GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout
College-thema’s 1Inleiding: religie en religies 2Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Monotheism and polytheism] 3Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative ] 4‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] 5(On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] 6Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] 7Intermediairs [Religious personnel] 8Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] 9Offer [Sacrifice, offerings, and votives] 10Divinatie [Divination and prophecy] 11Mysterieculten [Mysteries] 12Magie [Magic] 13Synthese Bij de elf thema’s staat aangegeven welke delen van het boek relevant zijn voor het betreffende thema: indien gewenst kan men met de colleges meelezen. NB: dit overzicht omvat niet alle te lezen pagina’s. Men dient de lectuur ook zelf te plannen.
Bovennatuurlijke wezens Zijn met velen. Polytheisme, ‘veelgodendom’, dient letterlijk genomen. Vele goden in vele pantheons. Vormen een hiërarchie: grote goden, mindere goden, demonen, halfgoden, enzovoort, in talloze varianten. Vormen geen scherp afgegrensde categorie: denk met name aan de vergoddelijkte mens (levend of dood).
Manifesteren zich op talloze wijzen. Kunnen voor mensen zichtbaar zijn – maar in welke gedaante? Kunnen op bepaalde wijzen door de gelovigen worden gevisualiseerd. we moeten onderscheiden: 1 (vermeende) werkelijke vorm 2 (vermeende) manifestatie, zichtbare vorm 3 visualisatie (hoe afgebeeld)
Bovennatuurlijke wezens: visualisaties 1) An-iconische voorstellingen (baityloi; symbolen), pars pro toto, de overgang naar antropomorfie
Bovennatuurlijke wezens: visualisaties 2) (gedeeltelijke) antropomorfie
Bovennatuurlijke wezens: visualisaties 3) (gedeeltelijke) teriomorfie
Bovennatuurlijke wezens: visualisaties 4) géén visualisatie
Maar visualisatie is een krachtige neiging!
OMGANG MET DE GODEN Men weet zich overal en altijd omgeven door vele bovennatuurlijke wezens Een makkelijk ‘systeem’: (de) goden zijn nabij Een moeilijk ‘systeem’: “hoe vind ik de juiste god?” Een open ‘systeem’ – voor mensen en voor ‘vreemde’ goden. Polytheïsme is inherent instabiel en dynamisch, en kiest dat bewust als uitgangspunt: “wie zijn we vergeten?”
CONCLUSIE: de veelheid aan bovennatuurlijke wezens was tegelijk geruststellend en verontrustend, behulpzaam en verwarrend. Polytheïsme heeft een openheid / grenzenloosheid die veel positieve consequenties heeft, maar die niet alleen maar makkelijk is. ALTERNATIEVEN: monotheïsme, monolatrie (een echt alternatief ?), henotheïsme, atheïsme us: de overgrote meerderheid van de mensen in de oudheid was polytheïst; deze mensen leefden in “a world full of gods”. Die veelheid aan bovennatuurlijke wezens was tegelijk geruststellend en verontrustend, behulpzaam en verwarrend