Even voorstellen Jos Veldscholte (J.W.M.Veldscholte@hr.nl) Studie Biologie RU Utrecht (1982-1988) Promotieonderzoek Erasmus Universiteit Rotterdam: gewerkt aan prostaatkanker (1988-1993) Postdoc Daniel den Hoed: borstkanker (1993-2003) Postdoc ErasmusMC Pathologie: darmkanker (2003-2008) Biochemie Moleculaire biologie Celbiologie Tumorbiologie Ondersteunende vakken: Excel, informatieverwerking

Manier van werken: Alle materialen op: http://www. med. hro 7 werkcolleges waarbinnen: Introductie nieuwe onderwerpen Vragen stellen over voorgaande stof (o.a. n.a.v. oefenvragen/opdrachten) Zelfstudie: Ongeveer 40 uur (2 stp = 56 uur): Voorbereiding op werk deel: lezen samenvatting handleiding Beantwoording oefenvragen/opdrachten via lit. studie / internet. Grote verschillen in voorkennis; uitgangspunt: het moet voor studenten van alle opleidingen te doen zijn; dus niet teveel technische details over DNA etc. Tentamen: meerkeuzevragen. Week 8, 17:00 – 18.30 uur Hertentamen: open vragen. Week 10, 17.00 – 18.30 uur

Programma OWP2 2014-2015: Week 1: Inleiding. De genetische basis van kanker. Week 2: Regulatie van de celdeling. Proto-oncogenen en tumorsuppressorgenen. Celveroudering en celdood. Week 3: De ontwikkeling van tumoren. Week 4: Behandelingsmethoden. Week 5: Externe oorzaken van kanker. Week 6: Opsporing en preventie. Week 7: Vragen stellen Week 8: Tentamen (19 januari)17:00 uur tot 18:30 uur Week 10: Hertentamen (2 februari) 17:00 uur tot 18:30 uur

Inleiding in de tumorbiologie (1) Keuzemodule Inleiding in de tumorbiologie (1) Alle cellen van 1 individu zijn genetisch identiek Verschillende celtypen gebruiken een andere subset van de ± 20.000 genen Daarom heeft elk celtype een andere gevoeligheid/kans om te ontsporen Daarom zijn er in principe net zoveel tumortypen als celtypen En zijn ze allemaal verschillend (uniek, zelfs van persoon tot persoon) Tumoren ontstaan uit 1 cel!

Tumor = zwelling (latijn) Kanker = kwaadaardige kanker krab (cancer) Hippocrates Oncologie (onkos = knobbel; Gr.)

Onderwerpen Wat is kanker ? Oorzaken Behandeling Opsporing Preventie

Kanker is woekering van cellen Burkitt’s lymfoom Ophoping van B-lymphocyten (een type witte bloedcellen)

Abnormale architectuur van weefsel normaal borstweefsel borstkanker

Waarom nu zoveel meer kanker? Deze getallen beïnvloeden elkaar: bijv.: Als de overleving stijgt, stijgt ook de prevalentie!

Incidentie (voorkomen) van alle vormen van kanker / leeftijd

Net ontdekte tumor bestaat vaak al heel lang (tientallen jaren) Ouderdomsziekte - Ophoping van fouten - Tumor afkomstig van 1 cel Mens bestaat uit 10.000 miljard cellen, dus kans dat een cel tot kankercel uitgroeit is eigenlijk maar klein sommige vormen van kanker vaak op jeugdige leeftijd (leukemiën, neuroblastomen (bijniermerg) en nephroblastomen (nieren) 100 jaar zonder kanker: geluk of eigenschap (erfelijk)? Levenswijze Vergeleken met infectieziekte (maar dan door eigen cellen die op hol geslagen zijn) Bestrijding is daarom ook moeilijk! Net ontdekte tumor bestaat vaak al heel lang (tientallen jaren)

Solide en niet solide tumoren (leukemiën) Goedaardige (benigne) en kwaadaardige (maligne) tumoren Metastasering

Zie ook eens: http://globocan.iarc.fr/Pages/fact_sheets_population.aspx?country=900

Epidemiologie geeft aanwijzingen Oorzaken van kanker? Epidemiologie geeft aanwijzingen Epidemiologie Uit Wikipedia: “De epidemiologie is de wetenschappelijke studie van het vóórkomen en de verspreiding van ziekten onder de bevolking. De epidemiologie houdt zich dus niet bezig met de diagnnose en behandeling, maar probeert uit te zoeken wie er door een ziekte getroffen worden en welke factoren dat in de hand werken of juist niet (leeftijd, geslacht, besmettingsbronnen, voeding, etc.). Statistische analyses van vaak grote databestanden zijn daarbij een belangrijk hulpmiddel.”

Scrotum kanker bij ex-schoorsteenvegers

Een viraal oncogen: v-src veroorzaakt Rous-sarcoom bij kippen Peyton Rous

Directe oorzaken Mutaties in bepaalde genen Ontstaan van oncogenen Mutates in tumor-suppressorgenen Accumulatie door Selectief voordeel Indirecte oorzaken Diverse mutagene agentia o.a. chemische stoffen, straling, virussen ………

Rol erfelijkheid “Erfelijke” vorm (Predispositie) Aanwezigheid van oncogen of gemuteerd tumor-suppressorgen in kiembaan. Niet erfelijke (“Sporadische”) vorm