Studiedag Velt 17 november 2012 - Vlaams Parlement Ir. Hervé De Clercq SCHIET IN ZAAD Studiedag Velt 17 november 2012 - Vlaams Parlement Ir. Hervé De Clercq

Evoluties in diversiteit van voedingsgewassen Studiedag Velt - 17 november 2012 Evoluties in diversiteit van voedingsgewassen Historiek van de landbouw Evolutie van de biodiversiteit Technologie – Biologie - Industrialisering Zelf zaden telen – Regelgeving Studiedag Velt - 17 november 2012

10 000 jaar geleden Eerste Landbouw: mens stopt zaden in de grond nieuw: boer kiest vruchtbare grond, sedentair: vee, teelten Oudste gewassen: tarwe, gerst, linzen, bonen (Farm Saved Seed) Studiedag Velt - 17 november 2012

Mens wordt veeboer Kiest huisdieren: rustige dieren Agressieve dieren hond, schaap, geit, varken, rund, ezel, kameel Agressieve dieren worden geslacht Studiedag Velt - 17 november 2012

5 000 jaar geleden Heel de wereld slaat aan het boeren Midden-Amerika: eerste maïs Zuid-Azië: eerste rijst Egyptisch tijdperk: farao’s, piramides tijd voor meer cultuur Studiedag Velt - 17 november 2012

2500 v.c. – 50 v.c Egyptenaren maken eerste bier: gerst gegist De Grieken maken eerste wijn - maken eerste wiel - maken betere ploeg - ossen als trekdier - vele groenten en fruit: ui-achtigen, asperge, perzik, pruim, druif, komkommer, watermeloen, .. Studiedag Velt - 17 november 2012

De Romeinse boerderij Vee: - rund en varken beter gevoed - selectie naar grotere dieren - ook: ezel, kat, ganzen, kippen, duiven Teelten: Romeinen brengen kennis en zaden - kersen, pruimen, perzik, druif - appel, peer, vijg, dadel - granen, koolgewassen, uien, erwten, - selder, sla’s, asperge Studiedag Velt - 17 november 2012

1400 n.c. – 1700 n.c. Ontdekkingsreizen: Amerigo Vespucci (°1454) Renaissance: mens leergierig, kritisch Univ. Lovaniensis (1425), Univ. Leiden (1575) Kunst: Michelangelo, Pieter Breugel, Rembrand, Landbouw: Columbus (°1451), 4 reizen aardappel, mais, bonen, tomaten (pomi d’oro), paprika, pompoen, … Studiedag Velt - 17 november 2012

1742 Andrieux 1775 Vilmorin Andrieux 1986 Vilmorin sa 1997 Limagrain Studiedag Velt - 17 november 2012

Aardappel Basisvoedsel iedere europeaan Aardappel misoogst 1845-1848 sedert Franse Revolutie 1789 Aardappel misoogst 1845-1848 hongersdood, emigratie naar VS roep om scheikundige gewasbescherming Studiedag Velt - 17 november 2012

Biodiversiteit 1920 aardappel Bintje schoolmeester de Vries: hobby veredelaar handkruising op zelfbestuiver: = F1 hybride voordeel: stekvermeerderd gewas geen uitmendelen nodig Studiedag Velt - 17 november 2012

Seed Business 1925 eerste maïs hybride (USA) F1: kruisen 2 inteeltlijnen na ontpluimen moederlijn voordeel hybride: uniformiteit, opbrengst voordeel open bestoven ras: diversiteit Studiedag Velt - 17 november 2012

Seed Business 1933 Emsweller ontdekt cms in ui (Italian Red) voordeel cms: moederlijn via zaad F1 hybride ui Studiedag Velt - 17 november 2012

Seed Business 1947 1953 Grimball en Munger: cms wortel F1 hybride: brown anther en petaloïd F1 hybride: Studiedag Velt - 17 november 2012

Seed Business 1968 Ogura ontdekt cms in radijs F1 radijs Studiedag Velt - 17 november 2012

Seed Business 1974 – 79 eerste koolhybrides eerste witloofhybrides (Flambor, Zoom, Bergère) 1985 hybride watermeloen, … Studiedag Velt - 17 november 2012

Seed Business 1995 preihybrides: gebruikt natuurlijk ms en bulbilvorming Studiedag Velt - 17 november 2012

Prei hybride: hoezo? Fase 1: selectie ouderlijnen Fase 2: proefkruisingen Fase 3: praktijkevaluatie Fase 4: introductie nieuw ras Studiedag Velt - 17 november 2012

Prei hybride Fase 1: selectie ouderlijnen ♀ ms-planten opsporen in F2-F3… en in standhouden via bulbils ♂ bestuiverplanten selecteren Studiedag Velt - 17 november 2012

Prei hybride Fase 2: proefkruisingen X x Y Proefkruisingen tussen ms en bestuiver F1 F1 F1 F1 Eerste evaluatie van de proefkruisingen - zaadopbrengst - landbouwkundige waarde Studiedag Velt - 17 november 2012

Prei hybride Fase 3: praktijkevaluatie F1 F1 F1 F1 Beste F1 naar praktijkproefveld - ILVO-proefveld - proefveld tuinder (zaadfirma) F1 F1 F1 F1 ILVO: vegetatief vermeerderen en opschalen zaadproductie zaadfirma: proeven op meerdere locaties Studiedag Velt - 17 november 2012

Prei hybride Fase 4: Introductie nieuw ras aanmelding op rassenlijst Italië zaadproductie Zaadfirma aanmelding op rassenlijst Studiedag Velt - 17 november 2012

Regelgeving zaai- en pootgoed Waarom: rietsuiker embargo 1790, aardappeloogst mislukking 1845-1848, .. Wie: nationale overheden: voor voldoende voedsel bewaken kwaliteit van zaai- en pootgoed Basiswet Bescherming van kweekproducten Fr-S: 1961: Verdrag van Parijs, akte 1972 B: 1975, 1977, 1978, 1981, 1984, 1993, 2002, Nl: 1967, .. 2005.. Studiedag Velt - 17 november 2012

Regelgeving rassenlijsten Handel in zaaizaden en pootgoed UPOV: °1961, in 2007: 65 lidstaten CPVO: °1994 verord. 2100/94/EC Nationale rassenlijst – Europese rassenlijst Studiedag Velt - 17 november 2012

Rassenlijst groenten 1 Officiële rassen: op lijst (nat. of EU) groenten wel OHB, geen CGW nodig eigenaar bezit exclusief recht op verhandelen mag wel vermeerderen: - particulier, hobby (zonder inkomen) - onderzoek, kruisen tot nieuw ras (landbouw: 2006 regeling hoevezaad, hoevepootgoed) Studiedag Velt - 17 november 2012

Rassenlijst groenten 2 niet-officiëel geteste rassen: op lijst Commissie Directive 2009/145/EC 1) instandhoudingsrassen (telerselecties, landrassen) mogen verhandeld, beperkt areaal 2) amateurrassen (hobby) mogen verhandeld, geen beperkt areaal enkel in kleinverpakking Studiedag Velt - 17 november 2012

Rassenlijst groenten 2 1) instandhoudingsrassen rassen die meer dan 2 jr van offic. lijst zijn of rassen in hun oorsprongsgebied -- geen offic. OHB, wel rasbeschrijving -- commercialisatie in gebied van oorsprong * zaadproducties officieel melden * zaden: gecertificeerd of standaard * areaal per ras: 10ha 20ha 40ha * etikettering zorgt voor traceerbaarheid Studiedag Velt - 17 november 2012

Rassenlijst groenten 2 2) amateurrassen (hobby) rassen die meer dan 2 jr van offic. lijst zijn of gelijk welk ander ras zonder vermelding van oorsprongsgebied commercialisatie overal (zonder areaalbeperking) * enkel in kleinverpakking (5g 25g 250g) * enkel standaard zaad * etikettering volgens voorschriften Studiedag Velt - 17 november 2012

Regelgeving conflict Kokopelli: 2000 groenterassen in catalogus zoeken peterschap (ish) per ras VEROORDELING: rechtbank van Nancy veroordeelde Kokopelli in 2008 tot betaling van een schadevergoeding aan Graines Baumaux wegens oneerlijke mededinging “Kokopelli maakt zich schuldig aan daden van oneerlijke mededinging door zaaizaad van groenten te verkopen dat noch in de Franse, noch in de Europese gemeenschappelijke rassenlijst voor groentegewassen is opgenomen” Het Europees Hof van Justitie toetst de Europese richtlijnen achtereenvolgens nog aan het gelijkheidsbeginsel, de vrije uitoefening van economische activiteiten, het vrij verkeer van goederen en het internationaal verdrag dat ijvert voor het behoud en duurzaam gebruik van een diversiteit aan gewassen voor landbouw en voeding. De conclusie luidt telkens dat aan de geldigheid van de Europese voorschriften voor groentezaden geen afbreuk wordt gedaan (arrest Hof van Justitie 7/9/2012) Studiedag Velt - 17 november 2012

Biodiversiteit bescherming Genenbank wereldwijd instituten: B ILVO, F INRA, UK HRI, D IPK, S NGB, Spitsbergen zaadbedrijven prof. ras: werkcollecties zaadbedrijven hobbyrassen hobbyveredelaars, hobbytuinders, Velt Studiedag Velt - 17 november 2012

Dank u Hervé De Clercq ILVO, Melle 09 272 2850 Vlaamse Overheid Studiedag Velt - 17 november 2012