Werkgroep Literatuur & Film Dr. Allard den Dulk

2 Introductie  Allard den Dulk  Lecturer (Filosofie, Literatuur en Film), Amsterdam University College  Research Fellow, Faculteit Geestesweten- schappen VU – onderzoek: filosofische dimensie hedendaagse Amerikaanse lite- ratuur en film  Existentialist Engagement in Wallace, Eggers and Foer. A Philosophical Analysis of Contemporary American Literature (Bloomsbury, februari 2015)

3

4

5 Lipsky: ‘If they’re responding to your work and your work is really personal, then reading you is another way of meeting you, isn’t that right?’ Wallace: ‘That’s so good’

6 Wallace: ‘a piece of fiction is a conversation. There’s a relationship set up between the reader and the writer that’s very strange and very complicated and hard to talk about. […] There’s a kind of Ah-ha! Somebody at least for a moment feels about something or sees something the way I do. […] I feel unalone – intellectually, emotionally, spiritually. I feel human and unalone and that I’m in a deep, significant conversation with another consciousness.’ (Laura Miller, ‘Interview with David Foster Wallace’)

7 Spanningsveld Zelfbewustzijn - oprechtheid

8 Wallace: ‘I don’t mind appearing in Rolling Stone. I don’t want to appear in Rolling Stone as somebody who wants to be in Rolling Stone.’ ‘I would love to do a profile on one of you guys who’s doing a profile on me’; ‘Is that too pomo and cute?’ ‘It’s just, you’re gonna go back to New York and sit at your desk and shape this thing however you want. That… I mean, to me, it’s just extremely disturbing’; ‘Cause I think I would like to shape the impression of me that’s coming across’

9

10

11 Wie van u maakt reeds gebruik van film in uw (literatuur)onderwijs? Ervaringen?

12 Overzicht: -Inleiding -Literatuur vs. film: verbeelding vs. directe weergave? Een korte schets -‘Mag je ook gewoon de film kijken?’ Een aantal films en hun literaire originelen vergeleken -Intertekstualiteit: ‘literaire’ notie geïllustreerd aan de hand van de films van Quentin Tarantino

13 Inleiding

14 Inleiding (1) -Film bestaat zo’n 120 jaar -Pas afgelopen ±50 jaar gaandeweg geaccepteerd als kunstvorm -Ook nu nog vaak gezien als vooral ‘entertainment’ (dat label deels overgedragen aan tv – hoewel: kwaliteitsseries als The Wire, etc.) -Film uitgegroeid tot belangrijkste (meest geconsumeerde, invloed- rijke) hedendaagse kunstvorm

15 Inleiding (2) -Toekomst van film in het ‘taal en cultuur’-onderwijs? -Bv.: Waarom over aantal jaar geen cinematische meesterwerken op de ‘leeslijst’? -Ook: filmanalyse heeft zich ontwik- keld naar voorbeeld van literatuur- analyse (vergelijkbare concepten en technieken)

16 Talige verbeeldingsrijkdom versus armzalige directe weergave? Een zeer beknopte schets van een belangrijk verschil & overeenkomst tussen film en literatuur

17 Literatuur vs. Film (1) Literatuur: -‘Uitdaging’ in relatie betekenaar en betekende; afstand tussen woorden en wat deze oproepen Film: -Betekenaar en betekende vrijwel identiek? Betekenaar lijkt ‘directe’ afbeelding van betekende… [Meer? James Monaco, How To Read A Film, pp ]

18 Literatuur vs. Film (2) Film ‘armzaliger’? M.i. niet het geval Wel: direct-heid filmbeeld maakt het moeilijker om structuren en betekenissen grondig te analyseren Film-semioticus Christian Metz: “Een film is moeilijk uit te leggen omdat hij zo makkelijk te begrijpen is.” [Meer? James Monaco, How To Read A Film, pp ]

19 Literatuur vs. Film (3) Lezer én kijker moeten tekens duiden om betekenisproces te volbrengen Ook de filmkijker ‘leest’ het beeld, en schept zo betekenis, samenhang en verwachting Filmbeeld: door directe denotatie ontstaat veel ruimte voor connotatie [Meer? James Monaco, How To Read A Film, pp ]

20 Twee voorbeelden van directe denotatie en de ruimte voor connotatie, uit films van Ingmar Bergman - Wat zien jullie?

James Monaco, How To Read A Film, pp Beeld uit Face to Face (1976)

22 ‘Direct’ (denotatie): angst, verdriet, waanzin Connotatie: opgeslotenheid, restrictie, in het nauw gedreven (rug tegen muur), psychiatrische instelling

Beeld uit Shame (1968) James Monaco, How To Read A Film, pp

24 ‘Direct’ (denotatie): ? Connotatie: geld op bed roept associatie met prostitutie op

25 Dit zijn slechts 2 stills… Het is mogelijk om in film eenzelfde betekenisrijkdom te ontsluiten als in literatuur, door specifieke scènes nader te analyseren

26 ‘Mag je ook gewoon de film kijken?’ Een aantal verfilmingen vergeleken met de literaire originelen

27 Everything Is Illuminated -Roman: 2002, geschreven door Jonathan Safran Foer -Film: 2005, script en regie door Liev Schreiber Wie heeft de roman gelezen? Wie heeft de film gezien? Opvallende verschillen? Oordeel over beide werken?

28 Everything Is Illuminated Een aantal belangrijke verschillen tussen roman en verfilming: -Magische vertelling Trachimbrod (±helft roman) in film weggelaten -In film is personage Jonathan een ‘verzamelaar’ i.p.v. een schrijver -Verraad joodse vriend door groot- vader in WOII in film weggelaten (film: eigen joods-zijn geheim gehouden)

29 Everything Is Illuminated: vergelijking opening roman en film (1) -Uitdelen: tekst roman Wat valt op? Wat zijn belangrijkste aspecten van dit stuk tekst?

30 Everything Is Illuminated: vergelijking opening roman en film (2) -Fragment film tijd: 10:05-13:40

31 Everything Is Illuminated: vergelijking opening roman en film (3) -Fragment film Hoe verhoudt het fragment zich tot de tekst?

32 Everything Is Illuminated: vergelijking opening roman en film (4) -Fragment film Hoe verhoudt het fragment zich tot de tekst? via voice-over veel overname uit Alex’s eerste-persoons-vertelling ‘kracht’ vooral in taal, Alex’s Engels Opvallend: relatief veel meer tijd nodig om zelfde te zeggen als in roman

33 Brokeback Mountain -Verhaal: 1997, geschreven door Annie Proulx -Film: 2005, regie door Ang Lee Wie heeft het verhaal gelezen? Wie heeft de film gezien? Opvallende verschillen? Oordeel over beide werken?

34 Brokeback Mountain Schrijfster Proulx over de verfilming: “I may be the first writer in America to have a piece of writing make its way to the screen whole and entire” (Bron: totalfilm.com)

35 Brokeback Mountain: vergelijking opening verhaal en film (1) -Fragment film tijd: 2:10-6:50

36 Brokeback Mountain: vergelijking opening verhaal en film (2) -Uitdelen: tekst verhaal

37 Brokeback Mountain: vergelijking opening verhaal en film (3) -Wat valt op? -Hoe introduceert de film de relatie tussen Jack en Ennis, en hoe doet het verhaal dat?

38 American Psycho -Roman: 1991, geschreven door Bret Easton Ellis -Film: 2000, regie door Mary Harron Wie heeft de roman gelezen? Wie heeft de film gezien? Opvallende verschillen? Oordeel over beide werken?

39 American Psycho Om meerdere redenen interessant: -Roman werd onverfilmbaar geacht -Omstreden werk, maar lijkt door andere medium ook andere morele dimensie te krijgen wat kan verklaring hiervoor zijn? -Film door sommige critici bestem- peld als beter dan de film

40 American Psycho: vergelijking scène roman en film (1) -Uitdelen: tekst roman Wat valt op? Wat zijn belangrijkste aspecten van dit stuk tekst?

41 American Psycho: vergelijking scène roman en film (2) -Fragment film tijd: 26:55-28:17

42 American Psycho: vergelijking scène roman en film (3) -Fragment film Hoe verhoudt het fragment zich tot de tekst?

43 American Psycho: vergelijking scène roman en film (4) -Fragment film Hoe verhoudt het fragment zich tot de tekst? tekst getuigt van relatieve kalmte in vertelling, ultieme voorbeeld van wens tot (nietszeggende) conformi- teit; in film juist vermengd met verliezen van beheersing

44 Intertekstualiteit Een ‘literaire’ notie geïllustreerd aan de hand van de films van Quentin Tarantino

45 Intertekstualiteit (1) -Quentin Tarantino (1963-): Amerik- aanse filmmaker;o.a. Reservoir Dogs (1992), Pulp Fiction (1994), Kill Bill (2003, 2004), Django Unchained (2012), en The Hateful Eight (2015) -Tarantino verwijst in zijn films veel naar andere (cult-)films, tv-series, etc., maar ook naar zijn eigen werk -Tarantino: “When people ask me if I went to film school I tell them, 'no, I went to films’.” (bron: imdb.com)

Rechts: Tarantino is fan van Taxi Driver. Pulp Fiction (1994) speelt zich af in jaren ´90, waar deze taxi duidelijk niet op zijn plaats is Links: De taxi van Travis Bickle (Robert De Niro) in Martin Scorseses Taxi Driver (1976)

47 De ‘Mexican Stand-Off’

The Good, the Bad and the Ugly (1966)

Reservoir Dogs (1992)

Pulp Fiction (1994)

51 De ‘Female Avenger with a Samurai Sword’

Lady Snowblood (1973)

Kill Bill 1 (2003)

54 Verwijzingen naar zichzelf: Tarantinos signature shot – “from below” (dead man shot)

Reservoir Dogs (1992)

Pulp Fiction (1994)

Kill Bill 2 (2004)

Inglourious Basterds (2009)

59 Tarantino ‘From Below’ clip:

60 The Hateful Eight (2015) Tarantinos nieuwste film draait vanaf begin januari in Nederland -Voornaamste invloeden: western tv-series als Bonanza en The Virginian – ‘tweemaal per seizoen’ personages gekidnapt (gastrollen bekende acteurs), back stories -‘Wat als alleen maar die kidnappers en hun (verzonnen) back stories?’

61 THE END