Psychisch welzijn van de zwangere, haar partner en de hulpverlener Mariëlle van Pampus, perinatoloog Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Amsterdam Amsterdam , 9 april 2015 | Opening Anna Paviljoen #AnnaPaviljoen

Ingrijpende gebeurtenissen Na de bevalling ontwikkelt circa 1-3% van de moeders een posttraumatische stress-stoornis (PTSS)1. Dit kan ook al bij een in onze ogen ‘gewone’, ongecompliceerde bevalling! Bij risicofactoren zoals vroeggeboorte bij pre-eclampsie of PPROM tot zelfs 14%. Ook als ‘getuige’ van een gebeurtenis kan je PTSS krijgen, zo staat het ook in de definitie van PTSS. zo kan ook een partner PTSSklachten krijgen wat wij als onderzoekgroep aan het onderzoeken zijn bij fluxus Dat leidt natuurlijk tot de vraag of ook de dokter dit kan hebben / wat doen heftige gebeurtenissen met de zorgverlener doet, als voorbeeld PTSS. , symptoms of depression and PTSD during the pregnancy experienced by the woman, give a higher risk of the partner developing PTSD and depression after birth complications, such as pre-eclampsia or preterm prelabor rupture of membranes (PPROM) (stramrood 2013),

Angst voor de bevalling = fear of childbirth: 6-10% Hoe herken ik het?

Hoe herken ik het? In de praktijk Zeer frequent consulten, veel vragen, veel (lichamelijke) klachten, alle mogelijke scenario’s Vermijdingsgedrag, babykamer niet op orde Sectio verzoek Angst voor Pijn Schade aan/dood van kind, kind met afwijkingen Teleurstellende ervaring Incompetentie, verlies van controle, verlies van decorum Onvoldoende steun, hulpeloosheid, eenzaamheid

Gevolgen fear of childbirth Vermijden van zwangerschap (13%) Afbreken zwangerschap Hyperemesis gravidarum Vermijden van vaginale baring/ sectio verzoek (? %) Vroeggeboorte (RR 2.1) Bevalling duurt langer (47 min) Secundaire (/spoed) sectio (OR 1.4-3.0) Postpartum depressie (OR 2.7) Posttraumatische stress stoornis (OR 6.2)

Behandeling Angst reduktie/vertrouwen krijgen Verwerking eerdere traumatische bevalling door middel van Cognitieve gedragstherapie Psycho-educatie Yoga, meditatie, haptotherapie EMDR? Mindfulness?

Posttraumatische stress stoornis (PTSS)

PTSS Angststoornis na traumatische gebeurtenis Varieert van 1 - 7,8% in algehele populatie Ervaren van heftige gevoelens van angst, hulpeloosheid of afschuw tijdens of vlak na een oncontroleerbare gebeurtenis Na 4 wk posttraumatische klachten Beschreven in 1980 als reactie in relatie tot oorlog bij militairen Politie, brandweerman, hulpverleners bij rampen, ambulancepersoneel Artsen/verloskundigen? 1990 in relatie tot zwangerschap en bevalling: 1-3%

Negatieve bevallingservaring: 16% Primipara Ziekenhuisbevalling (OR 1.4; CI 1.04 - 1.93) Overplaatsing durante partu (OR 2.4; CI 1.48 - 3.77) Vacuüm / spoedsectio (OR 2.6; CI 1.59 - 4.14) Geen keuze in pijnstilling (OR 2.9; CI 1.91 - 4.45) Niet goed met de pijn kunnen omgaan (OR 4.9; CI 2.55 - 9.40) Negatief gevoel over zorgverleners (OR 2.9; CI 1.85 - 4.40) Angst voor eigen leven of dat van de baby(OR 2.3; CI 1.47 - 3.48) Traumatische ervaring  9%

Gevolgen van PTSS als gevolg van zwangerschap Meestal geen spontaan herstel Effect partnerrelatie en moeder-kind binding Volgende zwangerschap vermijden van volgende zwangerschap of alleen indien primaire sectio wordt gedaan angst en stress, helemaal voor de bevalling

Hoe herken ik PTSS?

PTSS herkennen Herbeleving Nachtmerries, flashbacks, fysieke reacties Vermijdingsgedrag Vermijden van gespreksonderwerp/ ziekenhuis/zwangeren, niet meer zwanger durven worden Negatieve gedachten en stemming Schuldgevoelens, negatieve emoties, somberheid, geheugenverlies Overprikkelbaarheid Concentratieproblemen, snel schrikken, slaapproblemen, snel boos worden Met een beperking in het dagelijkse functioneren

Risicofactoren PTSS Obstetrisch Patient Situatie

Obstetrische risicofactoren Complicaties zwangerschap Preterme bevalling door preëclampsie of PPROM Interventies bevalling Spoedsectio Vacuüm Neonaat Perinatale sterfte NICU opname

Patiënt Voorgeschiedenis Psychische problemen Negatieve seksuele ervaring Zwangerschap Depressie Angst voor de bevalling Minder goede coping vaardigheden

Situatie Ervaring patiënte van: Verlies van controle / machteloosheid Eenzaamheid / veel alleen gelaten Weinig steun van partner Niet serieus genomen door zorgverleners Niet betrokken in beslissingen

PTSS En dan?

Screening en diagnostiek Een enkele vraag…. Depressie: “Voel je je somber of geniet je niet meer van de dingen waar je eerder wel plezier in had?” Angst: “(Hoe erg) zie je tegen de bevalling op?” (hoe bang ben je voor de bevalling) PTSS: “Hoe heb je de (vorige) bevalling ervaren?” Aandacht voor somatische aspecten van psychische aandoeningen! Diagnostiek Psycholoog / psychiater Klinisch interview (CAPS, MINI, CIDI)

Screening en diagnostiek Self-report vragenlijsten Depressie EPDS Edinburgh Postnatal Depression Scale Angst v bevalling WDEQ Wijma Delivery Expectations/Experiences Questionnaire (A/B) PTSS TES-B Traumatic Event Scale B

www.LKPZ.nl

Behandeling Eye-movement desensitization & reprocessing (EMDR) (Cognitieve gedrags)therapie met exposure Antidepressiva wanneer ook depressie en/of onvoldoende reactie op psychologische therapie

Partners

PTSS bij partners Partner herinnert zich alle gebeurtenissen, vrouw niet altijd Depressie komt voor bij 10% van de partners PTSS symptomen komen regelmatig voor bij partners Indien PTSS symptomen: ook vaak depressieve klachten dan vaak vrouw EN man

PTSS Preventie/onderzoek

OptiMUM-studie ZWANGEREN, BEVALANGST EN PTSS Dr. M.G. van Pampus, gynaecoloog Prof. Dr. A. de Jongh, gz-psycholoog ,bijzonder hoogleraar angst- en gedragsstoornissen Dr. C.A.I. Stramrood, gynaecoloog in opleiding R. Evers, verloskundige Dr. L.M. Dijksman, epidemiologe M.A.M. Baas, psycholoog/ co-assistent

IPAD.studie Identification of PArents at Distress Titel: Post-traumatische stress stoornis (PTSS) bij vrouwen en hun partners, na ernstige fluxus post-partum Onderzoekers K.W.F. Scheepstra, semi-arts Psychiatrie AMC Drs. M.E. van Steijn, ANIOS Gynaecologie OLVG Dr. M.G. van Pampus, Gynaecoloog OLVG

Medisch Contact 21 November 2013 Toen wij bezig waren met het opzetten van ons onderzoek kwam eind 2013 Mariska Koster die een taboe doorbrak met een artikel in medisch contact over hoe belastend het vak kan zijn, en dat er professionele opvang zou moeten komen voor alle artsen. Een mooie quote van haar haar artikel: Een chirurg staat een hele nacht te opereren om een patiënt te redden. Maar het lukt niet, en de patiënt sterft. Een brandweerman gaat een brandend huis in om een man te redden. Maar het lukt niet, en de man sterft. De brandweerman krijgt professionele opvang. De chirurg krijgt koffie. En gaat visite lopen, of begint met zijn spreekuur. Sindsdien is het angstvallig stil gebleven in artsenland, maar wij hopen nu met dit onderzoek fundamenteel zorg na ingrijpende gebeurtenissen te initiëren.

PTSS in het ziekenhuis Paramedici: verhoogd risico op PTSS Artsen universitair centrum: PTSS 15% Stressoren: letsel, reanimatie, dood van een kind Verloskundigen UK: 33% symptomen van PTSS Stressoren: dood, conflicten met collegae, hoge werklast Gynaecologen USA: 8% ooit overwogen te stoppen vanwege emotionele belasting 1. Fjeldheim et al 2014, 2. Ruitenburg et al. 2012, 3. Sheen et al 2015, 4.Gold et al 2008

Onderzoek gynaecologen 2014 Vragenlijst (47 vragen) Ingrijpende gebeurtenissen en opvang Trauma Screening Questionnaire (TSQ) Hospital Anxiety and Depression (HADS) NVOG-ledenbestand (n=1578) Gynaecologen, AIOS, NP, rustenden (Aangepaste vragenlijst onder verloskundigen)

Respons n= 683 Gynaecologen 46 % AIOS 48 % ♂ | ♀ 37% | 63% ♂ | ♀ 37% | 63% Representatief Er waren 683 respondenten, wat 43% van het ledenbestand is. Onder aiossen 48%, specialisten 46%, en helaas onder gepensioneerde of niet-praktiserenden laag, nml 25% Grootschalige falsificatie werd uitgesloten 63% was vrouw, maar dit verschilde van 85% vrouwen bij de AIOS tot 14% onder gepensioneerden We concludeerden dat het wat betreft personalia representatief is.

Resultaten: PTSS 13 % traumatische gebeurtenis op werk ● sterfte ● complicatie ● agressie 1.5% (v allen) huidige PTSS, werk gerelateerd 12.7% heeft een traumatische gebeurtenis tijdens werk meegemaakt, langer dan één maand geleden, en voldoet daarmee aan één van de begineisen voor PTSS. (de rest heeft dus per definitie geen PTSS) Nu sta ik de hele tijd al te vertellen dat het werk zo heftig kan zijn, en kom ik hier met een cijfer van 13% aan… echter: getest met DSM4, dus de vraag was dan ook incl A2 criteria van ervaren intense angst, hulpeloosheid of afschuw.. Meestgenoemde gebeurtenis was sterfte (n=31) wat perinataal, maternaal of niet-zwangerschapsgerelateerd kon zijn. Complicaties (n=17) zoals schouderdystocie, fluxus, uterusruptuur werden ook veelgenoemd. Agressie kwam op een derde plek (n=11) Van hen heeft 12% PTSS, wat betekent dat 1,5% van al onze respondenten PTSS heeft. Van degenen die geen PTSS had herkende velen wel een eerdere periode met veel van de klachten, hier kunnen we objectief niets mee maar is wel opvallend.

Resultaten: Angst & Depressie 5 % depressieve stoornis 11 % angststoornis Zoveel% boven afkapwaarden. Dit is eigenlijk vergelijkbaar –al dan niet lager- met de waarden in de algehele populatie. Dan rest wel de vraag of de cijfers voor PTSS, angst en depressie representatief zijn Onderrapportage? Vermijding als symptoom? Niet-praktiserenden? lage respons Overrapportage? Hogere respons van degenen aan wie dit onderwerp appelleert? Representatief?

Andere gevolgen Overwogen te stoppen 33.7% Defensiever geworden 55.2% Werkzaamheden aangepast 24.6% Gynaecologen 32.6% AIOS 38.0% Gynaecologen 60.4% AIOS 42.9% 33.7% heeft ooit overwogen te stoppen. Werkdruk (inclusief diensten) was de meest voorkomende reden om aan stoppen te denken, maar ook het meemaken van ingrijpende gebeurtenissen, en (dreiging van) klachten spelen mee In het gehele sample zegt 55.2% defensiever geworden te zijn. Concreter heeft 24.6% zijn werkzaamheden aangepast, bv geen diensten meer, geen vaginale stuitbevallingen meer, niet meer alleen opereren, meer/sneller in huis komen ipv. telefonische supervisie) Gynaecologen 27.4% AIOS 16.3%

Emotioneel meest belastende momenten 13-4-2017 Emotioneel meest belastende momenten Wanneer we vragen naar de emotioneel meestbelastende momenten van het werk, noemt 65% diagnose over het hoofd zien als meest belastend 45% twijfel over juiste beslissing 43.7% kritieke momenten met patiënt in levensgevaar 38.1% als een patiënt overlijdt 24.6% het gevoel niet kunnen helpen 16% slecht nieuws brengen Je ziet dat de heftigste momenten niet alleen gevormd worden door feiten, maar ook door de subjectieve betekenisgeving eraan. © 2007 Conclusion

13-4-2017 Coping “na het meemaken van een emotioneel belastend moment deed ik het volgende” Collega’s worden vaker opgezocht dan familie/vrienden: 87.7%, tegenover 72.4% die met familievrienden praat. Dat sociale steun belangrijk is is ook bekend uit literatuur, het blijkt ook daadwerkelijk beschermend tegen het uiteindelijk ontstaan van PTSS Een formele case review ervan maken zoals een perinatale audit of complicatiebespreking doet 42.7%. Afleiding zoeken (34%), en sporten/hobby’s (26.4%) komen daarna. Professionele psychologiscche hulp zoeken (6.3%), meer rokendrinken/drugs gebruiken dan normaal doet 5.1%, en 1.5% meldt zich ziek) © 2007 Conclusion

Terug naar Anna, in Molenschot De kerk en het kapelletje zijn beide gewijd aan Sint Anna, de moeder van Maria. Sint Anna wordt als patrones van het gezin aanbeden door vrouwen met een kinder- of partnerwens. Een oude spreuk die met deze kapel is verbonden, is dan ook: ‘Naar Molenschot gaat ieder Anneke om een Manneke en ieder Manneke om een Anneke.’ Amsterdam , 9 april 2015 | Opening Anna Paviljoen #AnnaPaviljoen

Terug naar het Anna Paviljoen 13-4-2017 Terug naar het Anna Paviljoen Anna is de moeder van Maria Anna staat voor patrones van het gezin Goede zorg in het Anna Paviljoen Ons werk is belastend, met naast werkdruk en diensten ook ingrijpende gebeurtenissen die een rol spelen, en brengt sommige tot de serieuze overweging te stoppen De opvang wordt als onvoldoende ervaren, maar daarbij moet nog precies gekeken worden naar –de ideale vorm en al dan niet verplichting- tot opvang De daadwerkelijke psychopathologie lijkt mee te vallen, maar dat brengt ons meteen tot de discussie.. © 2007 Conclusion