De overgang naar de democratie. Het hedendaagse Spanje College 13

Thema’s Spanje na Franco. "La transición" De verschillende mogelijkheden De regering Arias Navarro De periode Adolfo Suárez Leopoldo Calvo Sotelo De PSOE-regeringen en Felipe González José María Aznar en de Partido Popular José Luis Rodríguez en de PSOE

Opnieuw een koning November 1975 Juan Carlos I Kleinzoon Alfonso XIII

‘La transición’ Overgangsfase na dood Franco Nieuwe koning had trouw gezworen aan Fundamentele Principes van Movimiento Taak: regeringsleider aanwijzen uit 3 kandidaten

Verschillende mogelijkheden Drie opties: - continuïsme - hervorming - breuk

Post-Franco periode korte continuering regime: (nog steeds sterke invloed ´búnker´) daarna veranderingen

Regering Carlos Arias Navarro Opnieuw minister-president : mislukking continuïsme Harde kern rechts + gematigde franquisten Arias weigert onderhandeling met oppositie Stakingen, sociale onrust, aanslagen ETA

La transición Vreedzame overgang naar democratie Adolfo Suárez

El destape nacional: crónica del desnudo en la transición José María Ponce Na dood Franco: naakt is symbool van vrijheid.

De periode Adolfo Suárez Oud-secretaris Movimiento Hervorming i.p.v. continuïsme Programma: politieke amnistie, referendum over grondwetshervorming, algemene verkiezingen voor eind juni 1977 Concessies aan rechts

Politiek van compromissen Tussen regering en oppositie Links: concessies (b.v. geen overgangsregering met deelname alle partijen vóór algemene verkiezingen,..) Oppositie onder grote druk: extreem-rechtse terreurgroepen  dreiging terugkeer naar dictatuur

XXX Congreso de la UGT In Spanje / in 1976 Unión General de Trabajadores

Terugkeer uit ballingschap Santiago Carrillo Secretaris-generaal PCE Terugkeer in 1976  clandestien in Spanje

Contacten met andere democratische krachten Laat zich steeds meer zien in Madrid aangehouden door politie, in december 1976 een week opgesloten

Matanza de Atocha Actie extreem-rechts: 24 januari advocaten van PCE sterven solidariteitsuitingen en stakingen Brengt hervorming in gevaar

Eerste verkiezingen Juni 1977 Geleden sinds Tweede Republiek !

: vijf democratische regeringen Adolfo Suárez: Leopoldo Calvo Sotelo: Felipe González: José María Aznar: José Luis Rodríguez Zapatero: heden

Terrorisme Begin transición: alle nationalistische Basken weigeren term terrorismo i.v.m. ETA ETA: doden doden 1977 – 28 doden Daarna nog meer (85 in 1978, 118 in 1979, 124 in 1980)

ETA

GRAPO GRUPOS DE RESISTENCIA ANTIFASCISTA PRIMERO DE OCTUBRE gewelddadige maoïstische groepering 2 gijzelingen in dec. 1976

 chaos Febr. 1977: alle politieke partijen worden legaal, behalve PCE Suárez: geheime bijeenkomst met Carrillo

april 1977, Sábado Santo Rojo Movimiento verdwijnt PCE wordt gelegaliseerd, 2 dagen later ook PSUC (Partit Socialista Unificat de Catalunya) 45 % bevolking akkoord, 17 % tegen (leger o.a.)

1977 Meetings PCE: geen republikeinse vlag meer Maart: amnistie voor politieke gevangenen April: legalisatie syndicaten

Dolores Ibarruri, la Pasionaria Mei 1977 voorzitster PCE komt terug naar Spanje

Carrillo en La Pasionaria

Verkiezingen juni 1977 Verschillende partijen

PSOE en Felipe González

PSOE Belangrijke vernieuwingen in jaren 70 Leiding partij: jongere generatie + in Spanje Radicale ‘Groep van Sevilla’ Weinig leden Steun van Duitse socialisten

PCE Voortdurend actief in clandestiniteit onder Franco (enige partij) Koerswijziging: ‘eurocommunisme’, los van Sovjet-Unie Benadrukken politieke ervaring + gematigd karakter partij

Politici uit Franco- periode Moeten vanuit het niets democratische partijen vormen

UCD Rond Adolfo Suárez: Unión de Centro Democrático (UCD) coalitie christendemocratische, liberaal- democratische en liberale elementen

Alianza Popular Rond Manuel Fraga Iribarne: Alianza Popular ‘Zeven groten’ (ex-ministers Franco) richten extreem-conservatieve partij op

Verkiezingen van partijen ! Belangrijkste opties: Oppositie: PSOE en PCE Rechts: hervormers van Suárez + vertegenwoordigers oude franquisme

1977

15 juni 1977 Eerste verkiezingen in 40 jaar ! Resultaten: minieme aanhang extreem-rechts Tweepartijenstelsel: UCD (centrum-rechts, 34,8 %) + PSOE (socialisten, 29,4 %) Teleurstelling bij AP (8,4 %) en PCE (9,3 %)

Adolfo Suárez Felipe González

Voortzetting consensuspolitiek Adolfo Suárez: nieuwe regering Pact van Moncloa (1977): tegen econ. crisis Grondwet 1978: compromiskarakter Strijdpunt: politieke herindeling Spanje  ‘Generalitat’ opnieuw ingesteld; vorming 13 ‘Preautonomías’

Einde regering A. Suárez PSOE: naar politieke centrum UCD: decentralisatie stoppen  neg. gevolgen ‘Poderes ficticios’ (feitelijke machten): bourgeoisie, katholieke kerk, leger (enorme politieke invloed)  verdwijnen in democratiseringsproces

Pogingen tot staatsgreep Tussen Militaire samenzweringen Onvrede vorming regionale autonomieën Aftreden Suárez (1981, interne partijruzies)

23 februari F Antonio Tejero (Guardia Civil) valt Cortes binnen met 150 man, gijzelt politici (op TV) Generaal J. Milans del Bosch: uitzonderingstoestand in Valencia

Toespraak koning Koning Juan Carlos I: toespraak voor radio en televisie  geen bloedvergieten

Leopoldo Calvo Sotelo (UCD) Korte regering Leopoldo Calvo Sotelo (opvolger Adolfo Suárez) Omstreden toetreding Spanje tot NAVO UCD valt uiteen (machtsstrijd + ambities)

Algemene verkiezingen 1982

Politieke aardverschuiving 28 october 1982: UCD + PCE: weggeveegd spectaculaire groei AP absolute meerderheid PSOE Links en rechts opnieuw tegenover elkaar

De PSOE en Felipe González 1982: einde ‘transición’ Campagneslogan: “Voor de ommekeer” 1982 tot 1996: PSOE-regeringen

Eerste PSOE-periode  Politieke decentralisering  Cultuurpolitiek: o.a. Centro Cultural Reina Sofía, theatercentra, enz.  Onderwijspolitiek  conflicten: PSOE wil greep overheid op gesubsidieerde privé- scholen

Realisaties Modernisering + ‘vereuropeïsering’ Hervorming leger, referendum over voortzetting NAVO-lidmaatschap, toetreding tot EEG (1986), sanering industrie Economisch beleid: + 1,4 miljoen arbeidsplaatsen in 2 e regeerperiode PSOE

Verkiezingen 1986

Problemen Toch groeiend werkloosheidsprobleem Onvrede met regeringsbeleid (demonstraties + stakingen in 1988) Verrechtsing PSOE zet zich voort Jaren 80: verheviging terrorisme Onderhandelingen met militaire ETA Voorjaar 1992: arrestatie ong. hele top beweging

Verkiezingen 1989

Verkiezingen 1993

Problemen PSOE Schandalen en corruptie Vanaf 1992: aanklachten In 1996: nederlaag PSOE bij verkiezingen

Verkiezingen 1996 Overwinning Partido Popular

De Partido Popular en José María Aznar Alianza Popular  in 1989 Partido Popular Vanaf 1990: voorzitter partij Absolute meerderheid bij verkiezingen 2000 Regeringsleider Liberalisme

Oorlog tegen Irak Aanslag te Madrid

Verkiezingspropaganda 2004

Aanslag te Madrid 11 maart treinen – stations: Atocha, El Pozo, Santa Eugenia Enorm veel slachtoffers Vlak voor verkiezingen –> alle partijen stoppen campagnes

11 maart ontploffen 10 explosieven in 4 treinen Spanje in schok – Aznar beschuldigt ETA Pistes naar radicale islamitische groepen 3 dagen na explosie: Aznar verliest verkiezingen

192 overledenen, 1668 gewonden

PSOE Opnieuw aan de macht

José Luis Rodríguez Zapatero 2000: Secretario general del PSOE ‘Oposición tranquila’ Verkozen april 2004: (vijfde) regeringsleider Bevel tot terugtrekking Spaanse troepen uit Irak

Huidige bevolking Bij dood Franco: 40% bevolking nog niet geboren of > 10 jaar --) Burgeroorlog is ver verleden Velen onbekend met franquisme

Literatuur Pluriformiteit Succes vrouwelijke auteurs Belangrijke namen Juan Goytisolo Eduardo Mendoza Javier Marías Carmen Martín Gaite Antonio Muñoz Molina

Letterkunde Veelheid van stemmen Klassering is moeilijk Verschillende tendensen Onder jonge auteurs veel vrouwen

De stad der wonderen (1986) Barcelona Opgang personage Opgang stad Werkelijke en fictieve personages Humor + actie

Javier Marías Corazón tan blanco Mañana en la batalla piensa en mí Bijzondere stijl In zichzelf gekeerd

Arturo Pérez-Reverte La tabla de Flandes (1990) soort detective ontcijfering mysterie 17 e eeuws paneel

Antonio Munoz Molina Beatus Ille El jinete polaco Collectieve herinnering Voortleven effecten Burgeroorlog

Carmen Martín Gaite El cuarto de atrás Interview van schrijfster met vreemde in zwart geklede man Mysterieuze sfeer

Juan Goytisolo Makbara (1980) Arabisch voor ‘kerkhof’’ Verdreven engel en paria Liefde en vrijheid

Rosa Montero Te trataré como a una reina (1983) Marginale buurt van Madrid Dromen + verlangens Titel bolero

Meest recente generatie: Generatie X Auteurs: geboren rond 1970 ‘generación equis’: burger bewust provoceren Heel directe literatuur verweesde, werkloze jongeren grote steden Ray Loriga, José Angel Mañas, Juan Manuel de Prada

Herinnering aan Burgeroorlog