GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout

College-thema’s 1Inleiding: religie en religies 2Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Mono- theism and polytheism] 3Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative] 4‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] 5(On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] 6Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] 7Intermediairs [Religious personnel] 8Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] 9Offer [Sacrifice, offerings, and votives] 10Divinatie [Divination and prophecy] 11Mousikē 12Mysterieculten [Mysteries] 13Magie [Magic] 14Synthese: een religie temidden van de religies van de antieke wereld

Magie Definitie-probleem

Daniel Ogden, Magic, witchcraft, and ghosts in the Greek and Roman worlds. A sourcebook, Oxford 2002: “passages…of relevance to the subject matter of recent scholarly books on antiquity with such words as ‘magic’ in their titles” Robert Parker, Polytheism and Society at Athens, Oxford 2005: “magic differs from religion as weeds differ from flowers”

Magie, emic: Een antieke categorie (mageia, goēteia, magice, magia (vgl. dussebeia, asebeia, superstitio)) met name gebruikt om bepaalde fenomenen te veroordelen als ‘niet bonafide’, marginaal, crimineel. Magie als ‘verkeerde religie’, ‘religie verkeerd gebruikt’. Maar: wie oordeelt over wie? De religie van de een is de magie (bijgeloof enz) van de ander… Maar: komen er bepaalde fenomenen eerder in aanmerking om als magie veroordeeld te worden dan andere?

Magie, etic: ‘Magisch denken/handelen’ zijn een onderdeel van religie, en wel een specifiek onderdeel waar vragen overgaat in dwingen van de bovennatuur (automatis- me, ‘chantage’) NB: marginaal ten opzichte van mijn definitie van religie, vgl. astrologie (cf Chaldaeus!), noodlotsdenken NB: religie omvat een spectrum van denken en handelen dat loopt van vragen tot dwingen, met meestal aspecten van beide in wat ‘religie’ en wat ‘magie’ wordt genoemd

“There is no such thing as magic” Vernon Dursley  maar: sommige dingen worden ‘magie’ genoemd door tijdgenoten (maar niet (noodzakelijkerwijs) door ons)  maar: bepaalde aspecten van religie zijn als ‘magisch’ te benoemen (mits we grote zorgvuldigheid in acht nemen en niet concluderen dat die aspecten er ‘dus’ niet echt bijhoren

Defixio ‘black magic’, schademagie, gericht tegen Individuen: ‘magie’

Defixio gericht tegen de vijanden van de gehele gemeenschap: ‘religie’

Defixio uit graf: ‘magie’

Defixio Uit een heilig- dom: ‘religie’ (?)

Defixio als gebed: discrepantie tussen vorm en inhoud

Apotropeïsche religie: Het amulet in vele varianten

Esoterie