←instemming met vaste belastingen 1477-1555 de Nederlanden POLITIEK Particularisme ↔ centralisme 15e eeuw Nederlanden in handen Bourgondiers vervolgens  Habsburg: vorsten willen centralisatie. Brussel 1466 Staten Generaal in leven. Karel V(1515-55) benoemt landvoogd + 3 centrale raden ↓Geheime raad: voerden plannen uit. ↓Raad van state: belangrijkste edelen ↓Raad van Financiën. juristen, 1548 Ned één vorst en onderdeel Duitse rijk . Landvoogd: familielid Stadhouder: plaatsvervanger voor gewesten Belofte regionale autonomie ECONOMIE Vrijhandel ↔ handelsbarrières Vlaamse en Brabantse steden bloeien in handelsnetwerk, Sont Hanzesteden in het Noorden   In Holland komt commerciële landbouw op. Moedernegotie levert graan ←instemming met vaste belastingen RELIGIE Godsdienstvrijheid↔staatsgodsdienst Reformatie kath.↔prot. Humanisme (Erasmus) vertaling vulgaat/terug naar bronnen/voor hervormingen 1517.Luther bijbel bron van geloof: vertaling/geen heiligen/geen aflaten/gehoorzaam aan vorst/geen celibaat. en Calvijn: bijbel bron van geloof/lekenkerk/predestinatie Vorsten (Karel V) onderdrukken andersdenkenden. 1545 Contrareformatie

1555-1588 De Nederlanden Politiek 1555 Filips II *1566 Smeekschrift aan Margaretha van Parma, landvoogdes Beeldenstorm * 1567 komst Alva * 1568 OPSTAND tegen Filips II, o.l.v. Willem van Oranje * 1572 Den Briel/ Vrije staten vergadering * 1576 Spaanse furie * 1576 Pacificatie van Gent * 1579 Unie van Atrecht; Unie van Utrecht * 1580 Oranje vogelvrij * 1581 Plakkaat van Verlatinghe  (dood Willem 1584) stadhouder nu dienaar van de gewestelijke Staten na Anjou tot 1583+Leicester:tot 1587 * 1588; Armada   * 1588 REPUBLIEK DER 7 VERENIGDE NEDERLANDEN. economisch belastingen handelsblokkades plan 10e Penning →→→VERZET Economische groei, boerenvrijheid→ schaalvergroting landbouw (=contrast met ENG: grootgrondbezit, en met FR: adel gericht op traditionele landbouw) Gewestelijke tolbarrières maar: Holland+Zeeland = eenheidsmarkt investeren/specialisatie/produceren voor de markt/hoge arbeidsproductiviteit *Hop voor bier/*Hennep voor touw *Koolzaad voor olie/*Vlas voor linnen *Meekrap voor kleur - Vrachtvaarders/stapelmarkt - Fluit en karveel Waterschappen/trafieken - Regenten samenbindend.  1585 Val Antwerpen→ Holland met Amsterdam centrum wereldhandel  religieus Calvinisme groeit Hagenpreken/geloofsvervolgingen: Bloedraad Willem van Oranje bepleit tolerantie. Dit botst met macht van orthodox-protestanten; beide toch samen in de strijd tegen Filips Ontstaan gereformeerde kerk. Unie van Utrecht: geloofsvrijheid; praktijk = gewetensvrijheid voor allen, maar eredienst alleen toegestaan aan calvinisten, dus niet aan katholieken, lutheranen, doopsgezinden, joden

De republiek tussen 1588-1648 *Politiek 1588 ondergang Armada tegen de REPUBLIEK en ENG (Elizabeth) - prins Maurits; - landsadvocaat Oldenbarnevelt   Deductie van Vrancken legde soevereiniteit bij de Staten. REP. = statenbond, maar Holland domineert * 1609-1621 12-jarig Bestand: machtsstrijd Maurits ↔ Oldenbarnevelt (deze wordt in 1619 onthoofd) * 1625-47 prins Frederik Hendrik (Stedendwinger) verovert de a.s. Generaliteitslanden * 1648 Vrede van Münster eveneens de vrede van Westfalen: einde 30 jarige oorlog Economie handelskapitalisme ECONOMISCHE GROEI Handelsbloei: Wisselbank en Beurs Amsterdam V.O.C.: handelsnederzettingen publiekprivate organisatie (net als bij East India Company van ENG) W.I.C.: kaapvaart en ∆-handel Hugo de Groot: Mare Liberum = vrije zee religieus Orthodox-protestanten overhand In de zuidelijke nederlanden blijft katholicisme overheersen  Arminianen ↔ Gomaristen Oldenbarnevelt: Scherpe Resolutie 1618 Synode van Dordrecht

Macht vorst beperkt door parlement. Engeland 1485-1648 Macht vorst beperkt door parlement. Centralisatiepogingen. Steun zoeken bij gentry:lagere adel geloofskwestie   1536 Anglicaanse Kerk staatskerk Vanwege niet goedkeuren scheiding (Hendrik VIII) Dissolution of the monasteries: bezittingen verkocht. Na hem: Edward uit 3e huwelijk 1547-1553 en Bloody Mary 1553-1558 uit 1e huwelijk; zij katholiek en dus  bij toerbeurt vervolging protestanten en katholieken Onrust tussen katholieken en protestanten. Spanje steeds op de loer: Filips trouwde met Mary; wilde trouwen met Elisabeth Elizabeth I (uit 2e huwelijk Hendrik VIII 1558-1603) schept rust en orde- protestants →  Einde ketter-vervolgingen, ondanks druk uit Rome en Spanje ENG. handelt o.a. op de Levant 1588 Armada 1596 drievoudig verbond ENG+ FR+REP↔ SP East India Company Band Stuart-Oranje: huwelijk WillemII ♥ Mary 1648

Frankrijk 1461-1648 Ideeën absolutisme droit divin Gevaar van splitsing Fr door andere hoge edelen: Valois/Bourgondië.(1477 sneuvelde laatste Bourgondiër Karel de Stoute: overgang naar Habsburgse rijk) Geld nood adel teveel macht geloofskwestie  Amper macht parlement enkel voor taille en gabelle  verkopen ambten; intendanten. Kooplieden hadden mindere positie dan de adel: dus ambt kopen om tot adel verheven te worden: voor de economie slecht. Strijd tussen katholieken en protestanten (=hugenoten) die vervolgd werden: godsdienstoorlogen: vanaf 1560 tot 1598 1572 Bloedbruiloft, maar Hendrik van Navarra ontkomt. Hugenoten afgeslacht 1596 drievoudig verbond ENG+ FR+REP↔ SP 1598 : Edict van Nantes: hugenoten geloofsvrijheid in bep gebieden. En het recht om eigen scholen en universiteiten op te richten. In het land als geheel gewetensvrijheid. 1618-1648 Dertigjarige oorlog in Dl.: Frankrijk steunt prot., Spanje. steunt kath.

Frankrijk en Engeland 1648-1702    v.a. 1661-1715: Lodewijk XIV regeert volgens regels van het absolutisme Enorm leger Intendanten Economisch: mercantilisme ↓ Natuurlijke grenzen + begeert de Zuidelijke Nederlanden. 1672 aanval op REP met ENG coalitieoorlogen: FR hegemonie voorkomen door Willem III Burgeroorlog (1642-1649) Karel I onthoofd 1649 1652-54 eerste Engelse oorlog (acte v Navigatie Cromwell Lord Protector tot 1658. puriteins protestantisme acte van seclusie: geen oranje op stadhouderpost 1660 Karel II, afhankelijk van Parlement Restauratie 1665-67  tweede Engelse oorlog koloniën in Amerika. 1672 aanval op REP met FR (derde oorlog) 1688 Glorious Revolution: William III & Mary ↔ Jacobus II-broer karel II Bill of Rights Parl. Monarchie

Willem II 1647-1650)poogde staatsgreep waarna eeuwig edict  De republiek 1648-1702 Politiek Willem II 1647-1650)poogde staatsgreep waarna eeuwig edict  1e Stadhouderloze Tijdperk 1650-1672 staatsgezinden↔prinsgezinden. raadspensionaris Johan de Witt is op hand van regenten * 1672 rampjaar; REP overeind door waterlinie, Willem III en Michiel de Ruyter - Willem III smeedt coalities tegen FR v.a. 1688 personele unie met ENG   (- 2e Stadhouderloze Tijdperk 1702-1747) Econonmisch REP krijgt hinder van mercantilisme van FR (importheffingen) en ENG (1651 Act of Navigation) Handel loopt terug schulden→ Regenten handelen in obligaties: hebben baat bij de schulden VOC nog wel in grootte uitgebreid minder geld voor landsverdediging  religieus Tolerant klimaat relatieve gewetensvrijheid Descartes:rationalisme Ik denk dus ik ben Spinoza; Deisme; god gelijk aan natuur. God de schepping gemaakt maar voor de rest kwestie van natuurwetten. Bijbel niet geopenbaarde woord van God