Kathleen Paridaens GZA Sint Vincentius SARCOPENIE Kathleen Paridaens GZA Sint Vincentius

Sarcopenie Definitie sarcopenie Aanpak sarcopenie Diëten Nutritie Vit D Oefeningen Diëten

Sarcopenie Hippocrates het “vlees” verdwijnt de schouders, borst en dijen kwijnen weg de ziekte is fataal

Sarcopenie definitie SARX: vlees PENIA: verlies

Sarcopenie definitie Definitie Verminderde skeletspiermassa Verminderde spierkracht

Sarcopenie indeling Pre-sarcopenie Sarcopenie Extreme sarcopenie lage spiermassa, zonder verlies kracht of functionaliteit Sarcopenie lage spiermassa, kracht of functionaliteit Extreme sarcopenie Lage spiermassa, kracht en verminderde functionaliteit

Spieren: 60% van lichaamseiwitten

Sarcopenie oorzaken Secundair Primair Activiteit Leeftijd gebonden Bedrust, sedentair leven Zwaartekracht Aandoening Gevorderde aandoening Hart, long, nier, lever, hersenen Ontstekingsmechanismen Ca Endocriene aandoeningen Nutritioneel Gebrekkige inname Malabsorptie GI aandoeningen medicatie Leeftijd gebonden Geen andere oorzaak dan ouderdom Motor neuron Hormonaal …

Sarcopenie oorzaak MOTOR NEURON REMODELING Afsterven motor neuron: snelle vezels worden vervangen door trage vezels Verlies groter dan herstel  aantal spiervezels ↓ Verminderde eiwit aanmaak tov afbraak  verlies massa en kracht Evenwichtstoornissen en tragere gang

Sarcopenie oorzaak Hormonen Daling: Toename vetmassa Afname spiermassa Groeihormoon Testosteron IGF-1 Toename vetmassa Afname spiermassa Substitutie?

Sarcopenie oorzaak Passieve levensstijl: Beperkte fysische activiteit Gebrek aan activeren spieren Gebrekkige calorie/eiwit inname

Sarcopenie oorzaak Voorbeeld Acute aandoening Omzetting van spiereiwitten in aminozuren voor ondersteuning van immuunsysteem en lever/darm Pre sarcopenie  Sarcopenie Gebrek aan eiwitvoorraad

Sarcopenie Begint al van 40 levensjaar Op de leeftijd van 90 jaar is 50 %van spiermassa verloren Afname van spiermassa Toename van vetmassa

Sarcopenie Ook bij obesen Mannen Vrouwen < 70 j: 17.2 %

Age related changes in body composition –2 years SM, skeletal muscle; FFM, fat-free mass; ASM, arm skeletal muscle; LSM, leg skeletal muscle; VAT, visceral adipose tissue; IMAT, intramuscular adipose tissue; TBBMC, total-body bone mineral content. *P < 0.05, **P < 0.001. Song MY et al. Am J Clin Nutr 2004

Sarcopenie gevolgen Krachtsverlies/ verminderde inspanningscapaciteit (ademhaling) Beperking fysieke mogelijkheden Mobiliteitsproblemen Verhoogd valrisico en fracturen Beperking algemeen functioneren achteruitgang ADL functie Onafhankelijkheid in gedrang-verlies autonomie Risico op overlijden

Sarcopenie evolutie

Sarcopenie evolutie

Sarcopenie diagnose spiermassa (> 2 SD minder tov jongere populatie) Bio elektrische impedantiemetrie (BIA) Meting spiermassa en vocht Dual energy X ray absorpitiemetrie (DEXA) Totale en regionale spiermassa Spiermassa Anthropometrie MAMC= MAC - (3,14 X TSF) Man < 21,1 cm , vrouw < 19,2 cm

Sarcopenie diagnose handgrip positie zittend rechte leuning; ellebogen op 90° procedure test dominante hand, herhaal 3 x 3 tot 5 minuten om uit te voeren Verminderde spierkracht Man < 30kg; vrouw < 20kg

Sarcopenie diagnose gang Spierfunctie: trage gang: < 0.8 m/sec ( 4 m stappen)

Sarcopenie diagnose

Aanpak sarcopenie Belang van voeding in preventie en behandeling? Hoeveelheid nutrienten?: Eiwitten // Tijdstip inname Vit D Rol van fysieke training – type?

Aanpak sarcopenie Vaststelling ondervoeding: Meals on Wheels Medicatie Emotienele factoren Alcoholmisbruik Laattijdige paranoia Slikproblemen Orale problemen Nosocomiale infecties, chronisch aandoeningen Wandering (dolen ea) Hyperthyroidie, Ca, adrenalisme Enterale problemen Eetproblemen Laag zout, vet, eiwit, vit Shopping

Aanpak sarcopenie Vaststelling ondervoeding: multidisciplinair Arts Verpleging/verzorgende Dietiste Logopedist Logistiek assistent Kinesist Kok Sociaal assistent Mantelzorger//thuiszorg

Aanpak sarcopenie Interventie Dieet advies Snacks “aanrijken”: kcal, proteinen Olie, boter, room, suiker, vetten in melk en kaas, poeders… > 1,5-2 gr eiwit per kg lichaamsgewicht per dag +/- 30-35 kcal/kilogram/dag Voedingssupplementen kort na maaltijden of voor slapengaan

  t-test.   EAEAA supplementation to increase nitrogen intake improves muscle function during bed rest in the elderly Twenty-four hour muscle protein synthesis (fractional synthetic rate; FSR) before and after 10d of bed rest in elderly subjects. Control – (n=1110; placebo drink of non-caloric diet soda); EAA – (n=87; 3 drinks of 15g/d of amino acids (listed in Table 1)). There were no significant pre-bed rest differences between groups by t-test. Volume 29, Issue 1, Pages 18-23 (February 2010)

Aanpak sarcopenie Doel van (bij) voeding Aanbieden voldoende energie, eiwitten, micronutrienten Behoud en verbeteren van nutritionele status functionaliteit, activiteit en rehabilitatie levenskwaliteit Reductie van morbiditeit en mortaliteit

Aanpak sarcopenie (Bij) voeding Sneller en langer aanbieden tov jongeren tgv beperkte regeneratie capaciteit en verminderde adaptatie mechanismen Cave Vermindering vrijwillige inname Verminderde hongergevoel Smaak, T, consistentie Care giver motivatie Kort na de maaltijden, s’avonds

vitamine D vit D deficiëntie verhoogt valrisico door proximale spierzwakte Substitutie: > 700 IE / dag Gunstige effect op spiermassa fysieke uithoudingskracht Wandelsnelheid het fractuurrisico verminderen door een reductie van de valneiging 12-19% risicoreductie na substitutie

Aanpak sarcopenie Lichaamsbeweging Weerstandstraining 8-10 oefeningen (borst, buik, benen) 10-15 herhalen Minstens 2 maal per week 20-30 min 8 weken Studies Onvoldoende concrete gegevens Oefeningen // eiwitinname

Restricitieve diëten NUTTIG? Belangrijk: QOL Nutritionele status

Fig. 1 When and how to prescribe a restrictive diet in the elderly? Source: Clinical Nutrition 2010; 29:170-174 (DOI:10.1016/j.clnu.2009.11.002 ) Copyright © 2010 Elsevier Ltd and European Society for Clinical Nutrition and Metabolism Terms and Conditions

Restrictive diets sometimes justified but to be regularly evaluated Table 1. Main long-term restrictive diets in the elderly. Unwarranted and/or “historical” diets without benefit for the patient -Salt-free diet for hypertension or congestive heart failure -Low-carbohydrate diet, without simple carbohydrates, for type 2 diabetes mellitus -Low-fat diet for hypercholesterolemia -Very low-protein diet for chronic kidney disease Restrictive diets sometimes justified but to be regularly evaluated -Moderate caloric restriction (−500 to 750 kcal/d compared with the usual diet) coupled with regular physical activity for complicated obesity (especially with type 2 diabetes) -Moderate reduction of sodium intake (100–120 mmol/d) for resistant hypertension or congestive heart failure -Moderate protein restriction (0.8–1.0 g/kg body weight/d) for chronic kidney disease (before dialysis)

Take home message Sarcopenie Verlies spiermassa Verlies spierkracht Verlies functionaliteit Verlies autonomie Toename morbiditeit en mortaliteit

Take home message Sarcopenie Preventie en behandeling -> multidiscilplinair Voldoende cal/eiwitinname > 1,5-2 gr eiwit per kg lichaamsgewicht per dag +/- 30-35 kcal/kilogram/dag Vitamine supplementen: Vit D (Ca) ea Activiteit (weerstandsoefeningen)