God of leegte? Zenboeddhist masao abe in dialoog met christelijke denkers Lekenpraatje PROMOTIE– 5 december 2014 – vrije universiteit Annewieke vroom (MA Filosofie/MA Religiewetenschappen) ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

Inhoud (I) INTRODUCTIE (II) BEVINDINGEN (III) CONCLUSIE (IV) IMPLICATIES ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

(i) INTRODUCTIE ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

(I) introductie RELEVANTIE ONDERWERP HOOFDVRAAG ONDERZOEK ACHTERGROND CASUS ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

relevantie Dialoog Wederzijds begrip mogelijk? Veel theorievorming Empirisch onderzoek naar dialoog ontbreekt nagenoeg ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

onderwerp Case-study academische dialoog tussen de Japanse zenboeddhist Masao Abe (1915-2006) en christelijke theologen over God en Leegte Masao Abe belangrijkste brugfiguur tussen boeddhisme en christendom van de twintigste eeuw periode van dialoog: 1963-1998 ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

hoofdvraag In welke opzichten leidt de dialoog tussen Masao Abe en christelijke denkers tot verandering of verschuiving in de visies van deze dialoogpartners op de uiteindelijke werkelijkheid? ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

ONDERZOEK Reconstructie van de dialooggeschiedenis Via interpretatie en descriptieve analyse Op grond van artikelen, dialoogverslagen en interviews ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

ACHTERGROND CASUS: Waarom VOND deze dialoog PLAATS? Christelijke denkers: na zending en missie nu gesprek vanuit gelijkwaardigheid godsbegrip radicaal doordenken via dialoog ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

ACHTERGROND CASUS: Waarom VOND deze dialoog PLAATS? Christelijke denkers: na zending en missie nu gesprek vanuit gelijkwaardigheid godsbegrip radicaal doordenken via dialoog Moderne Japanse zenboeddhisten: plotselinge kennismaking met moderniteit zenboeddhisme een populair export-product is ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

(II) BEVINDINGEN ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

(ii) BEVINDINGEN MASAO ABE BIOGRAFISCH MASAO ABE: GOD ALS ZELF-ONTLEDIGING CHRISTELIJKE RESPONSEN DIVERSITEIT ENKELE KERNPUNTEN VERANDERING BIJ MASAO ABE ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

masao abe (1915-2006) Zinloosheid Amida Boeddhisme Westerse filosofie Boeddhistische hervormingsbeweging Spiritueel ploeterwerk Bevrijdende doorbraakervaring ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

masao abes voorstel: GOD ALS zelf-ontledigING Boeddha buiten zichzelf >> onafgescheidenheid tussen hemzelf en ‘Boeddha’ ‘Leegte’: openheid in alle dingen, waardoor alles ‘zo’ is Zelf-Ontledigende God die tegelijk elk levend wezen is Mens moet zich ook van (ego)zelf ontledigen ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

RESPONS christelijke denkers: diversiteit De zes christelijke denkers: een unieke en veranderende dialoog met Masao Abe. Het verloop ervan hing samen met ieders dialoogopvatting, wijsgerige disciplinesen en met hun bredere ontwikkeling als theoloog/filosoof. ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

RESPONS PROCESTHEOLOGEN: drie KERNPUNTEN Charles Hartshorne mensen ‘leden van elkaar’ ‘sympathiek bewustzijn’ ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

RESPONS PROCESTHEOLOGEN: drie voorbeelden Charles Hartshorne mensen ‘leden van elkaar’ ‘sympathiek bewustzijn’ Catherine Keller ontledigen ongeschikt als levensideaal herstel vinden binnen de relaties de particuliere dingen en de waarde ervan ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

RESPONS PROCESTHEOLOGEN: drie KERNPUNTEN Charles Hartshorne mensen ‘leden van elkaar’ ‘sympathiek bewustzijn’ Catherine Keller ontledigen ongeschikt als levensideaal herstel vinden binnen de relaties de particuliere dingen en de waarde ervan John Cobb aanvankelijk onder indruk van spirituele kwaliteiten later kritisch: minder spiritualiteit en meer handelen ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

VERANDERING BIJ ABE Leegte > Dynamische Leegte Zo meer nadruk op het particuliere en de volheid ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

(iii) CONCLUSIE ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

(iii) CONCLUSIE Waar leidt de dialoog tot verandering of verschuiving? Masao Abe: meer oog voor particulariteit maar volgens christenen niet genoeg om tot een religie van gerechtigheid te komen Procestheologen: meer oog voor de verwevenheid tussen de fenomenen maar volgens Abe niet genoeg voor de Leegte en daarmee voor hun onafgescheidenheid ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

(iv) IMPLICATIES VOOR DIALOOG ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

(iv) Implicaties voor dialoog De academische interreligieuze dialoog blijkt geen snelkookpan voor veranderingen, maar een subtiel proces met drie kenmerken: ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014

Implicaties voor dialoog De academische interreligieuze dialoog blijkt geen snelkookpan voor veranderingen, maar een subtiel proces met drie kenmerken: De werkelijkheidsopvatting verandert subtiel, waar men oog krijgt voor wat de ander heeft gezien. Het zelfverstaan verandert: door de eigen visie uit te leggen en te heroverwegen treedt een sterkere verankering in de eigen visie op. Het diepgaand voeren van een dialoog vermindert verschillen niet, maar herijkt en verheldert ze. ______________________________________________LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014