De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië Opnieuw naar een batig saldo, § 2.1 & 2.2

Bataafse Republiek & Daendels Gedurende de Napoleontische oorlogen verliest de Republiek een groot deel van haar kolonie aan de Engelsen Java i.t.t. de buitengewesten was nog altijd in handen van de Nederlanden In 1808 stuurt Napoleon Daendels als gouverneur-generaal naar Java. Hij moest … Java verdedigen tegen Engels aanval Java naar patriottische principe hervormen Weg met de feodale structuur (o.a. herendiensten▼; introductie van landrente) Weg met de Nederlandse hoffelijkheid ten aanzien van de Javaanse vorsten Weg met de voorrechten van de Javaanse alle macht aan de staat brengen

Bataafse Republiek & Daendels Echter, Daendels was meer dictator dan een Verlicht despoot. De aanleg van de Grote Postweg kostte duizenden Javanen het leven In 1811 werden de Bataafse Republiek en Daendels van Java verdreven

Grote Postweg

De Archipel onder Brits bestuur Raffles werd gouverneur-generaal en zette Daendels regime hard door (1811). Opstandige Javaanse vorsten werd voor het eerst effectief onderdrukt In 1816 – na de val van Napoleon en reconstructie van Europa - wordt de Archipel weer aan de Nederlanders teruggegeven!

Het Koninkrijk en de Archipel Het nieuwe koninkrijk leek in eerste instantie de patriottische opvatting over Indië te handhaven De gouverneur Van der Capellen trachtte de Javaan beschermen tegen uitpersing door zijn vorst en Nederlandse ambtenaren De praktijk leerde anders De landrente bleef en vormde – naast de herendiensten en belasting aan de vorst – een extra belasting voor de boeren Westerse ondernemers kochten grond en herendiensten van de vorsten Wel beperkte eerst en verbood (1823) Van der Capellen later deze grondverkooppraktijken

De Archipel als schadepost De Archipel kostte veel geld De Nederlandse ondernemers konden niet concurreren met de veel modernere Britten, elders in de wereld. Het KNIL was voortdurend bezig opstanden te onderdrukken Met als “hoogtepunt” de strijd tegen Diponegoro (1825-1830), die 200.000 Javanen het leven kostte en grote delen van het eiland vernielde

Het Cultuurstelsel of hoe de Archipel weer winstgevend te maken Met de komst van Gouverneur Van de Bosch werd een oude traditie in ere hersteld en de kolonie weer winstgevend (1830). “Een nieuwe VOC?” Weer aansluiten bij de feodale tradities Ontwikkelde het Cultuurstelsel De Nederlandse overheid is eigenaar van de grond Als vergoeding mocht de bevolking tropische exportgewassen leveren (cultures) tegen vastgestelde prijzen Er werd per dorp geleverd De dorpshoofden en regenten krijgen hun macht terug …… Zowel de ambtenaren als de inheemse bestuurders konden bonussen verdienen in de vorm van cultuurprocenten De bestelde goederen werden door de NHM opgekocht, vervoerd en op Nederlandse veilingen verkocht

uitbetaling Koelie-arbeid

Gevolgen van het Cultuurstelsel Voor het Koninkrijk Welvaart Minimaal 1/3 overheidsinkomsten Scheepvaart moderniseert Havens groeien (met name Rotterdam) Spoorwegen aangelegd Handel neemt weer toe Textielindustrie komt op

Gevolgen van het Cultuurstelsel Voor de Archipel Uitbuiting Werkdruk neemt toe 3 van de 5 Javanen werkt in de cultures Sawa’s verwaarloosd Sawa’s werden kleiner Irrigatiewater eerst naar de cultures Ook werken voor het dorpshoofd En ook voor infrastructurele werken Ergste: extra uitpersen bevolking voor zoveel mogelijk bonus (c%) door inheemse bestuurders en Nederlandse ambtenaren Massale hongersnoden vanaf 1845