Anke Snoek Elske Wits, Wim Meulders & Dike van de Mheen Richtlijn behandeling comorbide angststoornis en middelenmisbruik of -afhankelijkheid (voorlopige) resultaten en methodologische aandachtspunten Anke Snoek Elske Wits, Wim Meulders & Dike van de Mheen

Richtlijn ontwikkeld door: Mondriaan Zorggroep & IVO In opdracht van: Resultaten Scoren 2

Addendum bij de MDR angststoornissen Nieuwe generatie Resultaten Scoren richtlijnen die zich richten op comorbiditeit

Methode: Masterprotocol Resultaten Scoren Veldverkenning (telefonische consultatie experts) Literatuurstudie Opstellen concept Toetsing concept bij patiëntengroepen en experts 1e pilot (Mondriaan Zorggroep) 2e pilot (Iriszorg) Goedkeuring beroepsgroepen Jansen & Snoek, 2007

Kloof tussen evidence-based en practice-based Comorbiditeit versus multimorbiditeit Zelfmedicatie-model versus vicieuze cirkel Abstinentie en hulpvraag

Comorbiditeit: theorie posttraumatische stressstoornis (PTSS) sociale angststoornis gegeneraliseerde angststoornis paniekstoornis met of zonder agorafobie specifieke fobie obsessief compulsieve stoornis hypochondrie Middelen: alle middelen, inclusief benzodiazepine- en nicotineafhankelijkheid

Comorbiditeit: praktijk Er is vaak sprake van multimorbiditeit: Meerdere problemen met verslavende middelen Meerdere psychische problemen Angststoornis is niet altijd het overheersende psychische probleem

Comorbiditeit: gevolgen voor richtlijn Veel RCT-studies zijn uitgevoerd op ‘zuivere’ groepen: 2 stoornissen, weinig bijkomende problematiek Richtlijn: Naslagwerk voor specifieke comorbide evidentie Veel aandacht voor mogelijke interacties tussen stoornissen en tussen de behandelingen van de stoornissen

Relatie angst & middelen Theorie Angststoornis veroorzaakt middelenmisbruik Middelenmisbruik veroorzaakt angststoornis Gemeenschappelijke veroorzaker Bestaan onafhankelijk van elkaar Vicieuze cirkel Praktijk Veel aanhang voor de zelfmedicatie-theorie

Relatie angst en middelen: advies in de richtlijn Los van de oorspronkelijke relatie moeten beide problemen behandeld worden Schadé et al., 2007; Marquenie et al., 2007

Behandeling: theorie (1) Verschillende soorten angstklachten Angstklachten veroorzaakt door gebruik Angstklachten veroorzaakt door ontwenning van gebruik Angstklachten door somatische problemen Angstklachten na detoxificatie door gebrekkige copingsvaardigheden Angststoornissen

Behandeling: theorie (2) Diagnose: periode van abstinentie Behandeling: (in principe) eerst abstinentie van middelen, dan behandeling van de angststoornis

Behandeling: praktijk Twee problemen betekent niet altijd twee hulpvragen Vaak wel een hulpvraag voor de angststoornis, geen hulpvraag voor middelenproblematiek

Behandeling: richtlijn Twee varianten: patiënten met abstinentie als behandeldoel patiënten zonder abstinentie als behandeldoel Veel aandacht voor motivatie en psycho-educatie Heldere beslisbomen zodat de cliënt kan meebeslissen over de behandeling

Conclusie (1) Wetenschap levert waardevolle inzichten voor de praktijk Wetenschappelijke inzichten sluiten niet altijd aan bij de weerbarstigheid van de praktijk Praktijk levert waardevolle inzichten voor de wetenschap

Conclusie (2) De richtlijn is een zorginnovatie op twee gebieden: Wetenschappelijk onderbouwde behandeladviezen en kennis die aansluiten bij de knelpunten die professionals ervaren: de kloof tussen wetenschap en praktijk overbruggen Geïntegreerd behandelen bij comorbiditeit: de kloof tussen GGZ en verslavingszorg overbruggen

Met dank aan: Projectgroep Mondriaan Zorggroep: Wim Meulders, Koen Schuers, Michael Wellmer, Luc de Voogt & Nele Gielen Stichting Omgaan met Angst Cliëntenraad Mondriaan