Het Romeinse rijk verdwijnt in West-Europa De Germaanse volksverhuizingen Het Romeinse rijk verdwijnt in West-Europa Odoaker en Keizer Romulus Augustus in de film ‘The Last Legion’

Wat veroorzaakte het verdwijnen van het Romeinse Rijk in West-Europa? = de centrale probleemstelling van dit hoofdstuk

Inhoud Problemen in het Romeinse Rijk Vul tijdens de les je bundel aan waar nodig. Maak zelf notities op de hand-outs. Inhoud Problemen in het Romeinse Rijk ‘Barbaarse volkeren’ in en buiten het Rijk Grote Volksverhuizingen: waarom? Het Oost-Romeinse Rijk

1. Problemen in het Romeinse Rijk (rond de 4e eeuw) Splitsing van het Rijk - West-Romeinse Rijk (Rome; Latijn) - Oost-Romeinse Rijk (Constantinopel, Grieks) Tekort aan soldaten (Romeins leger) (+ zie foederati) Hoge belastingen in het Romeinse Rijk Afname van handel en nijverheid => Velen voelden zich ‘minder Romein’ dan vroeger Toenemende druk van volkeren aan de grenzen Andere factoren? (demografisch, economisch, politiek, volksgezondheid) => zie bundel p. 8 Je moet deze oorzaken kunnen toewijzen aan de domeinen van de samenleving

2. ‘Barbaarse volkeren’ in en buiten het Romeinse Rijk (2e-3e eeuw) Sedentaire volkeren Nomadische volkeren De ‘Limes’ Kelten

3. ‘Grote volksverhuizingen’: waarom? Waarom kwamen in de 4e-5e eeuw bevolkingsgroepen in beweging? (bundel p. 9) Enkele mogelijke verklaringen: Uitputting van de landbouwgronden Verslechtering van het klimaat Opmars van de Hunnen Slecht verdedigde grenzen van het Romeinse Rijk …

‘Barbaarse’ volksverhuizingen en veroveringen (vooral 4e-5e eeuw) ! De Hunnen (o.l.v. Attila) : steppevolk uit het oosten 410 : Visigoten (o.l.v. Alarik) plunderen Rome ! 476 : Odoaker zet keizer Romulus Augustu(lu)s af => ‘einde West-Romeinse Rijk’

4. Het Oost-Romeinse Rijk Blijft na de ‘val van Rome’ nog zo’n 1000 jaar bestaan Hoofdstad : Constantinopel Latere naam: Byzantium (=> ‘Byzantijnse rijk’) Huidige naam: Istanboel (Turkije) Het Byzantijnse Rijk: Grieks Hier ontstaat de zgn. Orthodoxe kerk Orthodox betekent letterlijk: ‘rechtgelovig’, ‘volgens de juiste leer’ Erkent het gezag van de paus in Rome niet. Aan het hoofd staan patriarchen (bv. de patriarch van Moskou, van Griekenland) 1453: Byzantium ingenomen door de Turken => einde BR

De beroemdste kerk van het Byzantijnse Rijk : de Hagia Sophia De Comnenus-mozaïek (12e eeuw) in de Hagia Sophia. In het midden de maagd Maria met Christus. Links en rechts staan de keizer en zijn vrouw. De Hagia Sophia (Aya Sophia) vandaag. De minaretten werden in de 15e eeuw door de Turken gebouwd Doorsnee van de originele architectuur (bron: Wikipedia)

Rooms-katholieke en orthodoxe landen vandaag (Oosters-)orthodox Protestants (zie 4e jaar) Rooms-katholiek Islamitisch (later dit jaar)

Wat moet je kennen/kunnen? Uitleggen waarom het WRR in de 3e-4e eeuw verzwakt was. De oorzaken en de gevolgen van de volksverhuizingen verklaren. Een genuanceerd antwoord formuleren op de probleemstelling van deze les (dia 2). De belangrijkste gebeurtenissen situeren in tijd en ruimte De belangrijkste begrippen en jaartallen kunnen verklaren (foederati, 476, Odoaker, barbaren, Byzantijnse rijk enz.) Bronnen interpreteren. Standpunt innemen op basis van bronnen of werken.

Uitsmijter Welke gevolgen hebben de volksverhuizingen van de 5e en 6e eeuw tot vandaag?

Een uitstekende mindmap Gevonden op https://www.mindomo.com/nl/mindmap/germaanse-volksverhuizingen-69862415332c8c4f9c97375f95583b87