Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Energiebesparende maatregelen in de zorg Utrecht, 21 April 2010 Isja Dominicus 010 –

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Inhoud  Afspraken – MJA3  Mogelijke maatregelen  Voorbeeld verbouwing  Waar staat deze informatie?  Maatregelen tot 2009  Verschil UMC’s en overige zorginstellingen  Toekomst

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Afspraken – MJA3 voor UMC’s  Afspraak met overheid  2% energiebesparing per jaar  Correctie voor groei ziekenhuis  EEP opstellen  Energiesituatie nu  Maatregelen  AgentschapNL

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Mogelijke maatregelen 1.Klimaat en warm water 2.Water 3.Verlichting 4.Apparatuur 5.Zelf energie opwekken/opslaan 6.Infrastructuur 7.Gebouw 8.ICT 9.Overig

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Voorbeeld verbouwing  Deventer ziekenhuis  Trias energetica:  Verliezen beperken (isolatie)  Energieterugwinning (warmtewiel)  Energie opwekking  Centrale luchtbehandeling  Warmte- koudeopslag  Vloerverwarming/koeling systeem

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Waar staat deze informatie?  EEP’s van UMC’s  EBP’s van andere zorginstellingen  Agentschapnl.nl  Infomil  Kompasprogramma  MJA programma (  Milieuplatform, intern gedeelte

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Maatregelen tot 2009  Procesefficieny en energiezorg SubcategorieOmvang besparing (TJ) in 2008 Huishouden (elektrisch + gas) Vermeden CO 2 (kton) in 2008 Aantal bomen, jaar lang CO 2 opname Energiezorg en good housekeeping93, , Energiebesparingprojecten in processen 2,6420, Energiebesparingprojecten in utilities en gebouwen 54,38763, Subtotaal energiezorg en procesefficiency 150, ,

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Maatregelen tot 2009  Energiezuinige productontwikkeling SubcategorieOmvang besparing (TJ) in 2008 Huishouden (elektrisch + gas) Vermeden CO 2 (kton) in 2008 Aantal bomen, jaar lang CO 2 opname Optimalisatie distributie0000 Optimalisatie functievervulling1160, Verbetering proces energie-efficiency33,45391, Subtotaal energiezuinige productontwikkeling 34,

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Maatregelen tot 2009  Inzet duurzame energie SubcategorieOmvang besparing (TJ) in 2008 Huishouden (elektrisch + gas) Vermeden CO 2 (kton) in 2008 Aantal bomen, jaar lang CO 2 opname Ingekochte duurzame energie20,93371, Warmte/koude opslag3,7600, Subtotaal duurzame energie24,73991, CategorieOmvang besparing (TJ) in 2008 Huishouden (elektrisch + gas) Vermeden CO 2 (kton) in 2008 Aantal bomen, jaar lang CO 2 opname Totaal209, ,

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Verschil UMC en overige zorginstellingen  UMC’s maatregelen die verbouwing vereisen  Warmte- koudeopslag  Na-isoleren muur/dak/gevel/ramen  Overige zorginstellingen doen meer met verlichting  Beiden:  WKK, WTW, ventilatie, monitoren energie

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Toekomst / conclusie  EEP en EBP  Zekere, voorwaardelijke en onzekere maatregelen  Toename energiegebruik  Belang van communicatie  Oprichten energieplatform  energiecoördinatoren  Communicatie per sector tussen zorginstellingen  Vb. ICT, verpleging, inkoop etc.  Draagvlak medewerkers

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Vragen?

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Maatregelen met TVT <1 jaar Luchtbehandelingkast  optimaliseren regelstrategie  voorzien van WTW  circulatie lucht waar mogelijk  reductie bevochtiging Verlichting  ECO lampen  halogeen  LED  PL  efficiënter PL met laag vermogen  gloeilampen  spaarlampen Klimaatregeling optimaliseren  inregeling CV optimaliseren  Radiatorfolie  schakeltijden aanpassen  nachttemperatuur niet te hoog Water  Tapwatersysteem optimalisatie  Water besparen (wc, fontijntjes)  Waterbesparende douchekop of doorstroombegrenzer  Temperatuur van heetwater distributienet wordt verlaagd  Verlaging flow gekoeld water Elektrische apparatuur  Uitschakelen koffiemachines buiten kantooruren  multifunctionals als printers weg op de afdeling  PC’s hergebruiken  water ipv lucht gekoelde vriezer Ventilatie  Laagschakelen  Koelmatrix optimaliseren  Warmteterugwinning met warmtewiel Overig  Aanpassen vochtbeveiliger koeltorens  Gebouw Besturing Systeem (GBS) optimaliseren  Uitschakelen gasgeneratoren bij geringe vraag  Stoomvormers verwijderen  Tijdschakeling installeren op naverwarmer  Centraliseren overwerkersEnergie registreren/monitoren

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Maatregelen met TVT ≤ 5 jaar Klimaatregeling  Vrije koeling gebouwen (2)  IJsbuffers inzet in koelsysteem wijzigen (3)  Verhoging luchtdebiet diverse locaties (2)  Weersafhankelijke verwarmingsregeling (2)  Warmteterugwinning met warmtewisselaar (3)  Ventilatievoud aanpassen (4)  Stooklijn optimailsatie (5)  HR-motoren in bestek luchtbehandelingkasten (5)  VAV-systeem optimaliseren (5)  Thermostatische radiator (5)  Centrifugaalkoelmachine optimaliseren (5)  Scheiding tussen comfort- en proceskoeling (5) Isolatie  Isolatie appendages (stoom en warmtenet) (3)  Isoleer leidingen (4)  Isolatiewaarde glas/muur/dak/vloer/gevel verhogen (5)  Kierdichtingen verbeteren (5) ICT  Flatscreens i.p.v. monitoren (2)  Nieuw ICT systeem voor orders (5)  Gegevens patiënten digitaliseren (5) Verlichting  Besturing van de verlichting aangepast (3)  Aanwezigheidsdetectie (5)  Daglichtafhankelijke verlichting (5)  Energiezuinige verlichting (5)  Verlichting dimbaar maken (5) Energieopwekking  Eigen opwekking electriciteit met WKK (5)  Ketelwaterbehandeling (5)  Vervanging ketel in het ketelhuis (5)  Warmte- koudopslag (5)  Stadverwarming/restwarmte (5) Overig  Gasgestookte apparatuur keuken (5)  Oefenbad na gebruik afdekken (2)  Flexibiliteit door Installaties rondom intensieve afdelingen (5)  GMS (gebouwmanagementsysteem) optimaliseren (5) Water  Tapwaterbereiding met WKK (5)  Onderstations warm tapwater installaties optimaliseren (5)

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Maatregelen met TVT 6-10 jaar Verlichting  TL vervangen door T5 (6)  TL vervangen door LED (10)  Daglicht gebruik optimaliseren (10)  Hoog Frequente TL-verlichting (10)  LED reclame- en noodverlichting (10) Klimaat  (Zeer) Laagtemperatuur CV (6)  Koelinstallaties vervangen (6)  HR-ketels (7)  Zonwering gekoelde ruimten (7)  bijplaatsen absorber (8)  Circulatiepompen vervangen door pompen met A label (8)  Vaste zonwering (10)  Koelinstallatie die gebruikt maakt van bronkoeling (10) Energieopwekking  bestaande gebouwen aansluiten op warmte - koude opslag (6)  Warmtepompen (in nieuwbouw) (8)  Windmolen (8)  Zonnepanelen (10)  Zonneboiler met zonnecollectoren (10)  Energiecentrale optimalisatie (10)  Stoomketels vervangen door ketels met gesloten verwarmingsysteem (10)  Apparatuur  CSA vervangen (6)  Energiezuinige overige installaties (10)  Overig  Overwerk timer (6) Toerenregeling motoren (6) pompen/ventilatoren (6) ventilatie (6)

Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Maatregelen met TVT > 10 jaar Verlichting  Lijnverlichting optimaliseren/vervangen (35)  Optimale nachtstand verlichting (35)  TL + voorschakelapparatuur installeren (35) Gebouw  Energiezuinige aandrijving liften (>10)  Enkel door dubbel glas vervangen (11)  Alle labfaciliteiten bij elkaar geplaatst (>10)  Betonkernactivering (>10)  Gebouwzonering aangepast aan gebouwgebruikers/werktijden en afdelingen (>10)  Materiaalbesparende kanaalplaatvoeren (>10) Apparatuur  Pospoelers vervangen (>10) Klimaat  Benut restwarmte koelcompressen (14)  Ontkoppeling cv-warmtenet en warm tapwaternet (>10)  Klimaatplafonds (>10) Overig  Energiebesparing infrastructuur (>10)  Overdimensionering hoofdinfrastructuur (>10)