / zelfbeeld van de pt. Autonomie en assertiviteit promoten. Bespreken van zijn toekomstperspectief. Interventie in manier van denken: RET. Gesprekken voeren gericht op momenten waarop het moeilijk was aan verleiding te weerstaan. Begeleiding bij zelfmanagement, knelpunten? compliance / noncompliance

Doel van interventies MMWer (3) Structuur aanbrengen in leven. Praktische problematiek aanpakken (financiele hulpverlening of begeleiding bij woonproblematiek). Aanleren van copingmechanismen Aanleren van ontspanningsoefeningen compliance / noncompliance

compliance / noncompliance Conclusie “Ik leerde mijn grenzen herkennen, erkennen of soms verleggen, en mijn zelfbeeld bij te stellen. Dat ik, al kan ik niet alles doen, me niet minderwaardig hoef te voelen”. “In early adulthood the rewards of a healthy lifestyle may be compelling, but in old age the burdens of treatment may exceed the benefits of longevity”. “Wij als behandelaars hebben als doel de mensen met een chronische ziekte te helpen het leven boven de ziekte uit te tillen”. compliance / noncompliance

compliance / noncompliance Discussiepunten 1 Bestaat de “non-compliant patiënt “ eigenlijk wel? compliance / noncompliance

compliance / noncompliance 2 Een persoon bestempeld als zijnde “non-compliant” heeft het moeilijk om van zijn “stempel” (non-compliant patiënt) af te komen compliance / noncompliance

compliance / noncompliance 3 Oud en een slecht kwaliteit van leven: Waar willen deze mensen nog voor leven? Zijn zij bang voor de dood? compliance / noncompliance

compliance / noncompliance 4 Behoort de dialyse patiënt tot de “gezonden” of tot de “zieken”? compliance / noncompliance

compliance / noncompliance 5 Waarom is ZELFMANAGEMENT zo belangrijk? compliance / noncompliance