Betekenis top-down beleid energietransitie April 8, 2017 Betekenis top-down beleid energietransitie Implicaties & complicaties EU-doelen Den Haag 23 januari 2015 Bert Daniëls

Doelen, tijdpad, definities Burgers, bedrijven, investeerders etc T o p – d o w n Europa, lidstaten Doelen, tijdpad, definities Beleid April 8, 2017 Politici, beleidsmakers, onderzoekers, juristen, belangenorganisaties, etc. Mogelijkheden Initiatieven Problemen & Barrières Burgers, bedrijven, investeerders etc B o t t o m - u p Top-down en bottom-up moeten elkaar aanvullenTop-down: de regie, bottom-up de spelers Alle schakels tussen top-down en bottom-up moeten idealiter aansluiten. Doelen moeten helder zijn en aansluiten op de mogelijkheden. Beleid moet aansluiten op problemen en barrieres. Complex proces: veel betrokken partijen, en tegengestelde belangen. Niemand heeft totaaloverzicht. Risico: verwarring, geen goede aansluiting top-down en bottom-up Hoe ziet het voorlopige beeld er uit voor de doelen voor 2030: welk plaatje is van toepassing? Waar zijn we naar op weg?

2030: duidelijkheid? April 8, 2017 Wat betekenen de 2030 EU-doelen concreet voor Nederland? Wat moet de Nederlandse overheid doen, wat betekent dat? Wat merken burgers/ bedrijven van het EU/NL-beleid? Bij wie ligt de bal? Is duidelijk wat er moet gebeuren? Doelen nog pril, maar is tenminste het pad naar duidelijkheid ingezet? Voorbeelden van schakels die helder moeten zijn Wat betekenen de op Europees niveau afgesproken 2030 doelen en beleids(instrumenten/kaders) nu concreet voor NL? (ETS: prijs ETS, allocatie; non-ETS; hernieuwbaar: ?; besparing ?; ) 2) Wat moet de NL overheid doen voor Brussel in dit kader? En waar is dat mogelijk pittig? 3) Wat merkt de NL burger en het NL bedrijf van het EU beleid cq het NL beleid? 4) Hoe heeft de EU/NL overheid duidelijk gemaakt wat er van de burger/het bedrijf wordt verwacht?

Top-down meets bottom-up…? April 8, 2017 EU ETS -43% Niet-ETS -30% Aandeel hernieuwbaar 27% Plafond energie-gebruik -27% Ecodesign, EPBD, voertuignormen, milieusteunkader etc Nederland Plafond ~ -40% 19-24%? ?? Burgers/ bedrijven CO2-prijs Nationaal beleid ? Europees beleid/ randvoorwaarden nationaal beleid De puzzel die gelegd moet worden: 4 doelen naast elkaar Stap 1: ETS en niet-ETS. Dit is in principe helder Nederland kan aan de slag, als we even geen rekening houden met eventuele doelen voor HE en energiegebruik Hernieuwbaar en energiegebruik: wel een bindend doel op EU-niveau, maar niet bindend op het niveau van lidstaten. Oplossing zou moeten komen uit “governance regime”. Is feitelijk Witte vlek Bij plafond energiegebruik bovendien voortdurend verwarring met energie-efficientiedoel (ook de site van de commissie duidt het zo aan): is niet hetzelfde Verder een belangrijke trend: steeds meer directe beleidsinterventie EU met actoren, of inperking beleidsuimte lidstaten. Vaak veel doeltreffender dan beleid vanuit de lidstaten. Vooral bij energie-efficientie veel direct beleid. Kan positief werken (meestal), maar ook dreiging van patstelling: in energie-intensieve industrie is het heel moeilijk om extra energie-efficientie te stimuleren vanuit een lidstaat, o.a. vanwege milieusteunkader.

Niet-ETS doel Nederland April 8, 2017 Hernieuwbaar 2030 20% naar 21-22% Daling primair energiegebruik 2030 25% naar 25-26% Plafond -27% Vooral extra wind & zon Weinig aanvullende efficiencymaatregelen Efficiencydoel Hoge meerkosten 40% cumulatief BKG doel 40% momentaan BKG doel Ca. 50% van technisch potentieel instrumenteerbaar tot 2030 Haalbaarheid en kosten Nl niet-ETS doel 40 niet ETS momentaan en cumulatief

Energieneutraal: bottom-up April 8, 2017 Energieneutrale woning: geen netto behoefte aan energielevering Invulling grotendeels aan bouwende partij, wel componenteisen Voorbeeld invulling: Zware muur-, dak-, vloer-, raamisolatie, balansventilatie WTW El. warmtepomp, zonneboiler Zon-PV (compensatie verbruik) Past goed in lange termijn energietransitie Onderscheid hernieuwbaar en besparing wordt minder relevant als je naar nul emissies/fossiel verbruik gaat Het bottom-up voorbeeld bij uitstek: energieneutrale woning (nieuwbouw of renovatie) Meest logische invulling, maar onderlinge verhoudingen effecten van maatregelen kunnen varieren Per saldo: geen gasgebruik, netto geen elektriciteitsverbruik Past prima in lange-termijn beeld obv 2050 studies: geen brandstofvraag meer, en elektriciteit wordt op termijn verder verduurzaamd Helder waar je als bouwer aan toe bent, of niet? Elektriciteit: 0 (saldering) Gas: geen aansluiting

Energieneutraal: top-down April 8, 2017 Geen ETS-emissies, geen niet-ETS emissies Nederland beleid (nog) niet gericht op best mogelijk inpassing voor niet- ETS doel Andere doelen Hernieuwbaar Daling primair energie-gebruik Energie-efficiëntie Isolatie, balansventilatie WTW Nee Ja Warmtepomp Soms Zonneboiler Zon-PV Top-down perspectief: hoe telt de energieneutrale woning mee voor de EU-doelen. Voor ETS en niet-ETS helder: geen (netto emissies) Voor hernieuwbaar en verbruik moet je in de black-box gaan kijken, want de onderliggende maatregelen tellen heel verschillend mee voor de verschillende doelen. Voorbeeld zonne-boiler of zware isolatie hebben beide hetzelfde effect op de gasvraag, maar tellen heel anders mee voor de doelen: arbitrair. Tegenstrijdigheden in (nationaal) beleid: als je een elektrische warmtepomp plaatst, en daarmee energie uitspaart, ga je meer energiebelasting betalen Als een doel op energiegebruik een belangrijk knelpunt wordt, kan een andere invulling worden gekozen, bijvoorbeeld met micro-WKK. Maar dat ligt niet voor de hand, en dat doe je uitsluitend voor zo’n specifiek doel. Past ook niet zo goed in gewenste lange-termijn beeld. Andere voorbeelden bij energieneutrale kassen, kantoren etc. Vergelijkbare problematiek: o.a. energieneutrale kassen en kantoren

Vallen de schakels op hun plek? April 8, 2017 Niet-ETS: op weg naar helderheid ETS: prijs laag, gaat geen impuls van uit Doelen hernieuwbaar en energieverbruik zweven.. Hernieuwbaar Kleinschalig hernieuwbare warmte: niet-ETS beleid Grootschalig hernieuwbaar: ? Energieverbruik Beleid vanuit niet-ETS doel, direct EU-beleid, niet dekkend Voortdurend verwarring met energie-efficiëntie > Verbruiksplafond op primair fossiel? Wrap up: Waar is het helder, waar nog niet, en waar dreigt verwarring

Dank voor uw aandacht ECN Westerduinweg 3 P.O. Box 1 1755 LE Petten 1755 ZG Petten The Netherlands The Netherlands   T +31 88 515 49 49 info@ecn.nl F +31 88 515 44 80 www.ecn.nl