Wat doet Parkinson met mij? Een inleiding Moniek van Hout 3 oktober 2015

Opbouw Parkinson, meer dan motoriek alleen Parkinson en cognitie Parkinson en emotie Parkinson en je relatie Hoe verder?

1. Parkinson - Inleiding Parkinson heeft invloed op: Motoriek (bewegen) Cognitie (“hogere hersenfuncties”) Emotie: stemming en gedrag (bewogen worden) Invloed op de kwaliteit van leven

Kwaliteit van leven bij Parkinson De ernst van de ziekte: Sociale factoren Psychologische factoren Wat ten eerste duidelijk wordt in dit verhaal: Als het gaat om hoeveel last je hebt van een Aandacht voor persoonlijkheid, coping Aandacht voor de patiënte in zijn sociale omgeving: gezin, vrije tijd, collega’s Aandacht voor sociaal-maatschappelijke factoren (voor zover veranderbaar!): re-integratie, (vrijwilligers)werk, hobby’s

1. Parkinson en cognitie

Wat is cognitie? Cognitie = verzamelterm voor alle “hogere” hersenfuncties Bijvoorbeeld: Logisch denken Aandacht bij iets houden Nieuwe dingen leren Geheugen Herkennen Activiteiten plannen en goed uitvoeren Omschakelen tussen twee activiteiten Taalfunctie Rekenen Tekenen

Cognitieve veranderingen bij Parkinson 24-4-2017 De kans op cognitieve problemen bij Parkinsonpatiënten is twintig procent hoger dan bij de gewone populatie Bij diagnose 24% cognitieve problemen Tijdens het ziekteproces kunnen cognitieve problemen toenemen Maar…cognitieve stoornissen betekenen nog geen dementie!

Cognitieve veranderingen bij Parkinson 24-4-2017 Traagheid in psychomotoriek en denken (bradyfrenie) Problemen in de executieve functies: aandacht en plannen Ruimtelijk inzicht Geheugen (opdiepen) Spraak en taal

Traagheid en aandachtsproblemen 24-4-2017 Starten Schakelen Aandacht verdelen Twee dingen tegelijk doen Interferentie Tempo (blijven) maken

De orkestdirigent (controller) Starten en stoppen van gedrag Executieve functies De orkestdirigent (controller) Starten en stoppen van gedrag Reguleren van gedrag Planningsproblemen Emotioneel: sneller huilen, passiever, apathie, minder flexibel zijn Een dirigent moet allereerst beeld hebben van de muziek. Moet een plan maken en in zijn hoofd kunnen horen . Initiatief nemen, maat en ritme aangeven. Op meerdere muzieklijnen tegelijk letten. Er eentje uit kunnen pikken (de hoofdmelodie laten horen). Ingrijpen en bijsturen. De musici goed kunnen motiveren en aansturen. Dit is eigenlijk wat de executieve functies doen: Ze spelen een rol bij: het starten en stoppen van gedrag het reguleren (bijsturen) van gedrag het plannen van gedrag het schakelen, switchen. Zoals de Parkinson pt vaak moeilijk in beweging komt, en eenmaal in beweging moeilijk kan omschakelen, zo gaat dat ook met zijn denken en emoties.

Geheugenproblemen: vooral opdiepen moeilijker

Cognitieve stoornissen bij Parkinson Verstoring van één of meerdere cognitieve functies Komt voor bij veel mensen met Parkinson, bijv.: Trager denken Moeite de aandacht ergens bij te houden Moeite met omschakelen Moeite met plannen van taken Moeite twee dingen tegelijk te doen Pas als er ernstige cognitieve stoornissen zijn, waardoor allerlei dagelijkse bezigheden niet meer goed gaan, spreken we van dementie

Parkinson dementie Is niet hetzelfde als Alzheimer! Parkinson dementie Aandacht ergens bij houden Plannen van taken Uitvoeren van taken Tekenen Geheugen blijft redelijk Alzheimer dementie Geheugen fors gestoord Moeite met herkennen Gedragsveranderingen Onrust, opwinding Snel geïrriteerd Verdwalen, zwerven

Hallucinaties Mensen met dementie bij Parkinson kunnen last krijgen van verwardheid en hallucinaties (=dingen zien die er niet zijn) Hallucinaties kunnen uitgelokt worden door: Ziekte van Parkinson zelf Infectie/koorts (“ijlen”) (Delier) Verandering van omgeving (bijv. ziekenhuisopname, verhuizing) kan ook leiden tot verwardheid Parkinson medicijnen (levo-dopa het minst, andere parkinsonmedicatie vaker)

Behandeling “Geheugentraining”? Of voorlichting en anders omgaan? Lichamelijk actief blijven? Medicijnen? Rivastigmine (=Exelon) Bij hallucinaties: Dokter zal uitvragen wat voor impact het heeft kijken naar bijwerkingen medicatie evt analyse cognitie z.n. behandelen (bv bij angst) Landelijke studie CHEVAL

2. Parkinson en emoties

Gevolgen van Parkinson voor de communicatie: Bewegen Gezichtsmimiek Taalexpressie Lichaamshouding Tempo Onderzoek: Parkinson patiënten gezien als minder geïnteresseerd, minder betrokken, minder gelukkig en minder vriendelijk (Marc Pell, 2010)

Gevolgen van Parkinson voor de communicatie: Bewogen worden Stemming Vermoeidheid en slaperigheid Niet makkelijk schakelen Soms dwangmatigheid / steeds hetzelfde doen Matheid Dwangmatigheid door Parkinsonmedicatie Dwanghandelingen Verslaving Niet kunnen stoppen met gedrag Melden!!

Herkennen gezichtsuitdrukkingen Inleven emoties? Gevolgen van Parkinson voor de communicatie: Herkenning van bewogenheid bij anderen Herkennen gezichtsuitdrukkingen Inleven emoties? Verplaatsen in emoties anderen?

Emoties en gezichtsuitdrukkingen Woede Walging Tevredenheid Blijdschap Vrees Bedroefdheid Verrassing

Herkennen gezichtuitdrukkingen Nog onduidelijk hoe en waarom Bij Parkinson: vooral moeite in herkennen meer subtiele gezichtsuitdrukkingen bij anderen

Verplaatsen in emoties anderen?

Conclusie Parkinson heeft meer gevolgen dan alleen op het bewegen Het belang van praten en uitleg (het “snappen”) Uitleg over nonverbale communicatie Regelmatige “ update” Intimiteit

3. Parkinson en je relatie

Het belang van de relatie Zorgen Minder ondernemen Wel of niet praten? Hartfalen heeft uiteraard ook invloed op de relatie: het vergt van beiden een aanpassing en je zult samen moeten zoeken naar een nieuw evenwicht in je relatie. Elkaar sparen Rolverandering dingen overnemen

Het belang van sociale steun

De PEPP cursus Het PEPP is een educatieprogramma Voor patiënten en partners In groepsverband Doel: anders leren aankijken tegen situaties, heeft invloed op: Stress Stemming Gezondheid Werking van medicijnen

Dank voor uw aandacht!